Σελίδες Ιστορίας: Οι Δωδεκανήσιοι της ξένης ζητούν προστασία από τη μητέρα Ελλάδα και τον νεοϊδρυθέντα ΟΗΕ

Rodiaki NewsRoom

Άρθρο των «Τάιμς» του Λονδίνου για τις επιχειρήσεις

Γράφει ο
Κώστας ΤΣΑΛΑΧΟΥΡΗΣ

Προστασία ζήτησαν πολλοί Δωδεκανήσιοι που βρίσκονταν σε διάφορα μέρη του κόσμου, αλλά οι περισσότερες υποβλήθηκαν από Δωδεκανήσιους όπου κατοικούσαν ή αποκλείστηκαν λόγω του πολέμου στην Ιταλία.
Λίγοι απ’ αυτούς προέρχονταν ως πρόσφυγες από τη Γερμανία και την Αυστρία, πολλοί διέμεναν στην Ιταλία, είτε ως σπουδαστές είτε για λόγους υγείας. Όλοι αυτοί εμφανίζονταν και ζητούσαν προστασία από την Ελληνική Αντιπροσωπεία που είχε έδρα στη Συμβουλευτική Επιτροπή Ιταλίας, με έδρα τη Ρώμη. Τελικά ζήτησαν προστασία από της 16ης Αυγούστου 1944 μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 1945, 91 Δωδεκανήσιοι(1), από τους οποίους ζητήθηκε η υπογραφή υπεύθυνης δήλωσης, η οποία τοποθετήθηκε σε ειδικό φάκελο.

Στη συνέχεια τους χορηγήθηκε δελτίο ταυτότητας, σε αντικατάσταση των ιταλικών εγγράφων που είχαν στην κατοχή τους. Κατόπιν αυτού γίνονταν δεκτοί στο ελληνικό τμήμα των Στρατοπέδων Προσφύγων σε αναμονή για την παλιννόστησή τους, μέσω Μπάρι στην Πάτρα ή τον Πειραιά-πάντοτε με ελληνικές κορβέτες. Εφοδιάζονταν επίσης με συστατική επιστολή προς την ΟΥΝΡΡΑ, για τη χορήγηση σ’ αυτούς της παρεχομένης μηνιαίας οικονομικής αρωγής, όπως διδόταν στους υπηκόους των Ηνωμένων Εθνών. Πρέπει να σημειωθεί ότι όλοι σχεδόν οι ευρισκόμενοι στην Ιταλία, μη Ιταλοί υπήκοοι, τους διδόταν η υπηκοότητα των Ηνωμένων Εθνών. Από τους πρώτους που πήραν αυτή την υπηκοότητα ήταν οι αδελφοί Τηλιακοί, πριν επιστρέψουν στη Ρόδο-έχουμε γράψει σχετικά.

Όμως, ο φόβος στις ελληνικές Αρχές ήταν ότι είναι «ενδεχόμενον να υπάρχουν εν Ιταλία και τινες ομογενείς εκ Δωδεκανήσου, μη έχοντες εθνικήν συνείδησιν και συνεργασθέντες μετά των ιταλικών αρχών. Ούτοι δεν τυγχάνουν, δυστυχώς, γνωστοί εις την υπηρεσίαν του Προξενικού Γραφείου και δύνανται κατά συνέπειαν να εγγραφώσι παρ’ αυτώ, εν αγνοία της δράσεώς των(2)…»,

Έγγραφο περί παρεχόμενης προστασίας στους Δωδεκανησίους από την Ελληνική Αντιπροσωπεία στη Ρώμη

Αλλά από τις ελληνικές; Υπηρεσίες, γίνεται αντιληπτό ότι χορηγούνται από διαφόρους Οργανισμούς που λειτουργούσαν υπό την αιγίδα του νεοδρυθένα Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών(3), ταξιδιωτικά έγγραφα για την επιστροφή προσφύγων ή άλλων ατόμων στις πόλεις καταγωγής τους.
Αυτό συνέβαινε συχνότατα για τους Δωδεκανήσιους ή άλλους που διέμεναν στα νησιά προ του πολέμου, στα παράλια της Μικράς Ασίας, την Κύπρο, την Παλαιστίνη, όπου υπήρχαν χιλιάδες πρόσφυγες συμπατριώτες μας, την Αίγυπτο, και τα κράτη της περιοχής Μαγκρέμπ(4).
Ένας τέτοιος Οργανισμός ήταν η ΟΥΝΡΡΑ(5), η οποία ζητούσε από τις διάφορες διπλωματικές Αποστολές, να εκδώσουν ταξιδιωτικά έγγραφα.

Έτσι λίγες μέρες μετά την απελευθέρωση των Δωδεκανήσων, το Γενικό Προξενείο της Ελλάδος πληροφορεί με επείγοντα έγγραφά του, τη Διεύθυνση Διοικητικού και Δικαστικών Υποθέσεων του υπουργείου Εξωτερικών(6), ότι «η εις Λευκωσίαν Υπηρεσία της UNRA, ήτις ως γνωστόν έχει αναλάβη τον επαναπατρισμόν απάντων των προσφύγων, προς διευκόλυνσιν τόσον του έργου αυτής, όσον και ωρισμένων προσφύγων εχόντων λόγους να επιστρέψωσιν εις τας εστίας αυτών, το ταχύτερον, επιτρέπει τον επαναπατρισμόν μεμονωμένων ομάδων ή οικογενειών τινων επί πετρελαιοκινήτων αναχωρούντων εκ Κύπρου…». Και συνεχίζει ο πρόξενος Ανδρέας Κουντουριώτης, «αιτήσει της Υπηρεσίας ταύτης εξέδωσα προσωρινά ταξιδιωτικά έγγραφα παλιννοστήσεως εις τινας Δωδεκανησίους ανήκοντας εις την ανωτέρω κατηγορίαν και μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και δύο…..(7) των οποίων τα στοιχεία παραθέτω κατά την δήλωσίν των:
Α. Ρόσσι Ρέντζο του Μάριου και της Ερμιόνης, δικηγόρος, οινοβιομήχανος και γενικός επιχειρηματίας, γεννηθείς εν Λιβόρνο το 1898 και εγκατεστημένος εν Ρόδο από του 1932.

Άρθρο των «Τάιμς» του Λονδίνου στις 5.5.1945

Β. Μιχαήλ …. του Χ…και της Αμαλίας, μαθητής γεννηθείς εν Ρόδω την 26.1.1922, εγκατεστημένος εν Κω ου η οικογένεια διαμένει από του 1448 εις Δωδεκάνησον, έχων θείον εν Αθήναις (οδός Πανδρόσου 1) τον Μ…..».
Το έγγραφο παρακάτω είναι άκρως αποκαλυπτικό: Κατόπιν, όμως, καταγγελίας γενομένης υπό του κυβερνήτου πετρελαιοκινήτων Μ.Θ. Σαρούκου, ότι οι ανωτέρω είναι σφαγείς του αμιγούς ελληνικού πληθυσμού της Δωδεκανήσου διότι δεν παρέλειψαν να είναι όργανα και εφαρμοσταί της εξιταλιστικής προσπαθείας την οποίαν εφήρμωσεν η Ιταλία επί της Δωδεκανήσου και, ειδικώς διά του Ρόσσι, ότι διηύθυνε τον ημκρατικόν οργανισμόν ΕΝΤΕ(8) και ότι μεταβαίνει εις Ρόδον, προς οικειοποίησιν των υπό την μεσεγγύησιν της ιταλικής κυβερνήσεως και κατεσχετέων μηχανημάτων, αξίας πολλών χιλιάδων λιρών των εργοστασίων οινοπνευνατοποιίας, εθεώρησα σκόπιμον να αφαιρέσω προσωρινώς και μέχρις αξακριβώσεως, της ακριβείας της καταγγελίας, τα ταξιδιωτικά έγγραφα από τα ανωτέρω δύο πρόσωπα.

Αν και διά της ανωτέρω ενεργείας δεν είναι, βεβαίως, δυνατόν να παρεμποδισθή οριστικώς η επάνοδος των προσώπων τούτων, καθότι λόγω της υπό των βρετανικών στρατιωτικών Αρχών κατοχής της Δωδεκανήσου, είναι πιθανόν να εκδοθώσι τα απαιτούμενα διά την επάνοδόν των έγγραφα υπό των αγγλικών Αρχών, ουχ’ ήττον, όμως, διά λόγους ψυχολογικούς, δεν εθεώρησα ορθόν όπως πρόσωπα κακώς διατεθειμένα έναντι του ελληνικού στοιχείου της Δωδεκανήσου-εν περιπτώσει καθ΄ ην η καταγγελία ήθελε τελικώς αποδειχθή ακριβής-διευκολυνθώσιν εις το ταξίδιόν των δι’ ελληνικών εγγράφων…».
Πάντως ο Ρόσσι το Φθινόπωρο βρίσκεται στη Ρόδο, ανακατεύεται με την ΚΑΪΡ, όπου έχει στην κατοχή του μετοχές, και σε άλλες εταιρείες(9).

Ο Λάζαρος Τηλιακός πήρε έγγραφα προστασίας από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Το παραπάνω Πιστοποιητικό του Λάζαρου των Ιταλικών Νήσων του Αιγαίου

Και οι ιταλικές διπλωματικές υπηρεσίες στη Σμύρνη έχουν πληροφορίες που έλαβαν από έγκυρη πηγή και την έλεγξαν προσωπικά, ότι οι αγγλικές αρχές ενθαρρύνουν την επιστροφή Τούρκων υπηκόων στην Δωδεκάνησο. οι οποίοι κατάγονται από τα νησιά, που έπειτα από τη συνθήκη της Λωζάννης ζήτησαν και απέκτησαν την ιταλική υπηκοότητα και έχουν συνεπώς στην κατοχή τους κανονικά ιταλικά διαβατήρια. Όταν ρωτήθηκε το Γενικό Προξενείο της Μ. Βρετανίας, δήλωσε ότι δεν έχει καμιά ένδειξη σχετικά με την έκδοση βίζας, για άτομα που επιθυμούν να μεταβούν στα νησιά. Προκύπτει επίσης, σύμφωνα πάντα με τις ιταλικές πληροφορίες, ότι οι βρετανικές στρατιωτικές Αρχές, επιτρέπουν στους Τούρκους υπηκόους και στους Δωδεκανήσιους να επιστρέψουν στα Δωδεκάνησα χωρίς να τους ζητούν βίζα εισόδου.

Τις τελευταίες ημέρες(10) αυτό το Γραφείο ανανέωσε μερικά διαβατήρια Δωδεκανησίων οι οποίοι προσδοκούν να επιστρέψουν στη Ρόδο. Από την άλλη, Τούρκοι υπήκοοι ενθαρρυμένοι από την Κυβέρνηση της Τουρκικής Δημοκρατίας, έχουν ήδη φύγει από τη Σμύρνη για να επιστρέψουν στο Αρχιπέλαγος, μάλιστα δε η Άγκυρα ζήτησε από τις τοπικές Αρχές, να προνοήσουν και για τις απαραίτητες δαπάνες για τους απόρους Τούρκους, που είχαν γεννηθεί απέναντι και είχαν εγκαταλείψει τη γενέτειρά τους από πολλά χρόνια…

Λίγα εικοσιτετράωρα πριν την παράδοση των Γερμανών στη Σύμη και συγκεκριμένα στις 5 Μαΐου, οι «Τάιμς» του Λονδίνου, δημοσιεύουν στην 5η σελίδα τους, κορυφαίο μακροσκελές άρθρο-531 λέξεις- για τις επιχειρήσεις των τελευταίων ημερών στην Αλιμνιά και τη Ρόδο, οποίες δίνουν έδαφος για ελπίδα ότι η εξάλειψη των γερμανικών φρουρών των κατεχομένων νησιών δεν θα καθυστερήσει. Αποκομμένες εντελώς από κάθε πιθανοτητα διάσωσης και εμποδισμένες από οποιαδήποτε αποτελεσματική δράση λόγω της κυριαρχίας των Συμμάχων σε θάλασσα και αέρα, εκτίθενται συνεχώς στους κινδύνους των συνεχών επιθέσεων, μάλιστα δε η φιλοξενία των ντόπιου πληθυσμού είναι εντελώς εχθρική και ασυμβίβαστη. Ακολούθως δίδει το ιστορικό της ιταλικής κατοχής το 1912, που αρνήθηκε κάθε πρόθεση μόνιμης προσάρτησης τους επειδή τα πάντα ήταν ελληνικά.

Αλλά με τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την είσοδο της Ιταλίας στον πόλεμο, στην πλευρά των Συμμάχων η προσάρτηση ακολούθησε την οδό της κατάκτησης, χωρίς, όμως, αποτέλεσμα και οι διάφορες συζητήσεις μεταξύ των Μεγάλων δεν κατέληξαν πουθενά. Μετά ήλθε η πλημμυρίδα του ιταλικού φασισμού, οι πολυτελείς δαπάνες για την επιβολή της ιταλικής κουλτούρας που δεν μπόρεσαν να κάμψουν ένα λαό που παρέμεινε σταθερά προσκολλημένος στην ελπίδα για την ένωση με την Ελλάδα. Τώρα, υπάρχουν όλοι οι λόγοι για να εκπληρωθούν οι πόθοι. Πάντως ορισμένα από τα νησιά είναι μεγάλης στρατηγικής σημασίας(11).

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Αντίγραφο τέτοιας λίστας υπάρχει στα χαρτιά του υπογράφοντος.
2. Greek Delegation to the Advisory Council for Italy, αριθμ. Πρωτ. 6584.
3. Με την επικείμενη λήξη του Β ΄Παγκοσμίου Πολέμου άρχισαν οι εργασίες στον Άγιο Φραγκίσκο, η σπόφαση ελήφθη το Φεβρουάριο του 1945 και στις 26 Ιουνίου υπογράφτηκε ο χάρτης του ΟΗΕ. Η ισχύς του Χάρτη άρχισε στις 24 Οκτωβρίου 1945

4. Η Μαγκρέμπ περιλαμβάνει τα κράτη Αλγερία, Τυνησία, Μαρόκο, Δυτική Σαχάρα, Λιβύη και Μαυριτανία.
5. United Nations Relief and Rehabilitation Administration.
6. Αριθμ. Πρωτ. 573/ 30.6.1945 και 570/23.6.1945
7. Παραλείπεται μία λέξη.

8. Κ. Τσαλαχούρης «Η οικονομική πολιτική της Ιταλίας στα Δωδεκάνησα», Εκδόσεις «Τροχαλίας» σελ 182.183. 188 κ.ά. Ο Οργανισμός αυτός ήταν ο αγαπημένος του Ντε Βέκκι.
9. Για τις δραστηριότητές του, Κ. Τσαλαχούρης «Η οικονομική πολιτική της Ιταλίας στα Δωδεκάνησα, σελίδες 247,262,307,311, 317 κ.α.

10. Οι πληροφορίες αυτές διοχετεύονται στην Πρεσβεία της Ιταλίας στην Άγκυρα στις 25 Ιουλίου 1945.
11. Τελείως ελεύθερη μετάφραση.