«Επιμελού του βίου». Θαλής (Να φροντίζεις τη ζωή)

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Μανόλης Ζουμπάς, Φιλόλογος

Οι πλείστοι των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων ήταν αισιόδοξοι, έβλεπαν τα πάντα ωραία, τέλεια. Διέκριναν τον ανθρώπινο βίο, δώρο υπέρτατο, σε ψυχικό, πνευματικό, ηθικό, υλικό. Η ζωτικότητα, ακμαιότητα, προσφιλή αγαθά, αποτελούν ισχυρή θέληση για δράση, συντείνουν για μια καλή υγεία, πρώτο παράγοντα στο «ευ ζην». «Το υγιαίνειν λώστον».

Η ιατρική λειτούργημα, καταπολεμά την ασθένεια, αντίθετη της υγείας. Οι ασθένειες διακρίνονται σε σωματικές, ψυχικές. Μέλημα, μέριμνά της η υγεία, την οποία είχαν θεοποιήσει, βρίσκεται από τα πρώτα βήματα του πολύκλαδου πολιτισμού. Για τη διατήρησή της συμμετέχει το λογικό, η σωφροσύνη, που βεβαιώνει και ο Πλάτων.

Η δικαιοκρατούμενη κρατική υπηρεσία η υγειονομία επιμελείται της δημόσιας υγείας. Η συνετή ζωή καθιστά το σώμα δυνατό, συντελεί στη μακροζωία, δίνει χαρά, ουσιώδες συστατικό. Αντίθετο της χαράς, το δυσάρεστο συναίσθημα, η λύπη, αμφότερες οι έννοιες υπάρχουν στον κόσμο. Η γυμναστική, η ζωή στην ύπαιθρο, η αποχή από καταχρήσεις, συνετή και φυσική διαβίωση, συντελούν στην ακμαιότητα, στη μακροβιότητα, κάθε έμψυχο υποβάλλεται στη φθορά. «Ευημερίαν άσκει». Σόλων. (Να προσπαθείς να ζεις καλά).

Καθήκον, (καθήκω) ο όρος το πρώτο εισήχθηκε από τους Στωικούς, δηλώνει το πρέπον, το οφειλόμενο, έχει κύρος καθολικό, παρουσιάζεται με πολλές μορφές. Η ανθρώπινη φύση πνευματική, βιολογική, η καλυτέρευση καταξιώνει την ύπαρξή μας. Ο τέλειος πολίτης είναι πρώτα απ’ όλα Άνθρωπος. Ο βίος του ανθρώπου, έγινε αντικείμενο φιλοσοφικής θεώρησης, απασχόλησε τη φιλοσοφία. Ο Πλάτων στα τέσσερα είδη του επιθυμητού βίου, τον σώφρονα, φρόνιμο, ανδρείο, υγιεινό, αντιθέτει τον ανόητο, δειλό, ακόλαστο, νοσηρό.

Ο Δημόκριτος ήταν ο πρώτος ο οποίος διατύπωσε κοσμοπολιτικά καθήκοντα. «Ανδρί σοφώ πάσα γη βατή». Πάντα ενάντια στους τυράννους, οι οποίοι είναι άδικοι, άσπλαχνοι, σκληροί, φυλακίζουν, εξοντώνουν. «Αιρήσομαι τελευτάν μάλλον ή ανελευθέρως ζην». Ξενοφώντος, Απολογία Σωκράτους. (Θα προτιμήσω να αποθάνω μάλλον παρά να ζω δουλοπρεπώς). Αναγκαίο το ψεύδος σε ορισμένες περιπτώσεις. Όταν απειλείται η τιμή της οικογένειας, η ασφάλεια του Εθνικού συνόλου.

Η φρόνηση εκάστου κρίνει το επιβεβλημένο και ουδέποτε βλάπτον ψεύδος. Σεβασμός στους εκπροσώπους της λαϊκής ετυμηγορίας.
Παιδευτική, κοινωνική του Σχολείου, κατευθύνει με βάση δύο αρχών της εξατομίκευσης, τονίζοντας τα στοιχεία της προσωπικότητας των μαθητών, πως όλοι οι άνθρωποι έχουν αξία και της κοινωνικοποίησης, όλοι μαζί προάγουν το σύνολο. Επιστήμη (επίσταμαι) γνωρίζω καλά. Ο Πλάτων λέει επιγραμματικά. «Επιστήμη επί τω όντι πέφυκε γνώναι ως έστι το ον». (Επιστήμη γεννήθηκε για να γνωρίσουμε αυτό που υπάρχει). Παρέχει γνώσεις, καλυτερεύει τις συνθήκες διαβίωσης, πληροί την έμφυτη τάση για έρευνα, πόθος, δίψα για μάθηση. «Ο άνθρωπος φύσει του ειδέναι ορέγεται». Αριστοτέλης.

«Ούπω τις έφυ άλυπος», λέει ο αρχαίος τραγωδός. Η ζωή χωρίς εμπόδια, δεν μπορεί να υπάρξει. Άμοιρος πόνου κανένας, άληκτος ο αγώνας κατά των εμποδίων, τα οποία προσπαθεί να νικήσει η επιστήμη. Γίνονται παιδαγωγοί, γυμναστές μας, κρατούν σε εγρήγορση, χαρίζουν πείρα, δύναμη, η υπερνίκησή τους προσφέρει αυτοπεποίθηση. «Πάσα επιστήμη χωριζομένη αρετής πανουργία τις και ου σοφία φαίνεται» Πλάτων. Το δικαστήριο τόπος ιερός, λεγόταν ναός της Θέμιδος.

«Μέτρον δ’ επί πάσιν άριστον». Πυθαγόρας.
Φιλία (φιλέω = αγαπώ) ανιδιοτελής συμπαράσταση μεταξύ ατόμων, απ’ τα καλύτερα συναισθήματα, στηρίζεται στην αμοιβαία εκτίμηση, χαίρεται κάποιος για την ευτυχία του φίλου και λυπάται για τη δυστυχία του. Ιερός δεσμός, αναγκαίος, θησαυρός, βασική κοινωνική αρετή. Δεν ακολουθεί η φιλία την ωφέλεια, αλλά η ωφέλεια τη φιλία, βρίσκεται σε ανθρώπους με αξία, συναναστροφή εναρέτων. Οι Έλληνες τη θεώρησαν βασικό υπηρέτη της αρετής. Αξιόλογη, αλλά όλα τα αξιόλογα είναι σπάνια. Την εγκωμίασαν ποιητές, φιλόσοφοι, έτοιμοι να θυσιαστούν για μεγάλους σκοπούς.

Ο Σωκράτης στο όνομα της αγάπης το πλήρωσε με θάνατο. Ο Διογένης ερωτηθείς τι εστί φίλος, «μία ψυχή», έφη, «εν δυσί σώμασι κειμένη». Ο Ορέστης συνοδευόμενος από το φίλο Πυλάδη, φτάνει στη Χώρα των Ταύρων· εκεί συλλαμβάνονται και ο Πυλάδης πρέπει να θυσιαστεί. Δεν δέχεται όμως ο Ορέστης να θυσιαστεί ο φίλος του που τον είχε ακολουθήσει στα βάσανά του, και κάνει τη διακήρυξη. «Είναι ντροπή για κείνον που ρίχνει τους φίλους στις συμφορές και ο ίδιος προσπαθεί να σωθεί». Ο Ισοκράτης συμβούλευε «Μηδένα φίλον ποιού πριν αν εξετάσης πώς κέχρηται τοις πρότερων φίλοις». Όταν ο Διογένης επαινέθηκε κάποτε από πονηρούς ανθρώπους είπε: «Τρέμω μήπως έχω κάνει κάποιο κακό».

Αβρότητα δηλωτικό της ανωτερότητας του χαρακτήρα. Δημιουργεί κλίμα εμπιστοσύνης, συσφίγγει τους κοινωνικούς δεσμούς. Χαρακτηριστική εκδήλωσή της η φιλοφροσύνη ευχαρίστηση του άλλου. Ο Αριστοτέλης λέει «ότι ο φιλόφρων αντιπαθεί την έχθραν». Φανερώνεται έμπρακτα με τη φιλοδωρία. (γενναιοδωρία). Η ευγένεια ιδιότητα του καλού, δεικνύει ψυχική καλλιέργεια, αφοπλίζει τον δύστροπο. Η ευθυκρισία στηρίζεται στη σωφροσύνη, η πρόνοια οφείλεται στη γνώση και επιτυγχάνεται η ελάττωση εξάρτησης από την τύχη.

«Μηδέν της τύχης αλλά πάντα της ευβουλίας και της προνοίας» λέει ο Πλούταρχος. Και ο Πιττακός «συνετών ανδρών εστιν, πριν γενέσθαι τα δυσχερή, προνοείσαι μη γένηται». Η σοβαρότητα συνιστά σοβαρό άτομο. Η Ελλάδα φωτοδότης του κόσμου. Η φιλοπατρία απ’ τις μέγιστες αρετές του Έλληνα, υπεράνω πάντων. «Εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης». (Ιλιάδα).

Η ζωή του Έλληνα οδήγησε στο αγαθό του Ανθρωπισμού, αγάπη στον άνθρωπο, αντίθετος προς τον εθνικισμό, όχι όμως και προς τον εθνισμό. Εθνικισμός, εγωιστική, υπερβολική, άγονη προσήλωση στην ιδέα του Έθνους. Έλληνες: «Πας μη Έλλην βάρβαρος». (Συνείδηση υπεροχής, όχι όμως εχθρική στάση προς τους άλλους). Εθνισμός, αγάπη ειλικρινής, γνήσιος πατριωτισμός. Αγάπη, συναίσθημα της ανιδιοτελούς φοράς του Εγώ προς το έτερο Συ. Στα σχολεία η διδασκαλία συγκαταλέγεται και στα πνευματικά έργα της αγάπης, διατηρούνται οι αξίες κατά τη διαδοχή των γενεών, στηρίζονται τα ιδανικά, προσφέρουν έργο τεράστιας σημασίας, ο Ξενοφών λέει ότι είναι χρήσιμα και για τους άρχοντες.

Κάτω από τον Ελληνικό ουρανό που γεννήθηκε ο μακρινός πρόγονος, το σύμπλεγμα φωνηέντων ΟΗΕ, είναι η Αμφικτιονία των Δελφών. Οι Έλληνες έμπλεοι αισιοδοξίας, ειρηνόφιλοι, χειροκροτούν τη σύσφιξη των μεταξύ ατόμων και λαών δεσμών συνεπείς επί χιλιετίες. Ο δαίμονας της διχόνοιας αποστρακίζεται. Φλέγονται από το ακατάλυτο αγέραστο φιλότιμο, τη λατρεία της ελευθερίας, προτού τα δικαιώματα κωδικοποιηθούν στην παγκόσμια διακήρυξη δικαιωμάτων. Χαρακτηριστικοί οι λόγοι του μεγαλόπνευστου εθνικού μας ποιητή. «Κλείσε μέσα στην ψυχή σου την Ελλάδα και θα αιστανθής να λαχταρίζει κάθε είδους μεγαλείον». «Πολλά πράττειν, καν δέη και αποθνήσκειν υπέρ αυτής». Αριστοτέλης.