Δολοφονίες δημοσιογράφων: Ατιμωρησία και αδράνεια

Φίλιππος Ζάχαρης

Το δημοσιογραφικό επάγγελμα αντιμετωπίζει διεθνώς μεγάλες και ενίοτε αντυπέρβλητες δυσκολίες. Το έργο των δημοσιογράφων σε πολλές χώρες του κόσμου παρεμποδίζεται και σε πολλές των περιπτώσεων δημοσιογράφοι εκβιάζονται, εξαφανίζονται, ή δολοφονούνται.

Αυτό ακριβώς αναφέρουν και σε ανακοίνωσή της η οργάνωση «Δημοσιογράφοι χωρίς Σύνορα». Προκειμένου να επιστήσει την προσοχή στην αδράνεια πολλών κρατών ενόψει αυτής της κακομεταχείρισης αλλά και διάπραξης στυγνών εγκλημάτων κατά δημοσιογράφων, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών όρισε την 2α Νοεμβρίου 2013 ως την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ατιμωρησίας για εγκλήματα κατά δημοσιογράφων. 22 τουλάχιστον υποθέσεις παραμένουν άλυτες ή ατιμώρητες εδώ και πολλά χρόνια.

Να δοθεί τέλος στην ατιμωρησία
Προκειμένου να τεθεί τέλος στην ατιμωρησία, οι «Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα» συνηγορούν υπέρ του διορισμού ειδικού απεσταλμένου των Ηνωμένων Εθνών για την προστασία των δημοσιογράφων. Αυτός ο ειδικός απεσταλμένος θα πρέπει να είναι σε θέση να αναφέρεται απευθείας στον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών και να ξεκινά ανεξάρτητες έρευνες στην περίπτωση που τα κράτη παραμένουν αδρανή μετά από πράξεις βίας και φόνους κατά επαγγελματιών των ΜΜΕ.

Ανησυχητικοί αριθμοί
Παρά τις πολυάριθμες αποφάσεις του ΟΗΕ για την ασφάλεια των δημοσιογράφων, οι αριθμοί παραμένουν άκρως ανησυχητικοί: τα τελευταία δέκα χρόνια, περισσότεροι από 900 δημοσιογράφοι, πολίτες - ρεπόρτερ και βοηθητικό προσωπικό των μέσων ενημέρωσης έχουν σκοτωθεί σε όλο τον κόσμο κατά τη διάρκεια της εργασίας τους.
Μόνο στο Μεξικό, δολοφονήθηκαν περισσότεροι από 72 δημοσιογράφοι, και 260 στον πόλεμο της Συρίας από το 2011 - 2020. Πολλοί εγκληματίες και αντιμαχόμενα μέρη στις συρράξεις απαγάγουν σκόπιμα, βασανίζουν ή δολοφονούν τους εργαζομένους των ΜΜΕ.

Το 2019, για παράδειγμα, σύμφωνα με έρευνα των «Δημοσιογράφων χωρίς Σύνορα», 31 από τους 49 εργαζόμενους στα μέσα ενημέρωσης σκοτώθηκαν ή δολοφονήθηκαν σκόπιμα για την εργασία τους.

Παραδείγματα ατιμωρησίας
Οι περισσότεροι δημοσιογράφοι πεθαίνουν εκτός εμπόλεμων ζωνών. Δολοφονούνται επειδή έχουν αποκαλύψει στοιχεία για το οργανωμένο έγκλημα, τη διαφθορά, την κατάχρηση εξουσίας ή παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε χώρες όπως το Μεξικό, η Κολομβία, η Ινδία ή οι Φιλιππίνες. Η συντριπτική πλειονότητα αυτών των εγκλημάτων παραμένει ατιμώρητα.

Ορισμένες δολοφονίες δημοσιογράφων έχουν προσελκύσει βέβαια τη διεθνή προσοχή, συμπεριλαμβανομένων των δολοφονιών του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Jamal Khashoggi το 2018 στην Κωνσταντινούπολη, της ερευνήτριας δημοσιογράφου και blogger Daphne Caruana Galizia στη Μάλτα το 2017, και των Miroslava Breach und Javier Valdez στο Μεξικό το 2017.

Μεξικό: η πιο επικίνδυνη χώρα
Τη διεθνή ημέρα κατά της ατιμωρησίας για εγκλήματα κατά δημοσιογράφων στις 2 Νοεμβρίου, οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα υπενθυμίζουν ότι η χώρα με το υψηλότερο ποσοστό ατιμωρησίας για τη δολοφονία εργαζομένων στα μέσα ενημέρωσης είναι το Μεξικό.

Δυστυχώς, δεν είναι κάτι άγνωστο ότι το Μεξικό είναι μία από τις πιο επικίνδυνες χώρες για τους δημοσιογράφους, παρόλο που δεν υπάρχει πόλεμος στη χώρα.

Οι δημοσιογράφοι εργάζονται σε ένα συνεχές κλίμα εκφοβισμού και βίας. Πέρυσι, περισσότεροι από 40 δημοσιογράφοι σκοτώθηκαν σε όλο τον κόσμο. Από αυτούς, τουλάχιστον 10 στο Μεξικό. Υπάρχουν πολλοί λόγοι γι' αυτό, αλλά το σημαντικότερο είναι η ατιμωρησία. Το κράτος είναι ανίκανο ή απρόθυμο να ασκήσει αποτελεσματικά δίωξη και να ερευνήσει ανεξάρτητα εγκλήματα εναντίον δημοσιογράφων.

Οι αρχές δεν διαθέτουν τα χρήματα, το προσωπικό και την εμπειρία, ενώ συχνά δεν υπάρχει πολιτικό ενδιαφέρον για την εξεύρεση των υπευθύνων, αναφέρουν στην ανακοίνωσή τους οι «Δημοσιογράφοι χωρίς Σύνορα».

Σχετική πρόοδος
Σε γενικές γραμμές, το ποσοστό ευαισθητοποίησης για τις δολοφονίες δημοσιογράφων στο Μεξικό είναι από 1 – 2%. Τα θύματα και οι οικογένειές τους περιμένουν μάταια τη δικαιοσύνη, και πολλοί επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης πρέπει να ζήσουν με το φόβο να γίνουν το επόμενο θύμα, επειδή δεν υπάρχει αποτρεπτικός παράγοντας για τους πιθανούς δράστες. Πολλοί Μεξικανοί δημοσιογράφοι λογοκρίνουν επομένως τους εαυτούς τους, εγκαταλείπουν τις ιδιαίτερα επικίνδυνες περιοχές καταγωγής τους ή την ίδια τη χώρα.

Ωστόσο, σημειώνεται κάποια πρόοδος στον αγώνα κατά της ατιμωρησίας, χάρη στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και στις διεθνείς πιέσεις. Το 2019, οι «Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα» κάλεσαν το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο να ερευνήσει 116 δολοφονίες δολοφονίες που διαπράχθηκαν μεταξύ 2006 - 2018, την περίοδο με τον μεγαλύτερο αριθμό δολοφονιών στην ιστορία του Μεξικού. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, υπήρξε μόνο μία καταδίκη το 2010.