Πρόσωπα, καταστάσεις, γεγονότα: Το Καστελλόριζο πριν από 60 χρόνια

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Κυριάκος Χονδρός
chondros.kyr@gmail.com

Για τις κυβερνήσεις της Τουρκίας, το νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελλορίζου, αποτελεί ένα μόνιμο αγκάθι στην καρδιά της, από τότε που έπαψε να βρίσκεται στον έλεγχό της (1912-1913). Γι’ αυτό και δεν έπαψε ποτέ να αμφισβητεί τα θαλάσσια σύνορα, ακόμα και το ίδιο το νησί και τις παρακείμενες νησίδες.

Παιδιά του Δημοτικού Σχολείου, θυμόμαστε, πως η στρατο-χωροφυλακή των γειτόνων μάς απασχολούσε με κάθε αφορμή. Δεν άφηνε τους ψαράδες να ψαρέψουν στη θάλασσά μας, ακόμα και στα διεθνή ύδατα, δεν επέτρεπε να εμπορευτούν οι δύο κοινότητες (Καστελλορίζου και Αντιφύλλου) και επιπλέον με τα σκάφη της παραβίαζε τον θαλάσσιο χώρο τακτικά ενώ το σκάφος του περιπολικού αποτελούσε ένα μόνιμο φόβο.

Στις 28 Σεπτεμβρίου του 1959, η Τουρκική ακταιωρός συλλαμβάνει τους Σάββα Ραφτή, Ιωάννη Χριστοδούλου, Παντελή Μισομικέ και Γ. Μαυροθαλασσίτη, επειδή ψάρευαν σε διεθνή ύδατα. Τους έκλεισαν σε φυλακή, τους κακοποίησαν και τους έδιναν για τροφή ψωμί και νερό. Αφέθηκαν ελεύθεροι στις 18 Δεκεμβρίου 1959 και επέστρεψαν στο νησί τους. Δεν έφτανε η περιπέτειά τους, το Κεντρικό Λιμεναρχείο Ρόδου τους κάλεσε για να τους ανακρίνει.

Είναι όμως εντυπωσιακό πως οι δύο λαοί, κάτω από τη μύτη των ελληνικών και τουρκικών Νόμων, αντήλλασσαν εμπορεύματα -επ’ ωφελεία και των δύο κοινοτήτων-, γιατί και οι δύο ήταν παραμελημένοι από τα Κράτη τους.

Και πράγματι. Στις 4 Νοεμβρίου 1962, οι Ευάγγελος Κονδυλιός Δήμαρχος και Μιχάλης Χονδρός Γραμματέας του Δήμου, υποδέχονται (αφού προηγήθηκαν διαβουλεύσεις), αντιπροσωπεία των τουρκικών αρχών της κωμόπολης Αντιφύλλου. Ήταν περίπου 20 άτομα με επικεφαλής τον αναπληρωτή της Επαρχίας, οι οποίοι παρέμειναν μέχρι τη δύση του ήλιου. Σκοπός της επίσκεψης ήταν η σύσφιγξη της ελληνοτουρκικής φιλίας.
Το Καστελλόριζο, όπως και πολλές άλλες περιοχές της χώρας μας, απασχολούσε έντονα το πρόβλημα της ανεργίας. Η μετανάστευση συνεχιζόταν με γοργό ρυθμό προς Αυστραλία, Αμερική, Καναδά.

Η Πολιτεία, αντί να σχεδιάσει και να υλοποιήσει ένα αναπτυξιακό πρόγραμμα για το Καστελλόριζο, το νησί της άγονης γραμμής, το νησί, διευκόλυνε μάλλον τη μετανάστευση και όσοι έμεναν μόνιμοι κάτοικοι έπρεπε να ασχοληθούν με το ψάρεμα ή να εργαστούν σε δημοτικά έργα, αφού κάποιο από τα υπουργεία αποστείλει σχετικό κονδύλι στη Νομαρχία κι αυτή να το διαθέσει.

Γιατί αν το κράτος, μετά τη λήξη του παγκοσμίου πολέμου και τον εμφύλιο, αντί να στέλλει προπαγανδιστικά φυλλάδια κατά των αντιπολιτευομένων κομμάτων, αντί να χορηγεί ψίχουλα στους κατοίκους που πολλές φορές δεν είχαν τρόφιμα και φάρμακα, (αντί πολλών αντί), επισκεύαζε ένα - ένα τα γκρεμισμένα σπίτια από τον σεισμό κατά την περίοδο της Ιταλοκρατίας, και τον γερμανικό, σε μια δεκαετία το Καστελλόριζο θα είχε αναστυλώσει τα σπίτια του, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να έχουν εργασία και να επέλθει ανάπτυξη οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική.
Ποια ήταν η ψυχαγωγία;

Στη διάρκεια της δεκαετίας του ’60 θυμάμαι πως λίγα πράγματα μας έδιναν χαρά.
Ο πατέρας μου Μιχάλης Χονδρός, θέλοντας να απαλλαγεί η τοπική κοινωνία από ένα μαρασμό και ένα κλίμα κατήφειας, ανέπτυξε τις ακόλουθες δραστηριότητες:
Ίδρυσε Θεατρική Ομάδα η οποία ανέβασε ελληνικές κωμωδίες.
Ίδρυσε ομάδες Ναυτοπροσκόπων για μεγάλα και μικρά παιδιά.
Ίδρυσε μια πλούσια δανειστική Βιβλιοθήκη και Λέσχη μαζί.
Ίδρυσε ποδοσφαιρική ομάδα με την ονομασία Αθλητικός Όμιλος Μεγίστης.

Για εκείνη την εποχή, αυτές οι δραστηριότητες με συμμετοχή των ίδιων των κατοίκων, πρόσφεραν ζωή, κίνηση, ευχαρίστηση.

Τότε η τοπική κοινωνία ήταν αγαπημένη, κυριαρχούσε ένα πνεύμα αλληλοβοήθειας, ομόνοιας και κατανόησης. Δεν είχε ανακαλυφθεί ίσως η χρησικτησία.
Όπως συνέβαινε και σε άλλες περιοχές της χώρας μας, έτσι και στο Καστελλόριζο γινόταν διανομή πρωινού ροφήματος, κοντά στο Δημοτικό Σχολείο.

Ένα μεγάλο καζάνι, που μέσα έριχναν σκόνη γάλακτος και νερό και από κάτω η φωτιά από ξύλα, ήταν σχεδόν για όλα τα παιδιά. Και λέω σχεδόν, γιατί μια μικρή ομάδα από αυτά, ξέφευγαν, έτρεχαν στο Μαντράκι, ώσπου να χτυπήσει το πρώτο κουδούνι και μάζευαν καβουράκια μικρά και μεγάλα, κάτω από πέτρες και δίπλα στους βράχους, που σήμερα έγιναν τσιμέντα!

Ένα άλλο μέσο που πρόσφερε ψυχαγωγία όσο και αν φαίνεται παράξενο ήταν η άφιξη του πλοίου που ερχόταν τη Ρόδο με επιβάτες και τρόφιμα.

Ένα από τα πλέον εμβληματικά, ήταν ο θρυλικός «Πανεριμιώτης» με τιμονιέρη τον δαιμόνιο καπετάν Σταύρο Χαζτηιωάννου, που αψηφούσε τα Μποφόρ, ανέμους και θάλασσες και έμπαινε στο λιμάνι καμαρωτός – καμαρωτός. Άλλος πλοίαρχος κι αυτός θαλασσόλυκος ήταν ο Εμμ. Χαραλάμπης.
Τα παιδιά μόλις έβλεπαν από μακριά το πλοίο να ‘ρχεται, φώναζαν στους μεγάλους τις μαγικές λέξεις «το παπόρι έρχεται». Το παπόρι!

Και σταματούσε αυτόματα το τάβλι, το χαρτί, το ποτό, κάθε άλλη ενασχόληση και έτρεχαν όλοι σχεδόν στο λιμάνι. Το α/π «Πανορμίτης» αναχωρούσε κάθε Πέμπτη από τους Μήλους εκεί που είναι πάντα το ένα από τα δύο ελαφάκια, στις 12 η ώρα το μεσημέρι.
Πέρασαν πολλές δεκαετίες από τότε. Σήμερα;

Σήμερα το Καστελλόριζο έχει καθημερινή συγκοινωνία. Θαλάσσια και εναέρια.
Σήμερα και αύριο, ο κάθε ελληνικός τόπος, ονειρεύεται μια αλλαγή.
Το Καστελλόριζο ελπίζει μετά από την πανδημία και την οικονομική κατάρρευση, να έρθει μια καινούργια ζωή, ένας νέος ρυθμός που θα ωφελήσει ανθρώπους και τόπο.

Οι εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης, σχεδιάζουν και προγραμματίζουν για τη νέα χρονιά, που θα είναι καλύτερη από τη φετινή, έργα ουσίας που θα συμβάλλουν την ανάπτυξη και ευημερία του νησιού τους.

Από τη Ρόδο, υπάρχουν εκτός από συμπατριώτες, ένα πλήθος φίλων του Καστελλορίζου, που έδειξαν και δείχνουν έμπρακτα τη στήριξη και αφοσίωσή τους προς το Καστελλόριζο.
Όλα αυτά φανερώνουν ότι έρχονται καλύτερες μέρες.