Ο ιατρός Θεόδωρος Κωνσταντινίδης και η προσφορά στα ροδιακά δρώμενα

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Κυριάκος Ι. Φίνας

Aποτελεί αναμφισβήτητη ιστορική πραγματικότητα, η οποία δεν επιδέχεται καμία αμφιβολία ότι ο αείμνηστος ιατρός Θεόδωρος Κωνσταντινίδης προσέφερε στη Ρόδο σημαντικές υπηρεσίες σε κρίσιμη εποχή τόσο κατά τα τελευταία χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας, όσο και τα πρώτα της ιταλικής κατοχής.

Γεννήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 1874 στο Αϊδίνι της Μικράς Ασίας. Αποπεράτωσε το Πυθαγόρειο Γυμνάσιο της Σάμου και στη συνέχεια στην Αθήνα. Ο πατέρας του ήταν από το Βάτι και η μητέρα του από πατέρα Ρόδιο εκ Προφύλιας και μητέρα από την Κρήτη οικογένειας Δρακάκη. Παντρεύτηκε στη Ρόδο (και συγκεκριμένα στο Βάτι) στις 23.1.1903 και πέθανε στις 15 Νοεμβρίου 1950.

O Θεόδωρος Κωνσταντινίδης διετέλεσε βουλευτής Ρόδου τη χρονική περίοδο 1908-1912 (κατά την οθωμανική κατοχή) και κατά τη διάρκεια αυτή συνεργάστηκε στενά με τα Πατριαρχεία, των οποίων την Εθνική γραμμή ακολουθούσε πιστά και υπό την ευλογία τους συνεργαζόταν με τους συναδέλφους του στην οθωμανική Βουλή: Σέρβους, Βούλγαρους και Ρουμάνους για τη σύσταση της Βαλκανικής Συμμαχίας, η οποία, ως γνωστόν, έφερε τους Βαλκανικούς Πολέμους και την απελευθέρωση των ομογενών της Μακεδονίας και της Θράκης από τον οθωμανικό ζυγό. Επί του προκειμένου, όπως μου διηγήθηκε ο μακαρίτης γιος του, ο Αθηναγόρας, ένα δε ακριβώς των μετέπειτα παραπόνων του ήταν ότι η Ελληνική Κυβέρνηση δεν έκανε μνεία στη συμβολή του και αποδιδόταν το γεγονός της σύστασης της Bαλκανικής Συμμαχίας στον Ελευθέριο Βενιζέλο.

Ο Θεόδωρος Κωνσταντινίδης είχε εκπροσώπους σε μερικά χωρά της Ρόδου. Στη Λίνδο, όπως πολύ καλά γνωρίζω, ήταν ο Αναστάσιος Ιωαννίδης και ο Στέφανος Σαββαΐδης, τους οποίους και ενημέρωνε τακτικά με αλληλογραφία. Μερικά από αυτά τα έχω δημοσιεύσει στις κατά διαστήματα μελέτες μου που αφορούσαν την τότε κατάσταση στα νησιά μας.

Εξαρχής, η οθωμανική κυβέρνηση δεν έβλεπε με καλό μάτι τη δραστηριότητα του Ρόδιου βουλευτή. Είχε αποφασίσει, ως φαίνεται, να εμποδίσει, έστω και με παράνομο τρόπο, την επαναεκλογή του, η οποία, ως εξελισσόταν η κατάσταση, θεωρούνταν βέβαιη, καθόσον στο πρόσωπό του συνέπιπτε η επιλογή του ροδιακού λαού. Εν τω μεταξύ, όμως, δεν πρόφθασαν να θέσουν σε εφαρμογή οι Οθωμανοί το εκλογικό τους πραξικόπημα, γιατί αρχές Μαΐου του 1912 μεσολάβησε η ιταλική κατοχή της Δωδεκανήσου.

O Θεόδωρος Κωνσταντινίδης με το κύρος του βουλευτού ζήτησε ακρόαση από τον Ιταλό Στρατιωτικό Διοικητή και αρχηγό του σώματος της κατοχής, Ιωάννη Αμέλιο και ζήτησε να ληφθούν μέτρα για την προστασία του ελληνικού πληθυσμού της νήσου Ρόδου, ο οποίος είχε εκτεθεί με τη συμμετοχή του στις πολεμικές επιχειρήσεις του Σώματος και με τις εκδηλώσεις της συμπάθειάς του υπέρ της Ιταλίας.
Ιδού τι γράφει για την επίσκεψη του Θεόδωρου Κωνσταντινίδη ο Εμμανουήλ Καλαμπίχης: «Από τη ζωή μου». Ρόδος, 1958, σελ. 24-25. «Συνόδευσα κι εγώ μετά του συναδέλφου μου Γ. Κοκίδου τον κ. Κωνσταντινίδη εις την επίσκεψιν αυτήν και άκουσα τον Ιταλόν Στρατηγόν να βεβαιώνει: «Α, όχι, δεν θα αφήσει η Ιταλία απροστάτευτον τον πληθυσμόν. Αλλά κι αν ακόμη αναγκαστεί να φύγει, θα φροντίσει πάντως να του εξασφαλίσει ένα καθεστώς παρόμοιον προς εκείνο μιας άλλης νήσου του Αιγαίου, υπό την εγγύηση τριών Δυνάμεων».

***
H Ιταλία, με ύπουλο προσχεδιασμένο τρόπο κατέλαβε τον Μάιο του 1912 το δωδεκανησιακό σύμπλεγμα. Έτσι, με σκοπό να καταλάβει την Τριπολίτιδα και την Κυρηναϊκή κήρυξε το 1911 τον πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Επειδή, όμως, παρά τις προσπάθειές της δεν βρήκε άμεσο πρόσφορο έδαφος κατάληψης και οι εχθροπραξίες παρατείνονταν, καταπατώντας το Διεθνές Δίκαιο και κάθε έρεισμα, αποφάσισε να καταλάβει το συγκρότημα των Ελληνικών Νότιων Σποράδων, που τότε βρίσκονταν υπό την οθωμανική κατοχή, με την επαίσχυντη δικαιολογία ότι με αυτό τον τρόπο εξανάγκαζε την Οθωμανική Αυτοκρατορία σε υποχώρηση.

Όταν οι Δωδεκανήσιοι αντιλήφθηκαν τους σκοπούς των Ιταλών οργάνωσαν το Πανδωδεκανησιακό Συνέδριο στην Πάτμο, με σκοπό την ίδρυση ενιαίου φορέα της Δωδεκανήσου. Ωστόσο, παρά την αντίδραση των Ιταλών το Πανδωδεκανησιακό Συνέδριο της Πάτμου πραγματοποιήθηκε στις 4 Ιουνίου (π. ημερολόγιο) στο ιερό νησί του Ιωάννου του Θεολόγου υπό την ηγεμονία της Σάμου, με προτροπή της Ελληνικής Κυβέρνησης, της οποίας πρωθυπουργός ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Κατά τρόπο, δε, διακριτικό το Συνέδριο παρακολούθησε και ο διπλωματικός υπάλληλος Ίων Δραγούμης».

Στο ψήφισμα που εκδόθηκε μετά το πέρας των εργασιών του Συνεδρίου, ρητά και κατηγορηματικά αναφέρεται στην τρίτη παράγραφο ότι το Συνέδρο των Πληρεξουσίων της Δωδεκανήσου: «…τον προαιώνιον Εθνικόν των νησιωτών πόθον, της Ένωσεως μετά τη Μητρός Ελλάδος…».
Παράλληλα και όλα τα νησιά της Δωδεκανήσου είχαν υπογράψει και εκδώσει ψηφίσματα για την Ένωση. Η Ιταλική κυβέρνηση δεν δέχθηκε το ψήφισμα των Αντιπροσώπων της Δωδεκανήσου και το απέρριψε χωρίς συζήτηση.

Μετά την εχθρική συμπεριφορά, που έδειξε η ιταλική διοίκηση για το Συνέδριο της Πάτμου, το οποίο διέλυσε διά της βίας επιτροπή αποτελούμενη από τον ιατρό και πρώην βουλευτή Ρόδου Θεόδωρο Κωνσταντινίδη από τη Ρόδο, Ν. Β. Καλαβρό από την Κάλυμνο και Μιχαήλ Βενιαμίν από τη Σύμη, επισκέφθηκαν τη Βιέννη, τη Ρώμη, την Ιταλία και το Λονδίνο, προκειμένου να ενημερωθούν οι εκεί κυβερνήσεις, καθώς και η Ευρωπαϊκή Κοινή Γνώμη. Το ταξίδι αυτό στην Ευρώπη ενέκρινε και ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος.
Επιπρόσθετα, ο Θεόδωρος Κωνσταντινίδης στις 20.11.1912 έστειλε και πλήρη αναφορά στον Τμηματάρχη του υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδας Ίωνα Δραγούμη, επί της δραστηριότητάς του στο εξωτερικό. Σε σχετική αρθρογραφία του στην εφημερίδα «Η Ροδιακή» στις 28.1.1916, αρ. φύλλου 22 αναφερόμενος στην εκπαιδευτική κατάσταση της Ρόδου, μεταξύ 1900-1916, γράφει σχετικά:

«...Προ πάντων, δε, εις την Δημόσιαν Εκπαίδευσιν και εν γένει πνευματικήν προαγωγήν του τόπου, ανακαινιστής και την πρώτην ώθησιν ούτος ήτο ο Ιωακείμ Βαλασιάδης. Τοιούτος Αρχιερεύς τιμώσαν όντως το Γένος και την Ορθοδοξίαν. Μετά πολλάς, έκτοτε, διακυμάνσεις της τύχης, καθ’ ώς το σκάφος της Ρόδου περιεπλανήθη από σκοπέλων και υφάλους, τον νυν Αρχιερέα Απόστολον, όστις υπό τας σημερινάς και αντιξόους περιστάσεις, δεξιών οιακοστροφών, πατρικώς ποιμαντορεύων και ρηξικελεύθως προς την πρόοδον ελαύνων, δύναται να θεωρηθεί Ιεραπόστολος και άρδην μεταρρυθμιστής των Εκκλησιαστικών, Εκπαιδευτικών και Κοινοτικών του τόπου».
***

Τη δεύτερη 50ετία του 19ου αιώνα παρατηρείται το μεγαλύτερο μεταναστευτικό ρεύμα Ελλήνων υπηκόων-κατοίκων της Ρόδου προς την Αλεξάνδρεια. Το ίδιο συνέχισε και από τις αρχές του 20ού αιώνα. Κάθε Λίνδιος που πλησίαζε στα 18-20 του χρόνια προσπαθούσε να πάει στην ξενιτιά, πρώτον για να ενισχύει οικονομικά την οικογένειά του και συγχρόνως να δημιουργεί και για τον εαυτό του κάποια αποταμίευση.

Ο πατέρας μου ήταν «μοναχόπαιδο», μοναδικό παιδί της οικογένειας, 15 χρονών, το έπαιρνε κατά διαστήματα ο πατέρας του στη Μικρά Ασία και τον βοηθούσε σε ελαφριές δουλειές στα κτίσματά του. Εκεί πήγαινε και ένας από τους θείους του, που ήταν και αυτός κτίστης. Δούλευαν 5-6 μήνες και τους χειμερινούς μήνες έρχονταν στη Λίνδο. Δεν πρόφθασε, όμως, να γίνει 20 χρονών και ο πατέρας του πέθανε, αλλά εκείνος συνέχισε το ίδιο προηγούμενο δρομολόγιο. Καθώς μου διηγόταν την εποχή εκείνη, διαπίστωσα ότι δεν υπήρχε ωράριο εργασίας. Εξάλλου, είναι γνωστό ότι και στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, από το 1867 άρχισε να εφαρμόζεται για πρώτη φορά η 8ωρη ημερήσια απασχόληση για τους εκεί κτίστες.

Όταν, πλέον, παντρεύτηκε, μοίραζε τον χρόνο. Έξι μήνες στη Μικρά Ασία για κτίσματα και το υπόλοιπο διάστημα γινόταν κρεοπώλης στη Λίνδο. Αργότερα σταμάτησε να πηγαίνει στην απέναντι από τη Ρόδο χώρα και κατευθυνόταν σε άλλες περιοχές, εκεί που διάφορες κατασκευαστικές εταιρείες ενδιαφέρονταν για χειρωνάκτες: Μαρόκο, Τεχεράνη, Βαγδάτη, Αιθιοπία και το 1911 βρέθηκε με τη γυναίκα του για να γεννήσει το πρώτο τους παιδί στον Πειραιά, όπου εκεί έμειναν τρία περίπου χρόνια.
Και μέχρι την Αμερική πολλοί Λίνδιοι πήγαιναν. Έρχονταν κάθε 2-3 χρόνια για να βρουν τις οικογένειές τους στο χωριό και επέστρεφαν ξανά στις εργασίες τους. Επίσης, και η Αιθιοπία προσήλκυσε τους Λινδίους.

Σημείωση: Το προαναφερθέν στοιχείο που διέκρινε τους Λινδίους με τη μετάβασή τους στο εξωτειρκό, ίσως να μην «ταιριάζει» στους σύγχρονους, αλλά πρέπει να ομολογηθεί ότι συντέλεσε πάρα πολύ στο να γίνουν και να παραμείνουν στην αιωνιότητα προς μίμηση. Έτσι με τους εράνους που έκαναν οι Λίνδιοι που εργάζονταν στο εξωτερικό: Ανεγέρθηκε ο Ιερός Ναός-η Εκκλησία της Λίνδου-«Η Κοίμηση της Θεοτόκου», το Εκκλησιαστικό Μουσείο, η Αδελφότητα «Η Αναμόρφωσις», διατήρηση διδακτικού προσωπικού για τη λειτουργία Ημιγυμνασίου», Πνευματικό Κέντρο, Ανέγερση Τραπεζικού Υποκαταστήματος κ.λπ.

Ο Θεόδωρος Κωνσταντινίδης είχε στο ενεργητικό του τον πνευματικό άνθρωπο
Ο γιατρός Θεόδωρος Κωνσταντινίδης, αν και οι Οθωμανοί είχαν προεξοφλήσει τη μη επανεκλογή του ως βουλευτή Ρόδου, εντούτοις από ιδιοσυγκρασία συνέχισε τη δραστηριότητά του παράλληλα με την ιατρική επιστήμη αλλά και με τα ιστορικά θέματα που αφορούσαν τη Ρόδο.
Στη Ρόδο τη δεκαετία του 1900 κάθε χρόνο κυκλοφορούσε ημερολόγιο, στο οποίο φιλοξενούνταν και πνευματικές εργασίες, μεταξύ των οποίων και του Θεόδωρου Κωνσταντινίδη. Ήδη στο πρώτο βιβλίο περιλάμβαναν δύο μελέτες του. Η μία αφορούσε μια σύντομη περιγραφή μέρους της λινδιακής Ιστορίας. Ασχολήθηκε με τον Λαβύρινθο, που και ο Θεόδωρος Κωνσταντινίδης διατύπωσε την άποψη ότι το έργο αυτό είχε γίνει στη Λίνδο.

Μάλιστα, σώζεται μέχρι σήμερα και είναι οι υπόγειες στοές που με τις διακλαδώσεις τους εφοδιάζουν καθημερινά τη Λίνδο με νερό.
Ο γιος του Θεόδωρου Κωνσταντινίδη, ο αείμνηστος Αθηναγόρας, μου είχε παραδώσει ένα χειρόγραφο του Λίνδιου Αρχιμανδρίτη Θεοδόσιου Αναστασιάδη-Τσούκου, που απευθύνθηκε στον πατέρα του Θεόδωρο Κωνσταντινίδη το 1929 με τον τίτλο «Τοπωνυμίαι της περιφέρειας Λίνδου», το περιεχόμενο του οποίου περιλάμβανε πληροφορίες αναφορικά με τα τοπωνύμια της Λίνδου, τα οποία ο Θεόδωρος Κωνσταντινίδης δημοσίευσε στο Ημερολόγιο της Λίνδου το 1929. Το εν λόγω γράμμα με ημερομηνία 4/4/1919 δημοσίευσα στο βιβλίο που κυκλοφόρησε το 2015 με τίτλο: «Η Λίνδος-Παιδεία και Πολιτιστική Πορεία».