Η ανθεκτικότητα ως παράγοντας υπέρβασης των δυσκολιών (μια εργασία του Τμήματος Προσχολικής Αγωγής και Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Αιγαίου)

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Αγαπητός Ξάνθης
Αρχιτέκτονας

Η εργασία που παρουσιάζεται είναι μια συλλογική προσπάθεια έξι στελεχών του Τμήματος Προσχολικής Αγωγής και Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού (Τ.Ε.Π.Α.Ε.Σ.) του Πανεπιστημίου Αιγαίου η οποία αγγίζει εκπαιδευτικά αλλά και νοηματικά το θέμα της «ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ» στα παιδιά της προσχολικής ηλικίας.

Το αναφερόμενο πόνημα θα δημοσιευτεί σε διεθνές περιοδικό εξειδικευμένο στις κοινωνικές επιστήμες.
Τα στελέχη είναι:
1. Νικολάου Ελένη, Επίκουρη Καθηγήτρια
2. Παπαβασιλείου Βασίλης, Αν. Καθηγητής
3. Ανδρεαδάκης Νίκος, Αν. Καθηγητής

4. Καΐλα Μαρία, Ομ. Καθηγήτρια
5. Ξανθάκου Γιώτα, Ομ. Καθηγήτρια και
6. Ξάνθης Αγαπητός, Μεταδιδάκτορας.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ:
Η λέξη «Ανθεκτικότητα» καταγράφει τη διαδικασία υπερβάσης των δυσκολιών ή των αντίξοων συνθηκών ή τραύματος με στόχο την κατάλληλη προσαρμογή σε νέες καταστάσεις.

Η Ανθεκτικότητα είναι συνδεδεμένη με πλήθος συστημάτων, μιας και όλα τα έμβια όντα συσχετίζονται με την αλληλεπίδραση άλλων συστημάτων σε πολλά επίπεδα.

Ουσιαστικά η Ανθεκτικότητα είναι μια πολύπλοκη και δυναμική διαδικασία η οποία αναπτύσσεται στο άτομο, γιατί απλώς το άτομο και το πλαίσιό του αλλάζει συνεχώς σύμφωνα με τις συνθήκες διαβίωσης.

Έτσι σχηματίζονται επίσης προστατευτικοί παράγοντες που ενισχύουν και κατανοούν την «Ανθεκτικότητα» μέσα από τις διαδικασίες μετριασμού ή αρνητικών αποτελεσμάτων ώστε το άτομο να ταυτοποιείται ανάλογα με τις σχέσεις οι οποίες κατέχουν κεντρικό ρόλο στην όλη εικόνα του.

Η προαγωγή της ανθεκτικότητας εμφανίζεται σε δύο βασικά επίπεδα:
• Στο μακρο-επίπεδο, ήτοι στο μακροσύστημα που αναφέρεται στην ασφάλεια, στις διεθνείς σχέσεις, την υγεία, την οικονομία και απλώνεται επίσης σε ολόκληρο το χώρο του πληθυσμού και

• Στο μικρο-επίπεδο, ήτοι στο μικροσύστημα που αναφέρεται αντίστοιχα στο άτομο, την κοινότητα, την οικογένεια.
Σ’ αυτά τα δύο επίπεδα οι διεργασίες για την «Ανθεκτικότητα» συσχετίζονται για το μεν πρώτο με τις πολιτικές και με τη νομοθεσία και για το δε δεύτερο μέσα από τις υγιείς σχέσεις των ατόμων. Έτσι επιτυγχάνεται η προαγωγή της κουλτούρας, των στάσεων στην κοινότητα, στο σχολειό, στην ομάδα των συνομηλίκων και ευρύτερα στις οικογένειες.

Είναι ενδιαφέρον για την εκπαιδευτική κοινότητα το δεύτερο επίπεδο ανοίγοντας το διάλογο της «Ανθεκτικότητας» στα παιδιά και κατά πόσο αυτή βοηθάει στην ενδυνάμωση δεξιοτήτων και στη βελτίωση του οικογενειακού ή σχολικού ή ακόμη και του ευρύτερου περιβάλλοντος κοινότητας των παιδιών.

Οι όποιοι παράγοντες κινδύνου ανακαλύπτονται και αναχαιτίζονται ικανά όταν μόνο τα παιδιά τα ίδια έχουν τα εφόδια της ανάδειξης δεξιοτήτων και της ενίσχυσης των προστατευτικών παραγόντων μέσα από τη σχετική καλλιέργεια της «Ανθεκτικότητάς» τους.

Παράλληλα ο κατάλληλος αρχιτεκτονικός χώρος δημιουργίας ή εκπαίδευσης και η υπεύθυνη θέση των εκπαιδευτικών διαμορφώνουν συναισθήματα και εάν αυτά μάλιστα είναι θετικά, τότε υποστηρίζουν ακόμα περισσότερο τις γνωστικές λειτουργίες και συμβάλλουν σύναμμα στην προαγωγή της ευρύτερης ευημερίας.

Διακρίνουμε ακόμη, μια συστημική ανάπτυξη μεταξύ του παιδιού (υποκείμενο διερεύνησης) και των αναλόγων αναγκών του, με την παράλληλη εντός του συστήματος φροντίδας στο οποίο εκ των πραγμάτων εντάσσεται.

Οι τέσσερις μονάδες που εμπλέκονται στο σχεδιασμό των παρεμβάσεων, έτσι που ο βασικός στόχος να είναι η ενδυνάμωση της «Ανθεκτικότητας» με την αναγκαία αλλαγή του συστήματος και με τη στόχευση της επιτυχίας, είναι: 1.οι εκπαιδευτικοί-2.οι γονείς-3.τα υπόλοιπα μέλη της οικογενείας και 4.τα υπόλοιπα μελή του προσωπικού των δομών της προσχολικής αγωγής.

Όλη αυτή η προσπάθεια αλλαγής και εμπλοκής ατόμων περνάει από την εκπαίδευση και την υποστήριξη του προσωπικού και των γονέων με βασικό στόχο την τροποποίηση του περιβάλλοντος του παιδιού προς το θετικό.

Είναι κεντρικό αίτημα η εκπαίδευση των γονέων αλλά και η υιοθέτηση εκ μέρους των εκπαιδευτικών κανόνων και εργαλείων αναγνώρισης για την κάθε βελτίωση στα παιδιά στο πλαίσιο της γενικότερης κατεύθυνσης της «Ανθεκτικότητας».

Η συνημμένη έρευνα για την απόδειξη του θεωρητικού μέρους της εργασίας συμπεριέλαβε τις σχετικές απόψεις -99- εκπαιδευτικών της προσχολικής αγωγής με τη χρήση κατάλληλου ερωτηματολογίου, όπου μερικά από τα συμπεράσματα δείχνουν ότι:

• Το ψυχικά ανθεκτικό παιδί είναι αυτό που διαχειρίζεται με ικανότητα το άγχος το οποίο προέρχεται από σειρά κοινωνικών μεταβολών και δυσκολιών. Επίσης αυτό το παιδί ελέγχει τις παρορμήσεις του και δημιουργεί καλές σχέσεις με τα συνομήλικα παιδιά.

• Ιδιαιτέρα, η ψυχική «Ανθεκτικότητα» συνδέεται με τους οικογενειακούς, τους σχολικούς παράγοντες και τα εσωτερικά χαρακτηριστικά του παιδιού. Στον τομέα αυτό, οι εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι η «Ανθεκτικότητα» είναι μια δυναμική διαδικασία η οποία αλλάζει με την πάροδο του χρόνου αλλά και με τις διαφορετικές περιόδους της ανάπτυξής του.

• Οι παράγοντες που συσχετίζονται με την ψυχική «Ανθεκτικότητα» είναι «πλούσιοι» και ξεκινούν: από τους βιολογικούς, τους οικογενειακούς, τους σχολικούς, της κοινότητας, τους ευρύτερα κοινωνικούς, τους οικονομικούς και τέλος, με τις αναπτυσσόμενες σχέσεις με τους παραπάνω παράγοντες.

Η έρευνα αποτελεί πρότυπη και καινοτόμα μελέτη για ένα αντικείμενο όπως είναι η «Ανθεκτικότητα» (Resilience) στα παιδιά της προσχολικής ηλικίας και ευρύτερα της σχολικής τάξης για την προαγωγή της ψυχικής υγείας αλλά και την πρόληψη με την ενδυνάμωση της ψυχικής ανθεκτικότητάς τους.

* * *
Το Τ.Ε.Π.Α.Ε.Σ του Πανεπιστημίου Αιγαίου με όλο το στελεχιακό δυναμικό του πάντα αγωνιά και ασχολείται με τα εκπαιδευτικά πρόγραμμα και μεθόδους με τα παιδιά σε βάθος για την κοινωνική ανάταση.

Με πλήθος σεμιναρίων και δράσεων προσφέρει παράλληλα στο γενικότερο εκπαιδευτικό σύστημα μια αρτιότητα γνώσεων και αγωγής αλλά και στην τοπική κοινωνία ένα πλούτο συγχρόνων αντιλήψεων και σκέψεων.

► Το πόνημα αυτό επιθυμεί να συνεισφέρει ένα λιθαράκι σ’ όλη αυτή την καινούργια παιδαγωγική προσπάθεια αναδεικνύοντας τον ρόλο της «Ανθεκτικότητας» ως μια ενισχυτική παράμετρο αποφυγής της εύθραυστης κοινωνικής κατάστασης. Αυτό οδηγεί στον δρόμο της ικανότητας του συστήματος ή και του ατόμου ακόμη, με την προσήκουσα προσαρμογή στην ανάλογη επιτυχία έκβασης στις προκλήσεις τόσο του σήμερα όσο και του μέλλοντος.