Τo Matrix και η έξοδος κινδύνου

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο
Ηλίας Καραβόλιας

Με όλο αυτό το καταθλιπτικό σκηνικό της αβεβαιότητας ίσως και να ζούμε ήδη μέσα στο Matrix, όπως διάβασα κάπου. Δηλαδή σε ένα προσομοιωτικό περιβάλλον, αυτό που παρουσιαζότανε στην κινηματογραφική τριλογία.

Κατ’ αρχήν η όποια προβολή μας στο μέλλον είναι αναστρέψιμη, αγκυροβολημένη στο ξεκίνημα της πανδημίας, στον χρόνο που δεν καταλαβαίνουμε πως πέρασε. Το ανέμελο σερφάρισμα στο διαδίκτυο αντικαθιστά στο νου το κενό μεταξύ ορθολογικών και ανορθολογικών παραδοχών γύρω απο τα δρώμενα.

Το σίγουρο είναι οτι με το σκρολάρισμα στην οθόνη απωθείται το άγχος και η ανασφάλεια. Και οτι το υποκείμενο υποδύεται τον μεσολαβητικό ρόλο του συντονιστή ανάμεσα στην πραγματικότητα και στους κινδύνους της. Ο κίνδυνος εσωτερικεύεται και εμείς τον διοχετεύουμε στο συλλογικό νου, στο φαντασιακό Matrix.

Σήμερα το οικονομικό υποκείμενο επιδοτείται μεν για να μην παράγει και να μην καταναλώνει όπως πριν αλλά στην ουσία, μέσα στις οθόνες, παράγει και ταυτόχρονα καταναλώνει τον ίδιο του τον εαυτό. Για την ακρίβεια: αναλώνει τον δυνητικό εαυτό του αφού η νοητική επεξεργασία ενός πραγματικού κινδύνου τον οδηγεί στην άσκοπη συχνά ιντερνετική αναζήτηση, ξέροντας εκ των προτέρων ότι δεν υπάρχει ούτε κίνδυνος ούτε και έξοδος κινδύνου.

Όπως εύστοχα είπε o Lacan, και μας το θυμίζει ο Ζizek, το κουμπί «κλείστε την πόρτα» στα περισσότερα ασανσέρ, είναι χωρίς καμιά απολύτως λειτουργία. Τοποθετείται εκεί για να δίνει στα άτομα την εντύπωση ότι κατά κάποιο τρόπο συμμετέχουν στην ταχύτητα του ταξιδιού με το ασανσέρ. Aυτό το κουμπί δεν υπάρχει στο ασανσέρ της σημερινής βιοπολιτικής καθυπόταξης και το έχουμε τοποθετήσει νοερά στην ψηφιακή μας καθημερινότητα.

Αυτό που «δουλεύει» είναι ένας ασυνείδητος εθισμός, που μας επισημαίνει ότι κάτι θα υπάρχει εκεί έξω, κάτι θα μας αναδυθεί από τις οθόνες του Matrix, που πρέπει ψυχαναγκαστικά να το ψάξουμε για να απωθήσουμε το κακό που δεν βλέπουμε στην αληθινή ζωή -τον αόρατο ιό.

Έτσι μετακομίζουμε σε έναν δυνητικό κόσμο όπου εμπλέκονται όλοι οι Εαυτοί εποικίζοντας ο ένας τον άλλο, και ετσι δεν υπάρχει Ένας αλλά πολλαπλοί Εαυτοί. Ο φιλόσοφος Zizek μιλάει για τη διανοητική έλξη του Matrix και αναλύει τη δομική αιτιότητα αυτού του πολλαπλού Εαυτού και της εικονικής πραγματικότητας.

Ισχυρίζεται ότι ο κόσμος είναι απλώς ένας αντικατοπτρισμός που γεννιέται από έναν οικουμενικό νου, ενσαρκωμένο στο διαδίκτυο.

Κάνει λόγο για μια κυβερνο-μηχανή η οποία γεννάει μια «προσομοιωμένη» εμπειρία πραγματικότητας που τείνει να μη διακρίνεται από τη γνήσια πραγματικότητα. Κάτι σαν μια αλληγορία του σπηλαίου του Πλάτωνα (άνθρωποι φυλακισμένοι, δεμένοι σφιχτά στα καθίσματά τους και αναγκασμένοι να παρακολουθούν τη σκιώδη παράσταση που λαθεμένα θεωρούν πως είναι πραγματικότητα).

Το Μatrix είναι η εικονική συμβολική τάξη που δομεί αυτή την πραγματικότητα για μας. Είναι η άπιαστη διάσταση. Το φιλοσοφικό όμως ερώτημα στην εποχή της πανδημίας είναι ποια είναι αυτή η συμβολική διάσταση για εμάς που ζούμε μέσα σε μια οθόνη δυνητικού κόσμου, εκτεθειμένοι σε ένα χαοτικό σύμπαν.

Πρέπει το κάθε υποκείμενο να αναλογιστεί τη θέση του (κοινωνική και οικονομική) μέσα στο Matrix. Προκειμένου να μην γίνει η κάθε οθόνη του δικτύου το κάτοπτρο της παθητικής εξέλιξης που σηματοδοτεί αυτή η «αίγλη του ψηφιακού» όπου o χρόνος πλέον κλασματοποιείται. Όπως και ο ανθρώπινος μόχθος.

Γι’ αυτό είναι χρήσιμο να διεισδύσουμε στη ρωγμή μεταξύ πραγματικού/δυνητικού. Έστω και αν η πανδημία αναστέλλει την ίδια την αίσθηση του παρόντος.

Σκοπός είναι να μην χαθούμε μέσα στην υπερπραγματικότητα του Μatrix, ενός κόσμου όπου το υποκείμενο ποτέ δεν κυριαρχεί πλήρως πάνω στα αποτελέσματα των πράξεών του.