Παλιές όμορφες Αποκριές που ζήσαμε και νοσταλγούμε...

Rodiaki NewsRoom

Γράφει η Ελευθερία Μουρσελλά-Δράκου

Με το Τριώδιο αρχίζουν οι προετοιμασίες για την περίοδο των Απόκρεων.

Ο ελληνικός λαός φύσει λαός ζωντανός και ανοιχτόκαρδος ανταποκρίνεται στο νόημα των εορτών. Προσπαθεί να τη ζήσει με τον καλύτερο τρόπο. Αναπολώντας κάποιες παλιές όμορφες Αποκριές που έχουμε ζήσει προσπαθούμε και πάλι να χαρούμε τις γιορτές του κεφιού και της ξεγνοιασιάς.

Όπως κάθε τόπος διασκεδάζει με τον δικό του τρόπο έτσι και η όμορφη Ρόδος μας δίνει το δικό της χρώμα σ’ αυτές τις γιορτές. Η σκέψη μας γυρνά σε μια άλλη εποχή που οι γιορτές αυτές ήταν ένας από τους τρόπους διασκέδασης των Ροδιτών.

Λέγοντας Αποκριά εννοούμε την αποχή από το κρέας.

Η Ρόδος ζούσε έντονα την περίοδο της Αποκριάς τόσο στα χωριά όσο και στα Μαράσια. Όμως ο σημερινός τρόπος διασκέδασης διαφέρει από τον παλιό που έζησαν οι γονείς μας κι εμείς σε μικρότερη τότε ηλικία. Είναι αξιέπαινοι οι διάφοροι σύλλογοι όπως ο Διαγόρας, η Εργάνη Αθηνά, η Αμαράντειος Σχολή που με τις χοροεσπερίδες τους που έκαναν για φιλανθρωπικούς σκοπούς διατηρούσαν το χρώμα της παλιάς εποχής που τόσο νοσταλγούμε.

Οι Απόκριες κρατούσαν τέσσερις εβδομάδες. Στη Σύμη η αποκριάτικη περίοδος άρχιζε με την Προφωνή. Όσοι προλάβαιναν να παντρολογηθούν γλίτωναν το πείραγμα.

Προφωνή και μη(δ)ε φωνή;

Την Ακουμένη που πήρε τ’ όνομά της από τ’ ακούμια, τους συμιακούς λουκουμάδες καμωμένους με ρύζι. Την Κρεατινή και την Τυρινή.

Καθεμιά άρχιζε τη Δευτέρα και τελείωνε την Κυριακή. Στις δύο πρώτες εβδομάδες οι οικογενειακές συγκεντρώσεις κρατούσαν με κέφι και χορούς μέχρι το πρωί. Ντυμένοι καμουζέλες-μασκαράδες μ’ ό,τι ρούχα έβρισκαν και είχαν και κρυμμένοι πίσω από τη μάσκα ζούσαν στιγμές ψυχικής αποδέσμευσης.

Το Νιοχώρι φημιζόταν για τις ξεκαρδιστικές παραστάσεις που σκάρωναν όπως το γαϊτανάκι που χόρευαν στο ρυθμό του βαλς, την αλυσοδεμένη αρκούδα καμουζέλα που χοροπηδούσε στους κτύπους του τσιγκάνικου ντεφιού και το καναρίνι το περίφημο τραγούδι και τότε σουξέ. Παίρνοντας ώχρα μεταμόρφωσαν τον διάνο σε καναρίνι. Διαβάζοντας το βιβλίο του αείμνηστου Ροδίτη Αντωνίου Βρατσάλη έζησα ξανά την ομορφιά της τότε ζωής της Ρόδου μας.

Η Τσικνοπέμπτη ήταν το κάτι άλλο. Η τσίκνα ήταν το σήμα κατατεθέν κάθε νοικοκυριού. Την τελευταία Αποκριά οι καμουζέλες κατέβαιναν από τα Πάνω Μαράσια στο Νιοχώρι. Οι κανταδόροι με τις κιθάρες υμνούσαν την ομορφιά της Ραμόνα και την τσαχπινιά της Ριρίκας και τους έρωτες του ξελογιασμένου μπάρμπα-Γιάννη του κανατά.

Στην Αποκριά μετείχαν και οι Σμυρνιοί του Νιοχωριού. Χωρίς φόβο και αψηφώντας τους καραμπινιέρηδες οι νέοι ντυμένοι τσολιάδες τραγουδούσαν πατριωτικά τραγούδια. Ο ερωτευμένος έβρισκε το θάρρος ντυμένος καμουζέλα να μπει στο σπίτι της αγαπημένης του. Έτσι φθάνοντας μέχρι την Κυριακή της Τυρινής που μόνο γαλακτερά έτρωγαν όπως τα Μάτσενα μακαρόνια, πλαστά στο χέρι με ζύμη, φτιαγμένα με αλεύρι, νερό, λίγο αλάτι, ξύδι και λάδι. Μετά το ψήσιμο έριχναν μπόλικο ξυσμένο τυρί και τα τσιγάριζαν με λάδι.

Πρωταρχικό απαραίτητο γλύκισμα ήταν το ρυζόγαλο, το ντεφαρίκι δηλαδή το πεντανόστιμο. Στη Σύμη λέγανε: «Αποκριά χωρίς ρυζόγαλο είναι σαν τον χορό χωρίς παιχνίδια», δηλαδή μουσικά όργανα.

Την Καθαρά Δευτέρα οι Ροδίτες συγκεντρώνονταν στο Ροδίνι, στα πευκάκια και στο Καρακόνερο. Η μνήμη μας διατηρεί την ομορφιά της Καθαράς Δευτέρας. Απλώναμε το τραπεζομάντιλο καταγής και βάζαμε πάνω τα νηστίσιμα φαγητά: παντζάρια βραστά, ταχίνι, χαλβά, χταπόδι ψητό, ελιές, τουρσί, ντομάτες, φρέσκα κρεμμυδάκια, μαρούλι και τόσα άλλα, κυρίως τις ξεροψημένες λαγάνες.

Καθόμασταν σταυροπόδι πάνω στις πατανίες που φέρναμε. Εμείς τα παιδιά παίζαμε και κόβαμε λαγουδάκια, τα κυκλάμινα, μαργαρίτες και μαζεύαμε βότανα που τόσο αφθονούσαν στη φύση. Με γλυκιά νοσταλγία αναπολούμε εκείνες τις αξέχαστες Αποκριές που χάριζαν σ’ όλους τη χαρά. Αδελφωμένοι απολαμβάναμε το καθαροδευτεριάτικο γιορτάσι.

Πολύ ωραία και τόσο παραστατικά το αντιγράφουμε από το βιβλίο του αείμνηστου καθηγητού μας, Κ. Β. Ζαχαρία σχετικό με τις Απόκριες.

Πέρασαν οι Απόκριες
κι ήρθαν οι Τυρινάδες
προέβαλε και η Σαρακοστή
με τις εφτά εβδομάδες
Σαρακοστή επλάκωσε
σταμάτα το τραγούδι
πολλά ‘φαγες καρδούλα μας
φάγε και τα πικραλ-λούδια: τα πικρά χόρτα.

Όταν το απόγευμα της Καθαράς Δευτέρας κτυπούσε εσπερινός τρέχαμε στην εκκλησία να ψάλλουμε το «Κύριε των Δυνάμεων», το «Άσπιλες» και το «Δοσ’ ημίν».

Το Τριώδιο είναι η σπονδυλική της Σαρακοστής. Ανοίγει το Τριώδιο, ανοίγει και η αγκαλιά του Θεού. Μια ξεχωριστή δύναμη φωλιάζει στις εβδομήντα ευλογημένες και ευωδιαστές μέρες της Σαρακοστής με τους Όρθρους Εσπερινούς-Προηγιασμένες και Χαιρετισμούς. Αρχίζει με την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου και τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο.

Οι δύο μοναδικές παραβολές του Τελώνου και του Ασώτου περικλείουν όλη τη διδασκαλία της Ορθοδοξίας. Όλο το διάστημα της Σαρακοστής η εκκλησία μας προτρέπει να γνωρίσουμε τον εαυτό μας και να ζητήσουμε συγχώρεση από τον Θεό, γιατί στην ανθρώπινη φύση υπάρχει η ροπή στην αμαρτία.

Η αμαρτία μάς οδηγεί στην ανισορροπία. Είναι ανοησία ν’ απομακρυνθούμε από τον Θεό, όπως την έκανε και ο άσωτος υιός. Ο Θεός με την αγάπη που του έδειξε φανερώνει πως πάντα αγαπά τον άνθρωπο και με την αγάπη την πατρική περιμένει την επιστροφή του. Η σημερινή αλματώδης τεχνολογική εξέλιξη της επιστήμης και ιδίως η πανδημία στερεί από τον άνθρωπο την ευκαιρία να χαρεί τ’ απλά πράγματα που συνθέτουν την πραγματική ομορφιά της ζωής. Δυστυχώς η ομορφιά της τότε Αποκριάς έχει χαθεί.

Είθε ο Θεός να δώσει τέλος στην παγκόσμια πανδημία και στη μεγάλη μας ταλαιπωρία και να γευθούμε τις μικρές χαρές που τόσο στερηθήκαμε. Το πιστεύομε γιατί ο Θεός είναι το πιο υπέροχο παράδειγμα της τέλειας και ασφαλής αγάπης.

Υ.Γ. Πηγές από τα εξαιρετικά πνευματικά πονήματα του αείμνηστου καθηγητού μας Κ. Β. Ζαχαρίου «Αναπολήσεις από την παλιά Σύμη» και του αξιόλογου αείμνηστου Ροδίτη Αντωνίου Βρατσάλη τα «Νιοχωρίτικα». Καλή Σαρακοστή.