Το Καστελλόριζο ενδιαφέρων τουριστικός προορισμός ή σπουδαίο γεωπολιτικό στίγμα;

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο
Αγαπητός Ξάνθης
Αρχιτέκτονας

Διαβάζω στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για το νησί του Καστελλορίζου ως προς την ενδιαφέρουσα τουριστική εικόνα του σαν να πρόκειται για ένα απλό μέρος υποδοχής επισκεπτών λόγω της αρχιτεκτονικής γραφικότητάς του.
Επιμένω όμως ότι το Καστελλορίζο είναι και πολλά άλλα, είναι από μόνο του μια ιστορία, είναι το γνήσιο πρόσωπο της ελληνικότητας χωρίς περιστροφές.

Στο ενδιαφέρον άρθρο του Καστελλοριζίου λαογράφου Κυριακού Χονδρού στις 13 Μαρτίου στην εφημερίδα «Η Ροδιακή» με τίτλο «Κατελήφθη το Καστελλόριζο από ανιστόρητους…» αποτυπώνεται με παραστατικό και ευαίσθητο τρόπο η καθαρή φυσιογνωμία του νησιού.
Χωρίς τουριστικά φτιασίδια και περιττά λεγόμενα αναγράφεται η διαχρονικότητα του νησιού αλλά και το ζωντανό σήμερα σε μια κρίσιμη περιοχή της υφηλίου.

Το νησί που επεκτείνει τα χωρικά ύδατα της χώρας μας κατά 72 ν.μ., το νησί που ενώνει την ΑΟΖ της Ελλάδας με την Κύπρο και την Αίγυπτο σε συνέχεια, το νησί όπου η γαλανόλευκη κυματίζει σε απόσταση 2 ν.μ. από την απέναντι ακτή του Κας (Αντίφιλος) και σηκώνει την ελληνική ψυχή ακόμα ψιλότερα.

Ο τ. υπουργός εξωτερικών της Τουρκίας, Αχμέτ Νταβούτογλου σε πρόσφατη συνέντευξή του στην «Καθημερινή» ( 7.4.2021, σ.12) επισημαίνει: «Για τα αμφισβητούμενα νησιά και βραχονησίδες του Αιγαίου πρέπει να αποφευχθούν αμοιβαίας κινήσεις και το Καστελλόριζο πρέπει να εξεταστεί ξεχωριστά. Και όποιος σκεφθεί μέσω του Καστελλορίζου και της Κύπρου να στριμώξει την Τουρκία στον κόλπο της Αττάλειας, τότε η Άγκυρα θα αντιδράσει έντονα».
Διακρίνομε έτσι τη σπουδαία γεωπολιτική βαρύτητα του νησιού, όπου σχεδόν αναφέρεται από την πλευρά της Τουρκιάς το γεωπολιτικό ισοδύναμο του με το πλήθος των άλλων νησιών του Αιγαίου.

Ουσιαστικά η Άγκυρα, διαχωρίζει τεχνηέντως το θέμα του Καστελλορίζου μ’ εκείνο του Αιγαίου για λόγους θαλάσσιων ζωνών και κυριαρχίας. Το ξεχωρίζει για λόγους ζωτικού χώρου που η γειτονική χώρα ισχυρίζεται για τα νησιά του Αιγαίου μέσω της δικής της μεγάλης (υποτιθέμενης) ακτογραμμής. Το Καστελλόριζο έχοντας δεσπόζουσα θέση στη Ν.Α. Μεσόγειο (ειδικά τώρα με την εύρεση των υδατανθράκων) η Τουρκία το αντιμετωπίζει ως «κλειδί» των εξελίξεων αποστασιοποιώντάς το από το τόξο του Αιγαίου για λόγους συμφέροντος και ειδικής γεωγραφικής σχέσης με το Ψευδοκράτος της Β. Κύπρου.

Το Παίγνιο έχει πολύπλευρή ανάλυση και πάντως η αναθεωρητική στάση της Άγκυρας αφήνει συνεχώς να υπάρχει στο τραπέζι ακόμη και των υφιστάμενων διερευνητικών επαφών που διεξάγονται αυτή τη χρονική περίοδο, η αμφισβήτηση της ελληνικότητας του Καστελλορίζου ως προς τις θαλάσσιες ζώνες του.

Η δημόσια διπλωματία που διεξάγει η Τουρκία βασίζεται σε μια μορφή υβριδικής απειλής προς τη Δύση και την Ελλάδα σε ακολουθία, η οποία εκπορεύεται από το μεταναστευτικό, τον πόλεμο στη Συρία, τις σχέσεις της με τη Ρωσία, με το Αζερμπαϊτζάν, το Ιράν και την Κίνα, στη βλέψη της «γαλάζιας πατρίδας» και στην επέκταση επιρροής στα Βαλκάνια. Με ουσιαστικές στοχεύσεις στην κυριαρχία της Αγκύρας στη Θάλασσα και με βασικό σκοπό την ενίσχυση του ρόλου της ως μια μεγάλη περιφερειακή δύναμη εύρους στο ζωτικό τρίγωνο «Κασπία-Μεσόγειος-Κόλπος» ή κατά άλλους ως “Heartland”, παίζει ένα παιγνίδι στη βάση του μεγαλοϊδεατισμού των προηγούμενων αιώνων.
Σε αυτή την παρτίδα σκάκι η Ελλάδα και η Κύπρος αποτελούν τους δύο σταθερούς πύργους στο παίγνιο του προέδρου Ερντογάν και ειδικά ένας από τους δύο αξιωματικούς της παρτίδας είναι το Καστελλόριζο.

Ο ισχυρισμός για το μοίρασμα του Αιγαίου και την ειδική αντιμετώπιση του Καστελλορίζου από την πλευρά των γειτόνων αφήνει στην Αθήνα τον γεωπολιτικό χώρο να αντιτάξει το Διεθνές Δίκαιο, τα χιλιάδες χρόνια ιστορίας του Αιγαίου και την ελληνικότητα του Καστελλορίζου μέσα από την αρχαιότητα και τις διεθνείς Συνθήκες σ’ ένα κόσμο που δεν διέπεται (τουλάχιστον μέχρι τώρα) από τη μονομέρεια και το Σύνδρομο της Ύβρεως (πράγμα του η Άγκυρα το ασπάζεται με ευλάβεια).

Η Αθήνα σήμερα παρά πότε έχει καθήκον να υπερασπιστεί το ελληνικό Καστελλόριζο, να μην το αφήσει σε διφορούμενα σχόλια και στον κατατιθέμενο λόγο της δημόσιας διπλωματίας να το τοποθετεί στην αρχή της ατζέντας σε πείσμα των γειτόνων που επιδιώκουν την εκμετάλλευση της γεωγραφικής απόστασης του νησιού από τη Ρόδο.

Η Ελλάδα βρίσκεται γεωγραφικώς σε ίση απόσταση από τις Βρυξέλλες, από τη Μόσχα και από τη Μέση Ανατολή και παράλληλα οριοθετείται γειτνιάζουσα με το “Heartland” του Machinder του πάτερα της σύγχρονης γεωπολιτικής θεωρίας, ήτοι την ευρωασιατική ζώνη, στην οποία τα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων είναι τεράστια και δυσεπίλυτα1.
Κυρίαρχη θέση για σπουδαία πράγματα για την Ελλάδα.

Όμως αυτή η θέση σύναμμα εγκυμονεί και θα προκαλεί διεκδικήσεις από τους «Άλλους» στο μεγάλο παίγνιο της ανακατάταξης της ισχύος της ευρύτερης περιοχής ενδιαφέροντος.
Η τουρκική διπλωματία είναι παγιωμένη στην κατεύθυνση της μεγάλης Τουρκίας, της οθωμανικής αυτοκρατορίας όπου φτάνει κατά ισχυρισμούς της μέχρι και τα «σύνορα της καρδιάς» και πάνω σε αυτό το σχέδιο δημιουργείται η προσδοκία και η εσωτερική συναίνεση για μια μονομερή πορεία, όπου δεν υπάρχουν συνεργασίες παρά μόνο τα τουρκικά συμφέροντα.

Εν κατακλείδι, τα σημερινά 200 χρόνια από το 1821 οφείλουν να λάβουν ένα στιβαρό διπλωματικό λόγο από την Αθήνα στο πρόταγμα για την έναρξη μιας διεθνούς επεξήγησης ότι η Επανάσταση του ’21 ήταν μια φιλελεύθερη πανεθνική επανάσταση όχι εγκλωβισμένης στα μικρά και εσωστρεφή στην υπονόηση μιας τοπικής εξέγερσης αλλά στην αφετηρία μιας μεγάλης επικράτησης της πανευρωπαϊκής ελευθερίας και αυτοδιάθεσης που ξεκίνησε από το Μοριά της Πελοποννήσου.
Σ’ αυτό τον ξεσηκωμό το γενναίο Καστελλόριζο συμμετείχε με τη ναυτική του δύναμη στον κατά θάλασσα αγώνα του 1821 παρότι το 1830 δεν συμπεριλήφθηκε στον τότε γεωγραφικό χάρτη της νεότερης Ελλάδας αλλά παρέμεινε κάτω από την τουρκική διοίκηση της εποχής2.

Σήμερα που τα σύνορα αποτελούν το κατεξοχήν αντικείμενο της γεωπολιτικής, τη στοιχειώδη δομή του διεθνούς συστήματος τα οποία παράλληλα προκαλούν και γεωγραφικό γεγονότα3, έρχεται το μικρό Καστελλόριζο να δηλώσει απερίφραστα το ακραίο σύνορο της χώρας μας και το σημαντικό ν.ανατολικό σύνορο της Ευρώπης.
Γι’ αυτό το Καστελλόριζο έχει μέγιστη γεωπολιτική σημασία αφήνοντας το στίγμα του στο διεθνή χάρτη πλαισιωμένο από την ιστορία του, τις αισθητικές ομορφιές και τους αυθεντικούς ανθρώπους του …
Το νησί δεν είναι μόνο εικόνα αλλά και τράνταγμα ελληνικής ψυχής…

Υ.Σ. Ο αρθρογράφος είναι μεταδικατορικός υπότροφος του Πανεπιστήμιου Αιγαίου, σε θέματα διεθνών σχέσεων, γεωοικονομίας και αειφόρου ανάπτυξης των νησιών και μέλος του Εργαστηρίου Μεσογειακής Πολιτικής του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών.

1. βλ. σχετ. Κάπλαν., Ρ. «Η εκδίκηση της γεωγραφίας», μετφρ. Σ. Κατσούλας, Αθήνα: Μελάνι, 2017, σ. 285.
2. βλ. Χονδρός., Κ. «Καστελλόριζο-Κόσμημα του Αιγαίου», Ρόδος,1997, σ.19.
3. βλ. σχετ. Φουσέ., Μ. «Η επιστροφή των συνόρων», μετφρ. Δ. Αντωνίου, Αθήνα: Ποικίλη Στοά, 2019, σελ.11.