Η αποθέωση της αντι-αξίας

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Ηλίας Καραβόλιας

Το «νέο» των ημερών είναι η δημοσίευση από το Forbes της περιουσίας ενός δισ. δολαρίων της Καρντάσιαν. Είναι κυριολεκτικά η δικαίωση της άποψης για «άνοδο της ασημαντότητας» που διατυπώθηκε πριν από πολλά χρόνια από τον μεγάλο Έλληνα στοχαστή Κορνήλιο Καστοριάδη.

Έχουμε ένα φαινόμενο δημιουργίας απίστευτου πλούτου και φυσικά αναγνωρισιμότητας, χάρη στην εικόνα, το θέαμα, την αυτοέκθεση του υποκείμενου στη σφαίρα του δυνητικού και του «εικονικού πραγματικού». Στα social media η παγκοσμιότητα των δήθεν σημαντικών στιγμών του συγκεκριμένου συμβολικού ατόμου, λειτουργεί ως παραγωγικός καταλύτης επιθυμίας.

Το άτομο απλώς γίνεται αυτό το ίδιο, το μέσο: «δείχνει» σε ζωντανή μετάδοση τη χορηγούμενη από τους followers και τους σπόνσορες, πολυτελή καθημερινότητά του. Αυτή μεταφράζεται σε δολάρια αφού στην ουσία «κεφαλαιοποιείται» ο χρόνος έκθεσης και προβολής και μετασχηματίζεται σε κέρδος.

Το παγκόσμιο ψηφιακό κοινό από όπου και αν βρίσκεται «ακολουθεί». Με το μικρό πραγματάκι που καλείται modem, και αντικαθιστά την ιδιοκτησία με την πρόσβαση, και το πανέξυπνο ορυχείο της ύπαρξης που καλείται smartphone, έχουμε τους τέλειους συντελεστές παραγωγής που έψαχνε το οικονομικό σύστημα τόσους αιώνες.

Οι σπάνιες γαίες του σημειοκαπιταλισμού σήμερα φαίνεται ότι έχουν κάτι από την είσοδο, μέσω αυτών των τεχνολογικών συντελεστών, στην κρεβατοκάμαρα των celebrities που φτιάχνει το self-branding. Έχουν κάτι από την κλειδαρότρυπα, από τον χαμένο χρόνο του Προυστ και την εκθεσιακή αξία του συμβολικού κεφαλαίου που αντιπροσωπεύει ο θεαματικός εαυτός. Την ώρα που η Γέλεν, διοικητής της πανίσχυρης κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ, μιλάει για παγκόσμιο εταιρικό φόρο σε πολυεθνικές (επιτέλους), την ώρα που οι κυβερνήσεις επαναφέρουν το κράτος ως καθολικό εργοδότη και πυροσβέστη της ύφεσης, η εκθεσιακή αξία του υποκείμενου βρίσκει τη δικαίωσή της στα «στήθη της Κιμ» (βλ. το ομώνυμο άρθρο του Γ. Κιμπουροπουλου στην «Εφημερίδα των Συντακτών» με αναφορά και σε μένα - τον ευχαριστώ).

Δεν χρειάζεται πλέον να φτιάξουν κάποιοι καινοτόμοι επιχειρηματίες, μετά από μόχθο και πολλά χρόνια, μια πολυεθνική με χιλιάδες υπαλλήλους ανά τον κόσμο για να πλουτίσουν. Κακώς επίσης μερικοί νεοκεϋνσιανοί και νεομαρξιστές επιμένουν σε παραδοσιακές θεωρίες αξίας: δεν απαιτείται πλέον εξόρυξη υπεραξίας από ανθρώπινο μόχθο για υπερκέρδη. Το Διαδίκτυο είναι το χωνευτήρι του καπιταλιστικού ασυνείδητου που μετατρέπει το υποκείμενο σε πολυεθνική μηχανή παραγωγής πλούτου.

Ο καπιταλισμός ορίζει με την ψηφιακή βιόσφαιρα το άτομο ως τον απόλυτο συντελεστή παραγωγής. Ο influencer αντικαθιστά τον παραδοσιακό entrepreneur. To YouTube και το web tv αντικαθιστούν τα εργοστάσια, τα γραφεία, την γή και το ίδιο το κεφάλαιο εν τέλει. Προσωπικά αναφέρθηκα για το φαινόμενο του τυχαίου και μη συντεταγμένου υπερπλουτισμού των ασήμαντων, και χωρίς να δαιμονοποιώ την καθολική ωφέλεια που γεννάει η ψηφιακή τεχνολογία, χρησιμοποιώντας ως σημαίνον την έννοια της αντι-αξίας.

Τη συνεχή και αδιάκοπη δημιουργία αντι-αξίας που με τη μορφή συσσώρευσης πλούτου δεν γεννάει πλέον δουλειές και αξίες χρήσης, δεν προάγει την κοινωνική ευημερία ως μοχλό αναδιανομής εισοδήματος. Παρά μόνο θρέφει ένα ασυνειδητο μοτίβο υπερχρέωσης των υποκειμένων με σκοπό να αντλήσουν ψευδαισθητική απόλαυση από τη συμμετοχή στην καταναλωτική ηδονή.

Για κάθε ατομικό υπερπλουτισμό, νόμιμο και θεμιτό, κινητοποιείται ο ορμικός στόχος του καπιταλισμού να φρακάρει στα όριά του. Να παίζει την ισορροπία του στα σημεία συνάντησης του πλούτου των ελαχίστων και της οριακής επιβίωσης των πολλών.

Η τελευταία δεν είναι ορατή επειδή το θέαμα και το εμπόρευμα που διακινούν οι ελάχιστοι φθάνει στους πολλούς στο παρόν, μέσω των δόσεων και της απώθησης του χρέους (ως αντι -αξία επίσης) σε ένα μέλλον ατέρμονης οφειλής.

Με το modem λοιπόν και την πρόσβαση στο δίκτυο, με το smartphone στο χέρι ως εργοστάσιο και αγορά ταυτόχρονα, ο καπιταλισμός ανύψωσε τον άνθρωπο σε αυτό τελικά που φαντάζονταν μια ζωή να γίνει: μηχανή υπεραξίας.