Φτηνά λυσάρια της γνώσης και κοινωνική παρακμή

Φίλιππος Ζάχαρης

Το γεγονός ότι υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που δεν πιστεύουν στην αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών, επαναπαυόμενοι τρόπον τινά στη σημερινή ανεπάρκεια σε όλα τα επίπεδα, αυτός και μόνο ο αριθμός των ατόμων που το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι πότε θα τελειώσει εν προκειμένω η πανδημία και να επανέλθουν στην κανονικότητα, παρά το γεγονός ότι αυτή κανονικότητα δεν μπορεί πλέον να ερμηνευθεί, αυτό από μόνο του δείχνει ότι η πορεία που έχουμε πάρει ως κοινωνία είναι τουλάχιστο νοσηρή.

Δεν θε περίμενε βέβαια κανείς να εκδηλωθεί κάποιας μορφής αντίδραση σε τούτες τις εποχές που η καραντίνα έχει αφήσει έντονα τα σημάδια του αποπροσανατολισμού, όμως από την απογοήτευση και την απελπισία ενίοτε αναγεννάται κανείς από τις στάχτες του.

Και πώς μπορεί να πορεύεται κανείς στη ζωή χωρίς το παραμικρό ενδιαφέρον πέραν της υλικής απόλαυσης και της αθρόας προσφοράς καταναλωτικών προϊόντων – και σε αυτό δεν εξαιρώ ούτε τα έργα τέχνης που ενίοτε θεώνται μονάχα χάριν της επίδειξης ικανοτήτων και όχι της συναισθηματικής πλήρωσης – πιστεύοντας πως αυτό είναι το νόημα της ζωής και όχι επί παραδείγματι η ανάγνωση ενός βιβλίου που θα μπορούσε θεωρητικά να του ανοίξει τους ορίζοντές του;

Από την άλλη, πλήθος συγγραφέων - πωλητών της ανθρώπινης αισθαντικότητας, ερμηνευτές των αυθόρμητων συναισθημάτων που χρησιμεύουν ως «λυσάρια» για την υπερπήδηση και υπερκέραση των δυσκολιών της καθημερινότητας μαζί με πλουσιοπάροχα στέκια παροχής επαναλαμβανόμενων κλισέ ακόμη και σε πιο προχωρημένα ζητήματα, όλοι και όλα αυτά μαζί στοχεύουν στη στείρα πνευματική ενατένιση χωρίς όμως την παραμικρή σχέση με το πραγματικά ανθρώπινο στοιχείο παρά την επιτηδευμένη και στοχευμένη απομάκρυνση από αυτό.

Λείπει σήμερα αυτό που αποκαλείται «άνθρωπος» και με αυτό δεν υπονοώ την όποια δήθεν καθαγιασμένη φιλανθρωπική δράση για να εξιλεώνονται κάποιοι από την άσκηση κατάφωρης αδικίας. Αυτή την απουσία την εντοπίζουν οι πιο απλοί μέχρι και οι πιο σύνθετοι ανθρώπινοι χαρακτήρες, μηδέ των παραβατικών εξαιρουμένων, που παραδέχονται πως ακόμη και η παραβατικότητα σήμερα δεν έχει αξία.

Η γνησιότητα της λέξης «άνθρωπος» έχει πληγεί λοιπόν βαθιά και αυτό το βλέπει κανείς παντού. Νοσηρή λοιπόν η πορεία των κοινωνιών, νοσηρές και οι διαπιστώσεις για την παρακμή της και οι λύσεις πια λιγοστεύουν, παρά το γεγονός της ύπαρξης πολλών και διαφόρων, όπως προανέφερα, «λυσαριών».

Ο όγκος της παρεχόμενης γνώσης μπορεί να έχει φτάσει σε υψηλά επίπεδα, τα βοηθήματα μπορεί να είναι υπεραρκετά, όμως με τον καιρό παύει η ουσία της έρευνας και της ανεύρεσης των κατάλληλων εννοιών – κλειδιών που θα κεντρίσουν το ενδιαφέρον του καθενός να στραφεί προς την επιστήμη και την ουσία της. Και αυτό συμβαίνει διότι από την άλλη μεριά ο όγκος της σερβιριζόμενης ευτέλειας συναγωνίζεται επί ίσοις όροις την αντικειμενικότητα και ορθότητα της γνώσης, λειτουργώντας παράλληλα ως καταπέλτης για την όποια προσπάθεια προσέγγισής της.

Αποτέλεσμα, ένας μαζικός αποπροσανατολισμός και η μετατροπή της γνώσης σε εμπόρευμα, αφού όλα πια αποτιμώνται αναλόγως του κόστους προσφοράς και ζήτησης. Δεν λέω ότι δεν υπάρχουν περιθώρια αυτοβελτίωσης του καθενός. Αυτό που ισχυρίζομαι, είναι ότι ακόμη και αυτή η αυτοανάλυση όταν δεν οδηγεί στην πραγματική απελευθέρωση από τα δεσμά του κόστους και του κέρδους, μένει απλώς μία πομπώδης λέξη χωρίς κανένα άλλο ενδιαφέρον.

Το λάθος λοιπόν γίνεται από την αρχή, από τότε που ακολουθήθηκε λανθασμένος δρόμος και οι λαοί ανέχθηκαν να βομβαρδίζονται με κάθε είδους προϊόντα πνευματικής αφαίμαξης. Τι περιθώρια υπάρχουν για τις κοινωνίες να αλλάξουν κατεύθυνση; Αυτό κανείς δεν μπορεί να το πει με σιγουριά.

Ένα είναι σίγουρο, ότι ο κόσμος αυτός δεν μπορεί να παρακμάσει άλλο. Συνήθως μετά από μια τέτοια συνεχιζόμενη αρνητική ακολουθία, αναδύεται κάποιο θετικό στοιχείο σύμφωνα με κάποιες επιστημονικές θεωρίες. Άλλοι λένε πως ο βούρκος δεν έχει πάτο. Και τα δύο είναι υπό εξέταση αλλά και αίρεση.

Φτάνει μόνο να μπορέσουν οι άνθρωποι να σκεφθούν σοβαρά το μέλλον τους, αν θέλουν δηλαδή κάτι άλλο ή αν αρκούνται απλώς και μόνο στην υφιστάμενη υλική μιζέρια. Και αυτό γιατί κανένα υλικό αγαθό δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη δύναμη του πνεύματος και της ψυχής.