Λευκορωσία: Η τελευταία δικτατορία της Ευρώπης;

Φίλιππος Ζάχαρης

* Με αφορμή τη σύλληψη του δημοσιογράφου Ρομάν Προτάσεβιτς

Η σύλληψη του δημοσιογράφου στο έδαφος της Λευκορωσίας μετά από αναγκαστική προσγείωση ακόμη και με την απειλή της κατάρριψης, δείχνει ότι το εν λόγω καθεστώς – απομεινάρι του σταλινισμού - όχι απλώς αποτελεί απειλή για τη δημοκρατία αλλά επιβάλλεται να απομονωθεί με κάθε τρόπο μετά από όλα όσα υφίστανται οι κάτοικοι αυτής της χώρας.

Οι υποψίες για ανάμιξη πρακτόρων που ερευνάται ακόμη και από την ΕΥΠ καθώς το καθεστώς δρα κατά τα προσφιλή ρωσικά πρότυπα με την εμπλοκή πρακτόρων μυστικών υπηρεσιών σε αντίστοιχες περιπτώσεις όταν πρόκειται να εξουδετερωθεί ένας αντιφρονούντας, περιπλέκουν την υπόθεση.
Η Λευκορωσία κατατάσσεται ανάμεσα στις χώρες με τη μεγαλύτερη απειλή για την άσκηση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος και δεν είναι τυχαία όλα αυτά που συμβαίνουν εκεί.

Μόνο κάποιος που κλείνει προκλητικά τα μάτια του απέναντι σε τέτοια καθεστώτα – θλιβερά απομεινάρια μιας πάλαι ποτέ διεφθαρμένης σοβιετικής εξουσίας - δυσπιστεί με αυτές τις πρακτικές και μάλλον δεν έχει στο παραμικρό ασχοληθεί με το «λαμπρό» παρελθόν της σοβιετικής KGB και νυν ρωσικής FSB.

O πόλεμος στην Τσετσενία, οι εξαφανίσεις και δολοφονίες δημοσιογράφων αλλά και οι σταθερά επικρατούσες σταλινικές πρακτικές στη δεσποτική Ρωσία του Πούτιν που «δίνει τα φώτα της» και σε άλλα αυταρχικά καθεστώτα της Ανατολικής Ευρώπης, όλο αυτό δεν είναι παρά η πραγματικότητα σε όλα σχεδόν τα κράτη της πρώην ΕΣΣΔ.

Το παρελθόν είναι γεμάτο από τέτοιες θλιβερές ιστορίες και «κατορθώματα» των μυστικών υπηρεσιών που δεν προκαλεί καμία απορία το γεγονός ότι σηκώθηκε μαχητικό αεροσκάφος της λευκορωσικής αεροπορίας για να το κατεβάσει στο έδαφος και για να συλλάβει τον δημοσιογράφο – αντιφρονούντα. Να σημειωθεί εδώ πληροφοριακά ότι ο πρόεδρος της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο παραμένει στην εξουσία από το ’94.

Υπήρξε έμπιστο στέλεχος του κομμουνιστικού καθεστώτος και διευθυντής ενός εκ των κολχόζ, υπηρέτησε στις σοβιετικές δυνάμεις εδάφους και ήταν έφεδρος πολιτικός αξιωματικός στον σοβιετικό στρατό. Ο Λουκασένκο ήταν ο μόνος βουλευτής που ψήφισε κατά της ανεξαρτητοποίησης της Λευκορωσίας από τη Σοβιετική Ένωση το 1991. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Λευκορωσίας στηρίζει απόλυτα την προεδρία του.

Τα ΜΜΕ πάντως αναφέρονται και κάνουν λόγο για πολλά ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα γύρω από την πτήση της Ryanair, η οποία, με εντολή του προέδρου της Λουκασένκο, εξετράπη της πορείας της και εξαναγκάστηκε να προσγειωθεί στο Μινσκ, με σκοπό να συλληφθεί ο 26χρονος δημοσιογράφος Ρομάν Προτάσεβιτς.

Τι ερωτήματα όμως είναι αυτά που ψάχνουν απάντηση από τη στιγμή που μιλάμε για ένα από τα πιο σκληρά καθεστώτα, εκεί όπου η αντίθετη άποψη ποινικοποιείται κατά τις προσφιλείς, όπως προανέφερα, πάλαι ποτέ σοβιετικές μεθόδους; Και γιατί να διστάσει ένα τέτοιο καθεστώς να πράξει αυτά που έπραξε όταν στηρίζεται σε έναν μηχανισμό που αποτελειώνει αδίστακτα τον κάθε αντιρρησία;

Η Ευρώπη, λέει, έχει εξοργιστεί. Καλά όλα αυτά που έχουν συμβεί στο πρώην ανατολικό μπλοκ στις προηγούμενες δεκαετίες δεν τους έχουν εξοργίσει; Ή μήπως τρέφουν αυταπάτες πως η εποχή εκείνη πέρασε ανεπιστρεπτί;

Σωστά επιβλήθηκε αεροπορικό εμπάργκο στην Λευκορωσία. Αρκεί όμως αυτό για να συνετιστούν παρόμοια καθεστώτα; Ή μήπως, λέτε, θα πάψουν οι αυταρχισμοί και παρόμοιες ενέργειες που εκθέτουν ανεπανόρθωτα όλους όσους μιλούν για νέους όρους ζωής;

Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών θα πραγματοποιούσε την Τετάρτη 26/5 άτυπη έκτακτη συνεδρίαση κεκλεισμένων των θυρών με αντικείμενο τη Λευκορωσία. Να συζητήσει όμως και να επιβάλλει τι;

Δεν πιστεύω πως με αυτές τις κινήσεις θα βγει κάτι. Κάποιες χώρες και ειδικά εκείνες του πρώην ανατολικού μπλοκ έχουν μείνει πολλά χρόνια πίσω. Όχι ότι στη δήθεν «πολιτισμένη» Δυτική Ευρώπη δεν καταπατούνται με συνοπτικές διαδικασίες βασικά ανθρώπινα δικαιώματα στο όνομα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Απλώς σε εκείνες τις χώρες ακόμη δεν έχει εξασφαλιστεί η σχετική ελευθερία που επιτρέπει στον καθένα να εκφράσει τις απόψεις του. Ρωσία, Κίνα, Λευκορωσία είναι από τις χώρες με τις μεγαλύτερες παραβιάσεις δικαιωμάτων αλλά και τους σοβαρούς περιορισμούς στην άσκηση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος αλλά και γενικότερα στις ατομικές ελευθερίες.

Και αυτό δεν το λέω εγώ αλλά οι επανειλημμένες εκθέσεις των «Δημοσιογράφων χωρίς σύνορα» και άλλων οργανώσεων. Απομένει να δούμε τι άλλο θα γίνει που θα εκθέσει για μια ακόμα φορά τις χώρες αυτές ανεπανόρθωτα. Γιατί είναι άλλο πράγμα να παρακολουθούνται οι δραστηριότητες και οι τηλεφωνικές επαφές των δημοσιογράφων στη Γερμανία, όπως πρόσφατα καταγγέλθηκε από μερίδα των γερμανικών ΜΜΕ, και άλλο να εξαφανίζεις, να δολοφονείς, να τρομοκρατείς και να συλλαμβάνεις με ενέργειες σαν και αυτή τους εκπροσώπους των ΜΜΕ και τους κάθε λογής αντιφρονούντες.

Περί καταπάτησης και παραβίασης δικαιωμάτων και αρχών η μία περίπτωση, περί αυταρχικών, φασιστικών και τρομοκρατικών πρακτικών η άλλη. Υπάρχει μεγάλη διαφορά. Η σύγχρονη Λευκορωσία, για να ολοκληρώσω, χαρακτηρίζεται από κάποιους ως η «τελευταία δικτατορία της Ευρώπης». Στο βιβλίο του διωκόμενου Λευκορώσου και πρώην φυλακισμένου αναρχικού, Ίγκορ Αλίνεβιτς, «Ο Δρόμος για το Μαγκαντάν: ημερολόγιο ενός φυλακισμένου» αναφέρεται χαρακτηριστικά:

Δεν υπάρχει καμία δυνατότητα δημόσιας πολιτικής έκφρασης στη Λευκορωσία. Όλες οι ειρηνικές πολιτικές πρωτοβουλίες καταστέλλονται βίαια και είναι αδύνατον να διοργανωθεί μια νόμιμη συγκέντρωση ή διαδήλωση, μία ανοιχτή συζήτηση ή συνάντηση. Πολλοί άνθρωποι κρατούνται ακόμη και για πανκ συναυλίες».