Οι «Νύφες του Begona» του Παναγιώτη Φωτάκη

Rodiaki NewsRoom

Μια συνταρακτική ιστορία για τον Ελληνισμό της Αυστραλίας

Της Σταυρούλας Τσούτσα στον Εθνικό Κήρυκα

Ο Παναγιώτης Φωτάκης* ήταν μόλις οκτώ χρονών, όταν ξεκίνησε το μεγάλο ταξίδι του με το πλοίο «Begona» από την Ελλάδα για την Αυστραλία. Στο ίδιο πλοίο ταξίδευαν 900 νεαρά κορίτσια με όνειρα και ελπίδες για μια καλύτερη ζωή σε έναν τόσο μακρινό τόπο. Άλλες γνώριζαν τον γαμπρό που θα τις περίμενε στο λιμάνι, άλλες είχαν μόνο μια φωτογραφία στα χέρια για να «αναγνωρίσουν» τον άντρα της ζωής τους. Για τον Παναγιώτη Φωτάκη, στα κορίτσια αυτά οφείλεται η Ελληνική Διασπορά στην Αυστραλία και η ιστορία τους είναι ένα σημαντικό κομμάτι του Ελληνισμού.

Πριν από σαράντα χρόνια, ο κ. Φωτάκης άρχισε μια μεγάλη έρευνα για τις «Νύφες του Μπεγκόνια» και τις προσωπικές τους ιστορίες, τις οποίες καταγράφει συστηματικά και σύντομα θα δημοσιευτούν στο ομώνυμο βιβλίο του. Ο κ. Φωτάκης έχει κάνει σκοπό ζωής να αναγνωριστεί η προσφορά των κοριτσιών αυτών που κράτησαν ζωντανή την ελληνική γλώσσα και κουλτούρα στη μακρινή ήπειρο.

Η κ. Μαρία Γκάτσου πρόσεξε τον μικρό Παναγιώτη Φωτάκη σε όλο το ταξίδι σαν να ήταν αδελφός της. Η φωτογραφία είναι ευγενική του κ. Φωτάκη

Πότε και πώς αποφασίσατε να αρχίσετε την έρευνα για τις νύφες του «Begona»;
Όταν δίδασκα στο γυμνάσιο που ήμουν καθηγητής Ελληνικών σε ομογενείς μαθητές της Αυστραλίας, είχα ξεκινήσει και ένα πρόγραμμα για τη μετανάστευση. Ζητούσα από τα παιδιά να μάθουν πώς και πότε ήρθαν οι γονείς ή οι παππούδες τους στην Αυστραλία και μέσα από αυτό ανακάλυψα ότι πολλές από τις μητέρες των μαθητών μου είχαν ταξιδέψει μαζί με εμένα με το ίδιο καράβι την «Begona». Έτσι ξεκίνησε η έρευνα αυτή, πριν από 40 χρόνια, που στην αρχή είχα σκοπό να την κάνω μόνο για την οικογένειά μου, για να καταλάβουν τα παιδιά μου το ιστορικό ταξίδι που είχαν κάνει οι παππούδες τους και εγώ.

Μέσα από αυτήν την έρευνα βρήκα τα ιστορικά αρχεία του πλοίου με το οποίο έφτασαν στην Αυστραλία 900 νεαρές Ελληνίδες, γύρισα σε όλες σχεδόν τις μεγάλες πόλεις της Αυστραλίας για να βρω πληροφορίες για τις κοπέλες αυτές.

Άρχισα τότε να γράφω συχνά άρθρα στις εφημερίδες, και με προσέγγισαν πολλές από τις νύφες για να μου πουν τις δικές τους ιστορίες. Άρχισα να γράφω και το βιβλίο μου το οποίο δεν έχει τελειώσει ακόμα, γιατί συνεχώς παίρνω καινούργιες πληροφορίες. Και έτσι αυτή η έρευνα δεν σταματάει.

Οικογενειακή φωτογραφία την ημέρα αναχώρησης από τα Σιάννα το 1957. Η φωτογραφία είναι ευγενική παραχώρηση του κ. Φωτάκη

Πώς βρεθήκατε από τα Σιάννα στην Αδελαΐδα και πώς ήταν το πολυήμερο ταξίδι στο πλοίο;
Για μένα η Σιάννα είναι το κέντρο του κόσμου, όπως και για κάθε άνθρωπο το μέρος που έχει γεννηθεί. Το 1924 και το 1927 τα δύο αδέλφια της μητέρας μου έφτασαν στην Αδελαΐδα και ξεκίνησαν μία καινούργια ζωή εκεί. Εκείνοι κάλεσαν πρώτα τον πατέρα μου το 1955 και δυο χρόνια αργότερα ήρθαμε μαζί η μητέρα μου και τα αδέρφια μου. Εγώ δεν ήθελα να φύγω από το χωριό μου, γιατί το αγαπούσα πολύ και εκεί ήταν οι δικοί μου άνθρωποι. Όταν φεύγαμε ήρθε όλο το χωριό να μας χαιρετήσει, φτάσαμε στον Πειραιά και από κει φύγαμε 21 Μαΐου του 1957 στη γιορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Στο λιμάνι του Πειραιά υπήρχαν εκατοντάδες Έλληνες και γιατί φεύγανε δύο πλοία για την Αυστραλία. Το πρώτο ήταν το «General W.C. Langfitt» και με αυτό έφευγε η πεθερά μου με την οικογένειά της, μαζί με άλλους 1247 Έλληνες, από τους οποίους μόνο οι 200 περίπου κοπέλες ήταν νύφες. Το άλλο καράβι, η «Begona» ήταν γεμάτο με νύφες αφού είχε 900 κοπέλες από τους 962 επιβάτες.

Ήταν δύσκολο ταξίδι και περάσαμε μεγάλες τρικυμίες. Όταν φτάσαμε στην Αυστραλία, στον πρώτο μας σταθμό, στο Fremantle στη δυτική Αυστραλία, αποβιβάστηκαν οκτώ άτομα ανάμεσά τους και ο Παντελής Φιλίππου που ταξίδευε μόνος του και ήτανε μόνο 9 χρόνων. Δεν έχω μπορέσει να τον βρω παρ' όλο που τον ψάχνω εδώ και καιρό. Ήταν ένας από τους φίλους που είχα κάνει στο καράβι και έπαιζα μαζί του. Και το ταξίδι μας συνεχίστηκε ξανά με θαλασσοταραχή. Φτάσαμε στη Μελβούρνη, στο Port Phillip Bay στις 16 Ιουνίου στις 8:30 το πρωί.

Φεύγοντας από τη Ρόδο. Η φωτογραφία είναι ευγενική παραχώρηση του κ. Φωτάκη

Πώς ένιωθαν τα κορίτσια που ταξίδευαν για να παντρευτούν τόσο μακριά από την πατρίδα τους και τι συνέβαινε στο λιμάνι στην περίπτωση που ο «γαμπρός» ή η «νύφη» άλλαζε γνώμη;
Κάποιες από αυτές τις νύφες είχαν αρραβωνιαστεί πριν να φύγει ο γαμπρός για την Αυστραλία. Άλλες δεν γνώριζαν προσωπικά τον γαμπρό αλλά είχαν ανταλλάξει φωτογραφίες. Τέλος υπήρχε και μία τρίτη κατηγορία, ήταν οι κοπέλες που έφυγαν από την Ελλάδα μαζί με τις οικογένειές τους αναζητώντας μία καινούργια ζωή στην Αυστραλία. Εκείνες βρήκανε γαμπρό μέσα από προξενιό όταν έφτασαν στην καινούργια τους πατρίδα.

Οταν φτάσαμε στη Μελβούρνη, στο λιμάνι υπήρχαν περίπου 4.000 άνθρωποι να περιμένουν. Οι μισοί ήταν ελεύθεροι άντρες που προσπαθούσαν από τις σκάλες να ανέβουν επάνω στο καράβι και φώναζαν «Θέλω γυναίκα, έλα να με παντρευτείς...». Αλλοι πάλι απογοητεύτηκαν, γιατί η φωτογραφία που είχαν δεν ήταν η ίδια γυναίκα που τους περίμενε στο λιμάνι. Το ίδιο βέβαια συνέβη και με τις κοπέλες. Μερικές κοπέλες άρχιζαν να σκίζουν τις φωτογραφίες, έριχναν τα λουλούδια και τις σοκολάτες στο λιμάνι. Είχαν βέβαια την ευκαιρία, αν δεν ήθελαν να μείνουν στην Αυστραλία, να γυρίσουν σε ένα μήνα πίσω στην Ελλάδα. Κάποια από τα κορίτσια δεν ήθελαν καθόλου να έρθουν στην Αυστραλία. Ήταν και πολύ μικρές 16-17 χρονών και έμεναν συνέχεια κλεισμένες στην καμπίνα. Κάποιες ήρθαν να τις βγάλουν από τις καμπίνες, γιατί δεν μπορούσαν να βγουν μόνες τους. Ήταν τόσο στεναχωρημένες που δεν έτρωγαν καθόλου και ήταν πολύ αδύναμες. Περίπου 50 κορίτσια επέστρεψαν.

Η κ. Μαρία Γκάτσου μαζί με τον κ. Παναγιώτη Φωτάκη. Η φωτογραφία είναι ευγενική παραχώρηση του κ. Φωτάκη

Μία κοπέλα, όταν είδε τον γαμπρό και είδε και τη φωτογραφία που είχε στα χέρια της του είπε «Δεν μου κάνεις, δεν έχεις σχέση με τη φωτογραφία». Η φιλενάδα της που της είχε αρέσει ο δικός της γαμπρός την πήρε μαζί της στο σπίτι τους, για να μείνει δύο εβδομάδες και μετά να αποφασίσει αν θέλει να φύγει. Εκεί που πήγε γνώρισε από την παρέα του γαμπρού της φιλενάδας της κάποιον άλλον τον οποίο και παντρεύτηκε. Το αστείο είναι ότι στο τραπέζι του γάμου ήταν και ο πρώτος γαμπρός που τον είχε απορρίψει, που έτυχε να είναι φίλος του άντρα της.

Μία άλλη από τις κοπέλες εκεί στο λιμάνι, είδε τη φωτογραφία του γαμπρού και το έσκασε, έφυγε και δεν υπέγραψε καθόλου ότι έφτασε στην Αυστραλία. Την άλλη μέρα στην εφημερίδα έγραφαν πως χάθηκε μία από τις νύφες. Εκείνη βέβαια, όταν έφευγε βρήκε κάποιον εκεί στην πόρτα και πήγαν και παντρεύτηκαν και δύο μέρες αργότερα επέστρεψε με τον καινούργιο σύζυγο, για να υπογράψει. Το πρωί της 16ης Ιουνίου 1957, όταν το λιμάνι είχε πια αδειάσει, μία νύφη περίμενε ακόμη δίπλα στις βαλίτσες της. Ήταν η Ουρανία Καραμίτσα, που είχε έρθει στην Αυστραλία για να παντρευτεί τον παλιό συμμαθητή της, τον Χαράλαμπο Κουρουκλίδη, με τον οποίο είχαν χαθεί εξαιτίας του πολέμου. Ο Χαράλαμπος όμως, είχε πληροφορηθεί το προηγούμενο βράδυ από το λιμεναρχείο λάθος την ώρα αποβίβασης από το πλοίο και ήρθε δύο ώρες καθυστερημένος. Παρόλο που η πρώτη κουβέντα της Ουρανίας ήταν «Τώρα που ήρθες να σε βράσω!» ένας μεγάλος έρωτας ξεκίνησε.

Ποια ήταν η Μαρία που ταξίδευε μαζί σας και ποια ήταν η τύχη της;
Όταν μπήκαμε στο πλοίο εγώ άρχισα να τρέχω πάνω-κάτω, η μητέρα μου δεν μπορούσε να με κάνει καλά. Έπρεπε να κρατάει από το χέρι τα δύο δίδυμα μικρότερα αδέλφια μου και είχε και μία μεγάλη βαλίτσα. Τότε ήρθε μία κοπέλα με έπιασε από το χέρι και είπε στη μητέρα μου «Άστον αυτόν σε μένα θα τον προσέχω σε όλο το ταξίδι εγώ». Αυτή ήταν η Μαρία Γκάτσου. Η Μαρία με πήγαινε βόλτες σε όλο το πλοίο και με πρόσεχε σε όλο το ταξίδι που συνολικά διήρκησε 27-28 μέρες. Όταν φύγαμε από το λιμάνι χαθήκαμε με τη Μαρία και την ξαναβρήκα στο Reunion για τις νύφες της Μπεγκόνια. Για μένα είναι σαν αδερφή μου.

Το 2017 οργανώσατε ένα reunion για τις νύφες της «Begona». Ποια ήταν η πιο συγκινητική ιστορία που ακούσατε;
Για μένα όλες οι ιστορίες ήταν συγκινητικές. Στο Reunion ήρθαν 15 νύφες. Κάποιες άλλες ήταν άρρωστες ή δεν μπορούσαν. Έστειλαν όμως τις οικογένειές τους και γέμισε η αίθουσα με κόσμο. Ανάμεσα στους καλεσμένους ήταν και ο πολιτικός Steve Georganas M.P., που η μητέρα του ήταν επίσης στο καράβι. Η συνάντηση έγινε στην αίθουσα του Μigration museum και MC ήταν η γυναίκα μου η Γερακίνα.

Η κ. Ουρανία Καραμίτσα συναντά στο λιμάνι τον μελλοντικό σύζυγό της κ. Χαράλαμπο Κουρουκλίδη Η φωτογραφία του κ. Φωτάκη

Εκτός από τις νύφες έχετε αρχίσει έρευνα και για τους γαμπρούς της «Begona». Πώς ήταν η ζωή των Ελλήνων μεταναστών την εποχή εκείνη και για ποιους λόγους επιθυμούσαν νύφες «με προξενιό» από την Ελλάδα;
Όταν οι γαμπροί έφτασαν νεαροί στην Αυστραλία, άρχισαν να δουλεύουν και ενώ στην αρχή σκέφτονταν πώς θα γυρίσουν πίσω, έμειναν στην καινούργια τους πατρίδα και ήθελαν να κάνουν οικογένεια. Στην Αυστραλία δεν υπήρχανε πολλές νεαρές ελεύθερες κοπέλες, στις αρχές του 1950 ήταν μόνο οικογένειες και ελεύθεροι άντρες. Έπειτα οι Έλληνες δεν ήθελαν να παντρευτούν Αυστραλές. Ήθελαν Ελληνίδες, γιατί πίστευαν πως αυτές θα βοηθήσουν να κρατηθεί ο Ελληνισμός ζωντανός ακόμα και τόσο μακριά από την πατρίδα. Έτσι το 1956-1957 άρχισαν τα ταξίδια με τις νύφες.

Τι είναι αυτό που πρόσφεραν οι νύφες από την Ελλάδα στην καινούρια τους πατρίδα και για ποιους λόγους είναι πολύ σημαντική η γνώση της ιστορίας τους για τους Έλληνες της Διασποράς;
Για μένα αυτές οι κοπέλες άρχισαν την ελληνική διασπορά στην Αυστραλία και κράτησαν τη γλώσσα, τη θρησκεία, την κουζίνα και την ελληνική κουλτούρα γενικότερα. Πιστεύω ότι αν αυτές δεν είχαν έρθει, δε θα είχε διαδοθεί ο ελληνικός πολιτισμός στην Αυστραλία και θα χάναμε τη γλώσσα μας και την ταυτότητά μας. Δεν θα μπορούσαμε να κρατήσουμε ζωντανή την ελληνική παράδοση και να την περάσουμε στα παιδιά μας.

Θα έπρεπε η 16η Ιουνίου να καθιερωθεί ως Ημέρα τιμής για τις «Νύφες του Μπεγκόνια». *Ο Παναγιώτης Φωτάκης είναι συνταξιούχος εκπαιδευτικός από την Αδελαΐδα, με περισσότερα από 50 χρόνια υπηρεσίας στον χώρο της εκπαίδευσης στη Νότια Αυστραλία. Έχει διδάξει πολλούς μαθητές, σε διάφορους τομείς, ειδικά Design and Technology, Doorways to Construction, Maths and Modern Greek.
Ο Παναγιώτης συνεχίζει να είναι πολύ δραστήριος στην ευρύτερη κοινότητα, με το ρόλο του ως Προέδρου της Εταιρείας Νόσων του Αμιάντου της Νότιας Αυστραλίας (ADSSA) και στο ρόλο του ως ιστορικού, μέσω του έργου του για τη μετανάστευση και το πλοίο «Begona» του 1957.

Οι νύφες του «Begona» και οι οικογένειές τους συναντούν τον κ. Φωτάκη 60 χρόνια μετά στο Reunion που οργάνωσε ο ίδιος προς τιμήν τους. Η φωτογραφία είναι ευγενική παραχώρηση του κ. Φωτάκη