Ένα βιβλίο για την πανδημία με ολιστική ματιά στη σκιά της προκαλούμενης δυστοπίας

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Αγαπητός Ξάνθης
Aρχιτέκτονας*

Η Πανδημία εκτός της σειράς των θεμάτων που παρουσίασε τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο έδωσε την ευκαιρία να αναδειχθούν γεγονότα αλλά και αισθήματα που μέχρι τώρα ήταν καλά κλεισμένα στην αφάνεια αλλά και στην κανονικότητα.

Ένα από τα βιβλία που προσφέρουν τη δυνατότητα να ανακαλύψει κανείς τα μυστικά αλλά και τα φανερά του COVID-19, είναι αυτό με τον τίτλο «ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ-Η ΕΛΛΑΔΑ, Η ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΣΤΗ ΣΚΙΑ ΤΗΣ ΔΥΣΤΟΠΙΑΣ», των εκδόσεων ΠΑΠΑΖΗΣΗ σε επιμέλεια-εισαγωγή του Σωτήρη Ντάλη (2021).

Είναι ένας σπουδαίος συλλογικός τόμος με πλούσια θεματολογία που αγγίζει την κάθε πτυχή της πανδημίας, τον αντίκτυπο της σε πολυεπίπεδη ανάλυση από διακεκριμένους επιστήμονες αλλά και απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα που σχετικά έχουν αναφύει.

Εκτός από την εξαιρετική και ενδιαφέρουσα εισαγωγή από τον Επιμελητή της έκδοσης, το περιεχόμενο είναι διαιρεμένο σε πέντε (5) κεφάλαια που αγκαλιάζουν τον αναγνώστη και τον υποστηρίζουν να κωδικοποίησει τον προβληματισμό ανάλογα τις συνθήκες και ανησυχίες του.

Η Εισαγωγή του κ. Σωτήρη Ντάλη, αν.καθηγητή του Πανεπιστημίου Αιγαίου, είναι μια πλήρης απεικόνιση του αναπτυσσόμενου προβληματισμού από την υγειονομική κρίση σε σχέση με τη υποστηρικτική θέση της Ε.Ε. αλλά και της κατάστασης που επήλθε στην Ελλάδα στην προοπτική ανάκαμψης.

Επισημαίνεται εύστοχα η ανακαλύπτουσα δυστοπία ως αποτέλεσμα του φόβου που προκαλεί η ανασφάλεια και η παράλληλη έλλειψη ελευθερίας κίνησης όμως με τις άξιες της ζωής να παραμένουν σταθερές. Για να συνεχίσει ο κ. Ντάλης για τη βούληση αντιμετώπισης των (6) υπαρχόντων προκλήσεων για ένα πιο βιώσιμο μέλλον που είναι 1.στην οικονομία, 2.στην υγεία, 3.στην εκπαίδευση, 4.στην εθνική ασφάλεια, 5.στο κλίμα και τέλος 6.στην εμπιστοσύνη.

Αλλά και το εξωτερικό και το διεθνές περιβάλλον μαζί με τις νέες κοινωνικές και περιβαλλοντικές απειλές συνθέτουν ένα δύσκολο πάζλ που δημιουργεί ένα βασικό δίλημμα για τη μετά κορωνοϊό εποχή με βάση την υπάρχουσα παγκοσμιοποίηση.

Είναι βέβαιο, καταλήγει ενδεικτικά ο Επιμελητής ότι ο COVID-19 επιτάχυνε και διεύρυνε εξελίξεις και όξυνε έτοι περαιτέρω αντιθέσεις που είναι άγνωστο όμως πού θα μας οδηγήσουν στο διαγραφόμενο στίγμα του στον γεωπολιτικό και γεωοικονομικό χάρτη.

Τα Κεφάλαια του βιβλίου ξεκινούν με το Α’, που σχετίζεται με την έννοια της πανδημίας και της κοινωνικής συνοχής και σ΄επέκταση των προκαλούμενων θεσμικών και κοινωνικοπολιτικών καταστάσεων με παρουσία του θέματος με συνεκτικότητα και ορθές αναλύσεις εκ μέρους των εισηγητών.

Ο καθηγητής κ. Μανιτάκης εισχωρεί σε θέματα αρχών-αξίων και των αναγκαίων μέτρων για την προστασία των δημόσιων αγαθών, της ζωής και της δημόσιας υγείας. Συλλαμβάνει το θέμα του νόμου και των ατομικών δικαιωμάτων εντός του Δικαίου και της Ηθικής σε συνοδεία της Ελευθερίας καταλήγοντας για την ύψιστη σημασία που έχουν η δικαιοσύνη και η ελευθερία για την αξία της ζωής.

Σε συνέχεια, το πρώτο Κεφάλαιο εμπλουτίζεται με τη θέση του κ. Χροστοδουλάκη σχετικά με τον επηρεασμό της πανδημίας στους παραγωγικούς τομείς με ειδική μνεία στον τουρισμό και την εκπαίδευση. Η ανάγκη αποτροπής και παράλληλης κατάθεσης ενός νέου παραγωγικού μοντέλου στη μετά αποχή Covid με μετασχηματισμό, αξιοποίηση των τεχνολογιών και κατανομής των πόρων για τη χώρα μας καθίσταται εκ των ων ουκ άνευ για την αναπλήρωση της μεγάλης αποεπένδυσης που έγινε κατά διάρκεια των Μνημονίων.

Ο κ. Μανιάτης ανοίγει το θέμα της «πράσινης» ενέργειας μέσα από το διεθνές πλαίσιο και τα συνακολουθούμενα οφέλη για να φτάσει στο «ελληνικό Green Deal» με τις ανάλογες πολύμορφές δράσεις για την επιτυχία του. Τέλος, οι ΑΠΕ και η ενεργειακή δημοκρατία μαζί με τον «Πενταμελή Έλικα Αειφόρου Ανάπτυξης και Καινοτομίας» μπορούν να δημιουργήσουν τα εχέγγυα για τη διαφυγή της νέας υγειονομικής κρίσης που ακλούθησε την οικονομική στη χώρα μας.

Η κα Σδούκου υπογραμμίζει τις (5) βασικές πράξεις για τον μεγάλο στόχο που είναι η νέα οργάνωση του Μοντέλου στο χώρο της ενεργειακής κατανάλωσης στην Ελλάδα. Ο δε κ. Λιακόβας αναλύει τις (3) μεγάλες υστερήσεις στην Ελλάδα που είναι: στον τομέα παραγωγής, στο δημογραφικό και στο θεσμικό πλαίσιο για να παρουσιάσει συνοπτικές σκέψεις για το νέο μοντέλο μετά την πανδημία βασισμένο στην αειφορία και ανθεκτικότητα με την ορθή χρήση του Ταμείου Ανάκαμψης με τις (134) προβλεπόμενες δράσεις και (60) μεταρρυθμίσεις για ένα ολιστικό οδικό χάρτη ανάπτυξης.

Ο δε κ. Ζωγραφάκης θα αναλύσει οικονομικά αλλά και κοινωνικά θέματα για να διατυπώσει τα (3) σημαντικά προβλήματα της χώρας, που είναι: το δημόσιο χρέος, το δημογραφικό αλλά και η κλιματική αλλαγή προτείνοντας ένα εθνικό δρόμο διαφυγής. Ο Πρέσβης ε.τ κ. Σαββαΐδης αναλύει την εικόνα στη Ν.Α Μεσόγειο, τον ρόλο της Τουρκίας και των συναφών σχέσεων με τους γείτονες για να συμπεράνει ότι η επιστήμη πέτυχε πολλά στο χώρο της πανδημίας, όμως στον τομέα της γεωπολιτικής, τα ελληνοτουρκικά θέματα παραμένουν ανοιχτά και επικίνδυνα γι’ αυτό απαιτείται σοβαρότητα και συναντίληψη από όλους.

Οι δύο σεβασμιότατοι Μητροπολίτες Αργολίδος και Μεσσηνίας προσεγγίζουν το θέμα μέσα από τη θρησκεία στο πλαίσιο κανόνων και αγάπης για το συνάνθρωπο με τη συνεργασία με την επιστήμη, ώστε η πανδημία να μην στιγματίσει το μέλλον της ανθρώπινης κοινωνίας αλλά και να αποτελέσει την απαρχή μιας νέας πραγματικότητας με όραμα και προοπτική γα το μέλλον.

Η κ. Μπότσιου γράφει για την ιστορία και τα παραλειπόμενα των πανδημιών συμπεραίνοντας ότι η σημερινή πανδημία φέρνει μια νέα εποχή που απαιτεί πιο ανθρωποκεντρική και αποτελεσματική οργάνωση. Ο κ. Κοντογεώργης αναλύει σε (4) χρονικές φάσεις τη διαχείριση εκ μέρους της κυβέρνησης της σημερινής πανδημίας με ολιστική οργάνωση και σωστή υλοποίηση πάνω στις ορθές συμπεφωνημένες πολιτικές.

Ο κ. Γεωργακόπουλος εκ μέρους της δια ΝΕΟσις παρουσιάζει γραφήματα και στοιχεία έρευνας σχετικά με τη συμπεριφορά και αντιδράσεις του πληθυσμού στην πανδημία. Ο δε κ. Καλογήρου σε συνέχεια, γράφει για την ταλάντωση της παγκόσμιας οικονομίας και την υποχρεωτικότητα για ένα νέο μοντέλο παραγωγής στη βάση της καινοτομίας, της γνώσης, της έρευνας και της τεχνολογίας, ώστε να δημιουργηθεί ένα οικοσύστημα ελκυστικό επενδυτικά, εκπαιδευτικά και παραγωγικά.

Η κ. Δρέττα στο τέλος τους Α’ Κεφαλαίου μιλάει για τις αντοχές του τουρισμού ενός κρίσιμου τομέα για τη χώρα μας αναλύοντας τα θετικά αλλά και τα αρνητικά που προκλήθηκαν από την πανδημία καταγράφοντας τις ισχυρές δυνατότητες του τουρισμού για την Ελλάδα φτάνει να τις κάνουμε εμείς πραγματικότητα.

Στο Β’ Κεφάλαιο αναφέρονται ζητήματα που πλαισίωσαν τις πολιτικές της Ευρώπης σε σχέση με την πανδημία. Την ενότητα ανοίγει ο ευρωπαϊστής τ.Πρωθυπουργός κ. Σημίτης, όπου αναφέρει για μια «καθαρή και περισσότερο ανταγωνιστική» Ευρώπη στη βάση της κυκλικής οικονομίας όπου χώρο έχει και η Ελλάδα.

Σε συνέχεια του κεφαλαίου αναπτύσσονται απόψεις και θέσεις των ηγετών της Ε.Ε. και όχι μόνο στο πνεύμα για περισσότερη Ευρώπη «πράσινη», ψηφιακή ανερχόμενη, με κοινωνική συμπεριφορά αλλά και με πολιτικές συνοχής και κάμψης των ανισοτήτων.

Στο Γ’ Κεφάλαιο ανοίγει το θέμα της επίπτωσης της κρίσης στο διεθνές τοπίο και την Οικονομία. Ηγέτες αλλά και τα εξέχοντα πρόσωπα των Οργανισμών περιγράφουν την ανάγκη πολυμερούς συνεργασίας διασφαλίζοντας την παγκόσμια ανάκαμψη να φτάσει σε όλους. Οι άνθρωποι της Οικονομίας βάζουν στο διάλογο τις σύγχρονες απειλές, όπως είναι η κλιματική αλλαγή και ευρύτερα το περιβάλλον για μια βιώσιμη αξιοποίηση των φυσικών και οργανικών πόρων στο πλαίσιο της ανθεκτικότητας.

Επιζητείται μια «Βιώσιμη Ευρώπη» με κλιματική παιδεία, με εργασία για όλους και με μια δυνατή κοινωνική συνοχή για ένα ελπιδοφόρο μέλλον. Αυτή η πολιτική χρειάζεται μείωση της φτώχειας και των κοινωνικών ανισοτήτων στις προκλήσεις του «Γραφείου του μέλλοντος» με την προκληθείσα τηλεργασία και την απασχόληση εξ’ αποστάσεως. Η ανακατανομή δημόσιου και ιδιωτικού χώρου-χρόνου βάζει θέματα ατομικά και δημόσιας σφαίρας τα οποία πρέπει να τεθούν στο τραπέζι του διαλόγου και της αναδιοργάνωσης ακόμη και στην Ελλάδα.

Είναι βέβαιο ότι, τα πράγματα έχουν αλλάξει τόσο σε επίπεδο μικροοικονομίας αλλά και στο διεθνές πεδίο με την ανακατανομή των παικτών με πρώτη την Κίνα με τη διπλωματία της μάσκα και της υψηλής τεχνολογίας. Ο «κινέζικος δράκος» βρυχάται με επιθετική στάση και από αμυντική θέση σήμερα γίνεται μια αναθεωρητική παγκόσμια υπερδύναμη. Οι συνθήκες είναι αβέβαιες και χρειάζεται διεθνής σωφροσύνη και συνεργασία σ’ ένα ευμετάβλητο κόσμο.

Στο Κεφάλαιο αυτό εισάγεται και το θέμα της αναδιάταξης της ενεργειακής φόρτισης με τη μετάβαση στην «πράσινη» ενεργεία και τη μείωση της εξάρτησης από το πετρέλαιο, πράγμα που δεν είναι και πολύ εύκολο εκ του υφιστάμενου παραγωγικού μοντέλου.

Στο Δ’ Κεφάλαιο αναδεικνύεται η ανάγκη μια στιβαρής ηγεσίας, του κύριου ρόλου των διεθνών οργανισμών, της κοινωνίας των Πολιτών και των Μ.Κ.Ο στην αναπτυσσόμενη υγειονομική κρίση.
Ο Γ.Γ του ΟΗΕ, γράφει για τη Συμφωνία των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή με εδική αναφορά για την ανθεκτικότητα στα νησιά (!!) που μαζί με την πανδημία έχουν φέρει τον κόσμο σ΄ένα όριο και έτσι ζητείται ένα ασφαλές και βιώσιμο μονοπάτι.

Η παρέμβαση Πρωθυπουργών και αρχηγών κρατών είναι η κατάθεση για μια προσδοκία συνεργασίας και τη μετατροπή της πανδημίας σε ευκαιρία για μια παγκόσμια ηγεσία στον τομέα του συστήματος υγείας με οδηγούς την αλληλεγγύη, τη δικαιοσύνη, τη διαφάνεια, τη συμμετοχικότητα και την ισότητα.

Διάσημοι γιατροί δεν αφήνουν τα μείζονα θέματα περιβάλλοντος, όπως είναι της ρύπανσης, της υγειονομικής διπλωματίας, της υποχρεωτικότητας η μη του εμβολισμού και των ηθικών εκφάνσεων του, να αφεθούν χωρίς σχολιασμό πάνω στις αρχές της αναλογικότητας και του αντίκτυπου στην οικονομία.

Επίσης, τον ρόλο των ΗΠΑ στο διεθνές υγειονομικό σύστημα και τη βαρύτητα των κινήσεων της Ουάσιγκτον σε σχέση με τον Π.Ο.Υ, αναγράφει αναλυτικά ο κ. Μακριβέρας δείχνοντας τη σοβαρότητα των χρηματοδοτήσεων στον διεθνή τομέα της υγείας.

Αλλά και θέματα φιλανθρωπίας και του ρόλου της Κοινωνίας των Πολιτών έρχονται στο προσκήνιο με το Κράτος πλέον αρωγό σ’ αυτή την ιδιαίτερη περίοδο, όπου τα πάντα έχουν κλονισθεί και χρειάζονται μια ενεργή και ολιστική στρατηγική.

Ο κ. Σωτήρης Ντάλης αναδύει τα θέματα της ηγεσίας και των μορφών ισχύος όπου και τα δύο περιεχόμενα αλλάζουν τον σημερινό κόσμο ζουμάροντας στον χαρισματικό ηγέτη που ενέχει τη διάσταση της ήπιας ισχύος της έλξης αλλά και της αποτελεσματικότητας. Ο σύγχρονος ηγέτης οφείλει να αντιμετωπίσει τις σημερινές σύνθετες προκλήσεις για ένα βιώσιμο και επωφελές αύριο για όλους, είναι η κατακλείδα του κ. Σωτήρη Ντάλη στο Δ’ Κεφάλαιο.

Στο Ε’ Κεφάλαιο αναφέρεται η επιστήμη και ο κεντρικός ρόλος της στην παγκόσμια κρίση του COVID-19. Διακεκριμένοι εκπρόσωποι φορέων και πανεπιστημίων διατυπώνουν εύστοχες παρατηρήσεις συνδυάζοντας την έρευνα και την επιστήμη με την υγεία στο μότο ότι: η υγεία δεν είναι μια ατομική ευθύνη, αλλά απαιτεί συλλογική προσπάθεια.

Η στρατηγική του ΠΟΥ της Ευρώπης «Ενωμένοι στη δράση για καλύτερη υγεία» είναι η ενδεδειγμένη γραμμή δράσης. Και μάλιστα τονίζεται ο ενισχυμένος ρόλος των Ε.Σ.Υ και η αναγκαιότατα αναδιοργάνωσης για τις απαντήσεις στις νέες προκλήσεις της εποχής.

Σ’ αυτό οφείλεται να αναπτυχθεί η καινοτομία όχι απλά ως μεμονωμένη πράξη αλλά ως κοινωνική δράση μέσα από την Κοινωνία των Πολιτών. Σ’ αυτό το όλο εγχείρημα χρειάζεται η ανθεκτικότητα τόσο στο επιτελικό κράτος όσο στην «ανθεκτική πόλη» μέσα από τις υποδομές της. Το όλο αυτό κοινωνικό περιβάλλον απαιτεί ένα νέο σχεδιασμό στο σύστημα υγείας στηριζόμενο στο ανθρώπινο δυναμικό και την Αειφόρο Ανάπτυξη.

Η χώρα μας μπορεί να αποτελέσει μοχλό προς αυτή την κατεύθυνση εφαρμόζοντας ένα ολοκληρωμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα-πλαίσιο και με την παράλληλη χρήση ενός Χάρτη Υγείας. Το γεγονός ότι η πανδημία με τα όποια ληφθέντα μέτρα ανατάραξε τη συμπεριφορά μας είναι μια σοβαρή εξέταση και οφείλεται με τα επικείμενα μέτρα να μην ακολουθούν μηχανιστικές διαδρομές αλλά να υπηρετούν τις εκλεπτυσμένες προσεγγίσεις για τη θετική αντίδραση των πολιτών.

Με αυτό τον τρόπο μπορεί να γίνει πιστευτή η διαδικασία του εμβολιασμού επισημαίνοντας ότι δεν υπάρχει εμβόλιο φτιαγμένο στα μέτρα του κάθε γονιδιώματος.
Οι κ. Ιντζίδης και κ. Καραντζόλα γράφουν για το γλωσσικό ζήτημα εν ώρα πανδημίας. Σημειώνουν ενδεικτικά ότι, ακόμη και ο τρόπος εκφοράς στα ΜΜΕ με τις κατάλληλες λεξικογραμματικές επιλογές ενός γεγονός, στην περίπτωση μας της πανδημίας, από τους ομιλητές/τριες, παίζει ρόλο «προετοιμασίας» και αποδοχής ή όχι του μηνύματος γνωρίζοντας βεβαίως ότι οι λεξικογραμματικές επιλογές συστηματοποιούν και ιεραρχούν αναπαραστάσεις του πραγματικού και έχουν συνέπειες σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής.

Και τέλος, στο Κεφαλαίο Ε’ διάφοροι καίριοι προβληματισμοί παρατίθενται σχετικά με την υποχρεωτικότητα ή μη του εμβολισμού, της μάσκας και της ιατρικής εξέτασης, ως επίσης της χρήσης των πειραματικών φαρμάκων και της σχετικής επιστημονικής ελευθερίας χωρίς όμως επιστημονικά δεδομένα και τέλος της ατομικής ευθύνης του καθενός μας για την αντιμετώπιση της πανδημίας.

Όλα αυτά μπαίνουν στη βάση αρχών και αξιών στον συγκερασμό της υγείας ως αγαθό, της οικονομικής αειφόρου ανάπτυξης, της αυτοδιάθεσης και της ιδιωτικής ζωής του ατόμου. Καταλήγοντας δε ότι το Σύνταγμα και νομικοί όροι παρέχουν δυνατότητες εφαρμογής σχετικών δράσεων και μέτρων για την προστασία της δημόσιας υγείας όμως το ανθρώπινο προσωπικό υγείας έχει τον πρώτο λόγο στον πόλεμο της πανδημίας με το κεντρικό σκεπτικό για ένα κράτος πρόληψης στο όποιο θα προέχει καταστατικά το σύνολο έναντι του ατόμου.

Κλείνοντας τον σχολιασμό του συλλογικού αυτού έργου διατυπώνω το θαυμασμό μου για την αρτιότητα της συλλογής των εισηγήσεων αλλά και την ποικιλία των θεμάτων για ένα σφαιρικό προβληματισμό και στοχευόμενων απαντήσεων σ’ ένα θέμα που ταλανίζει την κοινωνία σ’ όλους τους τομείς δράσης και παραγωγής και θα ταλανίσει σίγουρα έτι περαιτέρω.

Και όπως αναφέρει και ο Επιμελητής της Έκδοσης κ. Σωτήρης Ντάλης: «τα κείμενα του παρόντος έργου επιχειρούν ένα πρώτο απολογισμό μετά τη συμπλήρωση ενός έτους από την κρίση στο χώρο υγείας που άλλαξε ριζικά τον κόσμο και τα υπογραφούν πρωταγωνιστές και θεσμικοί της ευρωπαϊκής ζωής συμπληρώνοντας σειρά από ενδιαφέρουσες θέσεις».
Καλοτάξιδο και αξίζει να κατακτήσει μια θέση στη βιβλιοθήκη του καθενός /μιας…

* Ο αρθρογράφος είναι μεταδικατορικός υπότροφος του Πανεπιστήμιου Αιγαίου, σε θέματα διεθνών σχέσεων, γεωοικονομίας και αειφόρου ανάπτυξης των νησιών και μέλος του Εργαστηρίου Μεσογειακής Πολιτικής του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών.