Οι καταδίκες των αγωνιστών από ιταλικά δικαστήρια παρέμειναν στα ποινικά τους μητρώα και μετά την Ενσωμάτωση

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Ηλίας Κ. Κυπραίος
Πολιτευτής Δωδεκανήσου

Ένα άκρως ενδιαφέρον και ιδιαίτερης αξίας ιστορικό θέμα που προφανώς δεν έχει ερευνηθεί επαρκώς και διέφυγε την προσοχή τόσο των ιστορικών, όσον και των λίγων πλέον επιζώντων αυτοπτών μαρτύρων, είναι και το ιταλικό δικαιικό νομικό καθεστώς από το οποίο διέπονταν τα νησιά μας και η ιδιότυπη νομική κατάσταση που προέκυψε μετά την Ενσωμάτωση.

Με επικεφαλής τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Τσαλδάρη, η Ελληνική Αντιπροσωπεία που έφθασε το 1946 στο Παρίσι για τη Συνδιάσκεψη της Ειρήνης, παρεκάθησε στο Τραπέζι των Νικητών προβάλλοντας τα δίκαια εθνικά μας αιτήματα, δηλαδή την απόδοση στην Ελλάδα της Δωδεκανήσου, της Κύπρου και της Βορείου Ηπείρου, από τα οποία, δυστυχώς για τους γνωστούς λόγους, το μόνο που ικανοποιήθηκε ήτο η Ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου.

Πολλά χρόνια αργότερα, είχα την ευκαιρία να συναντήσω επιζώντα διακεκριμένα μέλη της Ελληνικής Αντιπροσωπείας στη Συνδιάσκεψη Ειρήνης του 1946, όπως καθηγητές πανεπιστημίων, πρώην υπουργούς, συνταγματολόγους, ανθρώπους και γραμματείς από το περιβάλλον του Αρχιεπίσκοπου Δαμασκηνού κ.λπ., οι οποίοι μου αφηγήθηκαν ότι έφθασαν στο Παρίσι προσηλωμένοι στις δίκαιες εθνικές μας διεκδικήσεις και ότι ήτο ανθρωπίνως αδύνατον να γνωρίζουν τις μηχανορραφίες, τις μεθοδεύσεις και τα νομικίστικα σοφίσματα των Ιταλών που είχαν στόχο να παραμείνουν στην ιδιοκτησία τους τα κτήρια που κοσμούν σήμερα τη Ρόδο.

Διαρκούσης της Συνδιάσκεψης, έφθασε στην Ελληνική Αντιπροσωπεία από αξιόπιστη πηγή η πληροφορία ότι, ενόψει ήττας, το ιταλικό κράτος είχε αρχίσει το 1943 να μεταβιβάζει τα δημόσια κτήρια της Ρόδου σε ιταλικά ιδρύματα ιδιωτικού δικαίου.

Ο Έλληνας αντιπρόσωπος υπέβαλε τότε την πρόταση να συμπεριληφθεί στο κείμενο της Συνθήκης ειδική διάταξη που να ορίζει ότι «όλες οι δικαιοπραξίες που συνήφθησαν μετά το 1943 από το ιταλικό κράτος για τα Δωδεκάνησα, θεωρούνται άκυρες και δεν παράγουν κανένα νομικό αποτέλεσμα». Ο Άγγλος αντιπρόσωπος ρώτησε τότε τον Έλληνα ομόλογό του τι νόημα είχε η αναφορά μια τέτοιας λεπτομέρειας σε ένα κείμενο διεθνούς συνθήκης.

Μετά την ενημέρωσή του, κατέστη ένθερμος υποστηρικτής της ελληνικής πρότασης και έτσι όλα αυτά τα υπέροχα κτήρια είναι σήμερα στην κυριότητα του ελληνικού Δημοσίου.

Ένα άλλο σοβαρό θέμα που προέκυψε είναι για το εάν ο νόμος περί δοσιλόγων που ίσχυσε στην Ελλάδα, θα έπρεπε να εφαρμοστεί και στη Δωδεκάνησο.

Στο νομικό πεδίο είχαν διατυπωθεί διάφορες ερμηνείες, με κυριαρχούσα την άποψη ότι η εφαρμογή του νόμου περί δοσιλόγων θα είχε ως αποτέλεσμα τον εγκλεισμό στις φυλακές εκατοντάδων Δωδεκανησίων Ελλήνων οι οποίοι με κάποιο αξίωμα υπηρέτησαν υπό το ιταλικό κράτος.

Τελικά επικράτησε η άποψη ότι ο νόμος περί δοσιλόγων στην Ελλάδα δεν θα έπρεπε να έχει εφαρμογή στη Δωδεκάνησο, δεδομένου ότι οι κατέχοντες τα διάφορα αξιώματα ήταν υπήκοοι του ιταλικού κράτους.

Σε αντίθεση με τα ανωτέρω, οι αντιστασιακοί αγωνιστές που επέστρεψαν από τη Μέση Ανατολή, χαμένοι μέσα στις αγκαλιές των συμπατριωτών τους και στην ενθουσιώδη υποδοχή που τους επιφύλαξαν, δεν είχαν την ίδια μεταχείριση, διότι, κατά την ιταλική νομοθεσία, η αντιστασιακή τους δράση θεωρούνταν ποινικό αδίκημα, πράγμα για το οποίο προφανώς εκ παραδρομής δεν είχε προβλεφθεί στο ελληνικό δίκαιο ανάλογη διάταξη.

Στα ποινικά μητρώα των αγωνιστών υπήρχαν οι καταδίκες τους από τα ιταλικά δικαστήρια για «παράνομη εγκατάλειψη του ιταλικού εδάφους».

Το τραγελαφικό της υπόθεσης είναι οι καταδίκες αυτές των ιταλικών δικαστηρίων παρέμειναν στα ποινικά μητρώα των αγωνιστών για αρκετά ακόμα χρόνια μετά την Ενσωμάτωση, η δε διαγραφή τους κατέστη δυνατή μόνο με την προβλεπόμενη διαδικασία.