Σπανιότητας εγκώμιον

Φίλιππος Ζάχαρης

Μιλάμε και αναφερόμαστε συχνά στη σπανιότητα.

Με το επίθετο «σπάνιος» προσδίδουμε στο ακολουθούμενο ουσιαστικό μια λεκτική ιδιαιτερότητα, τονίζουμε τη σχέση με τον χρόνο, αναφερόμαστε σε κάτι που έχει αξία που είτε χάθηκε είτε βρίσκεται κάπου κρυμμένο.
Πίσω από τη σπανιότητα κρύβεται η μοναδικότητα, η προφανώς μία και μόνη δύναμη ή φθορά, ο θαυμασμός για κάτι που υπάρχει κάπου αλλά δεν το γνωρίζει πολύς κόσμος.

Στην εποχή μας οι χαρακτήρες με αξίες, μόρφωση αλλά πάνω απ’ όλα Παιδεία είναι με τη σειρά τους σπάνιοι, καθώς χάνονται μέσα στην πλειονότητα της συνήθειας, στη μάζα του αναμενόμενου.

Σπάνια είναι επίσης και πολλά έργα τέχνης, σπάνια είναι χαμένα στον χρόνο ήθη και έθιμα, όπως σπάνιες είναι και πολλές ασθένειες, εννοούμενες ως μεινότητα και μη δηλωτικές της κλασικής ιατρικής αντιμετώπισης.

Για όλα αυτά όμως υπάρχει κάτι κοινό: η μη συχνή εμφάνιση, η απουσία αλλά παράλληλα το ενδιαφέρον για να μάθει κανείς κάτι για την προαναφερόμενη ιδιαιτερότητα του σπανίζειν.

Το παρελθόν παίρνει μαζί του όμορφες στιγμές, στιγμές που άφησαν το στίγμα τους επί πολλά συναπτά έτη, στιγμές που σήμερα δεν υπάρχουν στην ατζέντα του πολυάσχολου αλλά όχι αυτού που παράγει έργο, στιγμές αληθινές, σπάνιες στιγμές.

Όλα όσα έφυγαν – και είναι πολλά – όλα όσα σβήστηκαν από τον χρόνο παρέμειναν στο ασφαλές καταφύγιο της ανάμνησης - όχι όμως άθικτα - και αυτό φαίνεται καθαρά όταν αποφασίζει κανείς να την ανακαλέσει.

Στην τωρινή πραγματικότητα δεν σπανίζει μόνο η αλήθεια αλλά και η νοηματοδότησή της, λες και πρόκειται για κάτι που δεν θα πρέπει να βγαίνει πλέον αυθόρμητα καθώς την πρωτοκαθεδρία σε αυτό έχει το ψεύδος, ψεύδος από συνήθεια ή ζωτικό ψεύδος, με ην έννοια του να ακουμπά κανείς κάπου υποθετικά ακόμη και αυτό το κάπου δεν υφίσταται καν στην πραγματικότητα.

Έχουν ανάγκη άραγε οι άνθρωποι τις σπάνιες στιγμές; Αναπολούν το μεγαλείο της μοναδικότητάς τους; Πιστεύω πως, ναι. Στους τωρινούς χαλεπούς καιρούς όπου πλέον οι εκφράσεις του προσώπου δεν μαρτυρούν ούτε καν την ψευδαίσθηση, τις εποχές όπου το πρόσωπο έχει ακινητοποιηθεί χάριν της επίπλαστης ομορφιάς, δεν περισσεύουν ούτε οι ιδιαίτερες στιγμές ούτε τα γνήσια πανηγύρια ούτε οι αληθινές ανθρώπινες σχέσεις.

Είναι ο κανόνας της διαφορετικής εμφάνισης το πρωί και το βράδυ, το μάθημα της υποκριτικής στη μισθωτή εργασία όπου η αλληλεγγύη με τους συναδέλφους μένει στα χαρτιά, τα ύπουλα χτυπήματα κάτω από τη μέση και οι έριδες για το χρήμα, όλα αυτά είναι που δεν σπανίζουν.

Δεν πρόκειται φυσικά για κάποιες ξεχωριστές στιγμές ούτε για κάποιο καλόγουστο αστείο που ενδεχομένως προκαλεί ήσσονος σημασίας χωρατά, και πάνω απ’ όλα όχι για υγιή ανταγωνισμό υπό τη μορφή της σπάνιας πλέον άμιλλας. Εδώ εκτυλίσσεται το καθημερινό ανθρώπινο δράμα που μεταφράζεται στην απουσία της όποιας θετικά διακείμενης προαίρεσης.

Δεν είναι ρομαντικά όλα αυτά ούτε υποθέτουμε κάποιον κόσμο αγγελικά πλασμένο. Από αυτόν όμως τον κόσμο μέχρι τη ζούγκλα που νοητά απέχει αρκετά αλλά που κατά περίεργο τρόπο έχει αντικαταστήσει την ομαλότητα με ξέφρενους ρυθμούς, κανείς δεν μπορεί να εξηγήσει με βεβαιότητα πώς φτάσαμε εδώ που φτάσαμε, στο να αίρονται δηλαδή κάθε είδους συνέργειες στην καλύτερη των περιπτώσεων.

Σπανιότητα λοιπόν σε πολλά ακόμη και σε αυτά που λογικά δεν επιτρέπεται. Πολλές αναμνήσεις και φαντασιακές πλαγιοκοπήσεις για να συντηρούνται μύθοι που έχουν πεθάνει.

Αυτό και μόνο υπάρχει σήμερα σε αυτούς τους χαλεπούς καιρούς. Σε σημείο που να σπανίζει ακόμη και η κριτική για την παθητικοποίηση του καθενός.

Λες και αυτό που έμεινε μόνο δεν είναι παρά το λεκτικό ανάφορο για έναν κόσμο που χάθηκε, για αξίες που καταπνίγηκαν στην οικονομική υπεραξία, για πάθη που βούλιαξαν στον βούρκο της συνήθειας.

Αυτό το ομολογουμένως σπάνιο από πλευράς δελεασμού, εθιστικό αλλά όχι ηχηρό στοιχείο αληθινής ζωής. Το αφήγημα μιας κοινωνίας που παραπέμπει σε κάθε είδους ερημιά.