Η εκστρατεία του ελληνικού στρατού στη Ρωσία το 1919 - Η ιστορία της Κριμαίας

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Κωνσταντίνος Καλημερίδης
Υποστράτηγος Ε.Α.

Όλβιος όστις ιστορίης έσχεν μάθησιν (τυχερός όποιος διδάχθηκε ιστορία) Ευριπίδης, 480-406 π.Χ.

Την τελευταία περίοδο ζούμε δραματικά γεγονότα που με αφορμή την Ουκρανία ενδέχεται να επιφέρουν μία παγκόσμια ανάφλεξη μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Ο πόλεμος της Ρωσίας με την Ουκρανία, που δεν είναι κράτος του ΝΑΤΟ ούτε της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην ουσία είναι πόλεμος Ρωσίας με τις ΗΠΑ που συνεπικουρούνται από τα κράτη της συμμαχίας του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τα λίγο ή τα πολύ πρόθυμα από αυτά.

Από αιώνες προ Χριστού ο ιστορικός Θουκυδίδης και ο φιλόσοφος Πολύβιος αναφέρθηκαν στην περιοδικότητα των ιστορικών γεγονότων.

Η ιστορία επαναλαμβάνεται.Το ίδιο «έργο» παίχθηκε στην ίδια περιοχή 100 χρόνια πριν, και δυστυχώς είχε (πάλι) εμπλεκόμενη την Ελλάδα με απώλειες για τον Ελληνικό Στρατό, με συνέπειες για τον Ελληνισμό της περιοχής και τραγικά αποτελέσματα για το Έθνος διότι ήταν ο πρόδρομος της Μικρασιατικής Καταστροφής αφού αποδυνάμωσε τον Ελληνικό Στρατό.

Ας πάρουμε τα γεγονότα με τη σειρά.
Η Ελλάδα βγαίνει από τους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους και σχεδόν διπλασιάζει το έδαφός της. Ακολούθησε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος που ήταν και η αρχή του επώδυνου εθνικού διχασμού. Ο Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος τάσσεται υπέρ της εισόδου της Ελλάδος στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων, ενώ ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος τάσσεται υπέρ της διατήρησης της ουδετερότητας.

Την 22η Σεπτεμβρίου 1915 παραιτείται η Κυβέρνηση Βενιζέλου. Τον Μάιο του 1916 Γερμανικά και Βουλγαρικά στρατεύματα εισβάλλουν στην Ανατολική Μακεδονία, αναγκάζουν το Δ’ Σώμα Στρατού να παραδοθεί και το μεταφέρουν αιχμάλωτο στη Γερμανία. Ο Βενιζέλος σχηματίζει Κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη, τάσσεται στο πλευρό των Συμμάχων, ακολουθεί ναυτικός αποκλεισμός της υπόλοιπης Ελλάδας από τους «συμμάχους», εκθρονίζεται ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος, ορκίζεται στην Αθήνα Κυβέρνηση Βενιζέλου και το 1917 η Ελλάδα επίσημα εισέρχεται στο πόλεμο εναντίον των Κεντρικών Δυνάμεων. Η Ελλάδα λαμβάνει μέρος στις επιχειρήσεις διάσπασης του Μακεδονικού μετώπου μαζί με τις συμμαχικές δυνάμεις. Η συνεισφορά των Ελλήνων στην επιτυχία των επιχειρήσεων ήταν καταλυτική.

Τον Οκτώβριο του 1917 γίνεται η επανάσταση των Μπολσεβίκων στη Ρωσία. Στις 3 Μαρτίου 1918, οι Μπολσεβίκοι στο Μπρεστ-Λιτόφσκ συνήψαν χωριστή ειρήνη με τη Γερμανία και τους συμμάχους της και σταδιακά η Γερμανία αποχωρεί από το Ανατολικό μέτωπο. Με τη συνθήκη αυτή οι Γερμανοί επέβαλαν στη Ρωσία μεταξύ άλλων την αναγνώριση της Ουκρανικής Δημοκρατίας. Με την επικράτηση των Μπολσεβίκων στα μεγάλα αστικά κέντρα, άναψε στην Ουκρανία εμφύλιος πόλεμος. Ουκρανοί, Πολωνοί και Ρωσικές αντιμπολσεβικικές δυνάμεις αγωνίζονται εναντίον των Μπολσεβίκων αλλά και μεταξύ τους.

Η Γαλλία και η Βρετανία ενδιαφέρονται να κατανικηθούν οι Μπολσεβίκοι και να επανέλθει η Ρωσία στη συμμαχία τους ώστε να ανασυσταθεί το ανατολικό μέτωπο εναντίον της Γερμανίας. Το 1918 η Γερμανία καταθέτει τα όπλα και ουσιαστικά ο πόλεμος τελείωσε. Χωρίς να υπάρχει όμως λόγος ανασύστασης του ανατολικού μετώπου, Άγγλοι και Γάλλοι δεν παραιτούνται από τον σκοπό τους να επέμβουν. Η Ελληνική Κυβέρνηση την περίοδο εκείνη προετοίμαζε το Α’ Σώμα Στρατού στην Καβάλα.

Αρχικά ο Βενιζέλος πρότεινε στους Γάλλους να στείλει το Σώμα Στρατού στη Σμύρνη, αλλά οι Γάλλοι διαφώνησαν. Η Ελληνική Κυβέρνηση τελικά πρότεινε να συμμετάσχει με το Α’ Σώμα Στρατού στην εκστρατεία των συμμάχων στη Ρωσία. Με την ενέργειά του αυτή ο Βενιζέλος απέβλεπε στην υποστήριξη των συμμάχων για την μετέπειτα κατάληψη της Θράκης και της Σμύρνης. Η Γαλλική Κυβέρνηση αποδέχθηκε με ευγνωμοσύνη την Ελληνική συμμετοχή και υποσχέθηκε την υποστήριξη των Ελληνικών διεκδικήσεων. (Εδώ ταιριάζουν οι στοίχοι του Διονυσίου Σολομού: «Δυστυχισμένε μου λαέ καλέ και αγαπημένε. Πάντα ευκολόπιστε και πάντα προδομένε»).

Οι Ελληνικές Δυνάμεις, συνολικά 23 χιλιάδων ανδρών, μεταφέρθηκαν σταδιακά στην Ουκρανία με Ελληνικά πλοία, κυρίως στην Οδησσό και στη Σεβαστούπολη. Για τη χρήση τους δεν υπήρχε σχέδιο και όποιο τμήμα έφθανε το έθεταν υπό διοίκηση Γαλλικών δυνάμεων. Τα Ελληνικά τμήματα αλλά και τα συμμαχικά (Ρώσοι – Γάλλοι – Πολωνοί) εκτός από τις οργανωμένες δυνάμεις των Μπολσεβίκων είχαν να αντιμετωπίσουν τον τοπικό εργατικό πληθυσμό που ήταν φιλικά διακείμενος στην επανάσταση των Μπολσεβίκων, αλλά ακόμη και τη διάβρωση που είχαν υποστεί τα συμμαχικά στρατεύματα από πράκτορες που προσπαθούσαν να τους εξεγείρουν υπέρ της επανάστασης.

Η Γαλλική Κυβέρνηση όμως, λόγω των δυσκολιών που συναντούσαν στην εξέλιξη των επιχειρήσεων,παρά του ότι η ίδια οραματίστηκε και πραγματοποίησε την επέμβαση, άρχισε να εγκαταλείπει την προσπάθεια. Θλιβερή τύχη ανέμενε αυτούς που πίστεψαν στη βοήθειά της. Ο πολυάριθμος Ελληνικός πληθυσμός της Νότιας Ρωσίας έμεινε εκτεθειμένος σε άγριες αντεκδικήσεις λόγω της Ελληνικής συμμετοχής στις επιχειρήσεις. Η Ελληνική Κυβέρνηση ζήτησε βοήθεια από τους «συμμάχους» αλλά υπήρξε αδιαφορία και τελικά ανέλαβε μόνη της την μεταφορά των Ελλήνων στη πατρίδα.

Μεγάλο μέρος του Ελληνικού πληθυσμού έμεινε στη Ρωσία αφού προτίμησε να συμμεριστεί την κοινή τύχη του Ρωσικού λαού.
Tην 19 Απριλίου 1919 έγινε ανακωχή και αποφασίστηκε η εκκένωση της Κριμαίας. Οι απώλειες του Ελληνικού Στρατού ήταν 1.055 άτομα. Μία από τις Μεραρχίες του Ελληνικού Στρατού που προετοιμαζόταν για την Κριμαία αποβιβάστηκε αργότερα στη Σμύρνη με τις γνωστές συνέπειες που επακολούθησαν.

Παρακάτω παρατίθενται μερικά γεωγραφικά και Ιστορικά στοιχεία για την Κριμαία. Η Κριμαία είναι Χερσόνησος στο Νότιο άκρο της Ρωσίας. Οι αρχαίοι Έλληνες την ονόμαζαν «Ταυρίς» ή «Ταυρική Χερσόνησο». Από τον 7ο π.Χ. αιώνα ίδρυσαν πόλεις όπως η Θεοδοσία, το Ποντικάπαιον η Χερσώνα κ.α. Κατά τη Βυζαντινή περίοδο κατοικείται από βάρβαρες φυλές όπως Ούννους, Αλανούς, Γότθους και Χατζάρους.

Οι Έλληνες περιορίζονταν μόνο στα παράλια. Το 998 μ.Χ. ο Μέγας Δουξ της Ρωσίας Βλαδίμηρος κατέλαβε τη Χερσώνα, αλλά βαπτίσθηκε σε αυτήν και την άφησε ελεύθερη. Το 1729 η χερσόνησος κατελήφθη από τους Τατάρους. Από τον 15ο αιώνα η Κριμαία ήταν υποτελής στου Τούρκους με κύριο πληθυσμιακό στοιχείο τους Τατάρους. Το 1783 η χερσόνησος προσαρτήθηκε οριστικά στη Ρωσία. Το 1854 τα παράλια της Κριμαίας έγιναν θέατρο αιματηρών συγκρούσεων με το λεγόμενο Κριμαϊκό Πόλεμο. Αφορμή του πολέμου ήταν η αξίωση των Γάλλων προς τους Οθωμανούς να αφαιρέσουν από τους Έλληνες ορισμένα προσκυνήματα στους Αγίους Τόπους και να τα δώσουν στους Καθολικούς.

Ο Σουλτάνος συμφώνησε αλλά αντέδρασαν οι Ρώσοι που είχαν λάβει από τους Τούρκους το προνόμιο της προστασίας όλων των Χριστιανικών πληθυσμών. Ο Ρωσικός στρατός κατέλαβε όλες τις παραδουνάβιες περιοχές και η Πύλη κήρυξε τον πόλεμο στη Ρωσία. Στον πόλεμο συμμετείχαν η Αγγλία και η Γαλλία υπέρ των Τούρκων και ενάντια στη Ρωσία.Ο πόλεμος τελείωσε με συνθηκολόγηση και άφησε πίσω του πεντακόσιες χιλιάδες νεκρούς από τις μάχες και τη χολέρα.

Βιβλιογραφία
Στρατιωτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος. Έκδοση Γενικού Επιτελείου Στρατού
Ιστορία του Ελληνικού Στρατού. Έκδοση Γενικού Επιτελείου Στρατού
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Κ. Παπαρρηγόπουλου
Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη.