Ο ανταγωνισμός ασφαλείας μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας οδήγησε σε λανθασμένες επιλογές και στον πόλεμο

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Κοσμάς Σφυρίου

Το βιβλίο του Sam Huntington, με τίτλο «Η σύγκρουση των πολιτισμών και ο ανασχηματισμός της παγκόσμιας τάξης», που εκδόθηκε το 1996, αναφέρεται στην πρόβλεψη του John Mearsheimer ότι «η κατάσταση μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας είναι ώριμη για το ξέσπασμα ενός ανταγωνισμού ασφάλειας μεταξύ τους.

Μεγάλες δυνάμεις, που έχουν κοινά εκτεταμένα και απροστάτευτα σύνορα, όπως συμβαίνει με τη Ρωσία και την Ουκρανία, μπορούν εύκολα να βρεθούν σε κατάσταση ανταγωνισμού, ο οποίος στηρίζεται σε φόβους. Η Ρωσία και η Ουκρανία μπορούν να τους ξεπεράσουν και να μάθουν να ζουν μαζί αρμονικά. Αλλά θα είναι ασυνήθιστο να συμβεί αυτό.

Η αρμονική συνύπαρξη θα μπορούσε να εξασφαλιστεί με «μια πολιτισμική προσέγγιση με έμφαση στους στενούς πολιτιστικούς, προσωπικούς και ιστορικούς δεσμούς μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, καθώς και στην ανάμειξη πληθυσμών Ρώσων και Ουκρανών και στις δύο χώρες».

Το βιβλίο γράφει ότι, «αν αντιθέτως εστιάσει η προσοχή στην «πολιτισμική συνοριακή γραμμή», που χωρίζει την ορθόδοξη Ανατολική Ουκρανία, από την ουνιτική δυτική Ουκρανία (πρόκειται για ένα κεντρικό ιστορικό γεγονός, υφιστάμενο από παλιά), τότε θα βρίσκεται κοντά στη «ρεαλιστική» θεωρία των κρατών ως ενιαίων, αυτοπροσδιοριζόμενων οντοτήτων, που ο Measheimer αγνοεί τελείως, παρόλο που η κρατική προσέγγιση «φωτίζει» την πιθανότητα ενός ρωσο-ουκρανικού πολέμου και μειώνει την πιθανότητα της ειρηνικής συνύπαρξης.

Και αντιθέτως «φωτίζει» την πιθανότητα η Ουκρανία να χωριστεί στη μέση. Ένας χωρισμός, που ο παράγοντας «κουλτούρα» μάς ωθεί να προβλέψουμε ότι θα είναι περισσότερο βίαιος απ’ ό,τι ο χωρισμός της Τσεχοσλοβακίας, αλλά λιγότερο αιματηρός απ’ ό,τι της πρώην Γιουγκοσλαβίας.

Αυτές οι διαφορετικές προβλέψεις οδηγούν σε διαφορετικές πολιτικές προτεραιότητες:
• Η πρόβλεψη του Mearsheimer - που έγινε το 1993 - ότι μπορεί να γίνει πόλεμος Ρωσίας - Ουκρανίας (και να καταλήξει σε κατάκτηση της Ουκρανίας), τον οδηγεί να υποστηρίζει την προσπάθεια της Ουκρανίας, να αποκτήσει πυρηνικά όπλα.

• Η πρόβλεψη μιας πιθανής διάλυσης της Ουκρανίας, θα την ωθούσε σε μια πολιτι- σμική προσέγγιση, θα ενθάρρυνε τη συνεργασία Ρωσίας και Ουκρανίας, ενώ θα παρότρυνε την Ουκρανία, να αφήσει τα πυρηνικά όπλα και να παράσχει στους πολίτες της σημαντική οικονομική βοήθεια, καθώς και άλλα μέτρα, για να μπορέσει να διατηρηθεί η ουκρανική ενότητα και ανεξαρτησία».
Αυτά υποστήριξε - το 1996 - ο συγγραφέας του βιβλίου Sam Huntington, ο οποίος άσκησε την κριτική του στις εκτιμήσεις, τις προβλέψεις και στις θέσεις Mearsheimer.

Με τις πραγματικές πολιτικές, που ακολούθησαν οι δύο χώρες Ουκρανία και Ρωσία:
• Οδηγήθηκαν στο «ξέσπασμα ανταγωνισμού ασφαλείας μεταξύ τους» (ακριβώς όπως το πρόβλεψε ο John Mearsheimer).
• Η Ουκρανία - ως ανεξάρτητη χώρα, μέλος του ΟΗΕ-έβαλε σε προτεραιότητα την προσπάθειά της, να αποκτήσει πυρηνικά και να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε., γεγονός που επέτεινε τον «ανταγωνισμό ασφαλείας» με τη γείτονα και η Ρωσία αντέδρασε, με τον πιο ακραίο και καταδικαστέο τρόπο, την εισβολή!

• Αν η Ουκρανία είχε εκτιμήσει τον κίνδυνο, μιας πιθανής διάλυσης ή διχοτόμησης της χώρας και έβαζε σε προτεραιότητα (όχι τα πυρηνικά και το ΝΑΤΟ), αλλά την «πολιτισμική προσέγγιση και τη συνεργασία με τη Ρωσία», καθώς και τη «σημαντική οικονομική βοήθεια και άλλα ευνοϊκά μέτρα, προς τους πολίτες», (και της ρωσόφωνης ανατολικής Ουκρανίας), όπως γράφει ο Sam Huntington, θα μπορούσε ευκολότερα - δηλαδή χωρίς τις αδιανόητες καταστροφές, χωρίς τους χιλιάδες νεκρούς και χωρίς τα εκατομμύρια των προσφύγων), να διατηρήσει την ενότητα της χώρας και να αποφύγει πιθανή στρατιωτική καθυπόταξή της.

Η εξέλιξη αυτού του πρώτου (και να ευχόμαστε να είναι ο τελευταίος) πολέμου στην Ευρώπη τον 21ο αιώνα και η ιστορία θα κρίνουν, αν οι προτεραιότητες που έβαλαν οι δύο γειτονικές χώρες δικαιώθηκαν ή όχι. Το πιθανότερο είναι να μην δικαιωθούν και οι δύο και τα γεγονότα που διαδραματίζονται σήμερα, να γραφούν με τα μελανότερα χρώματα, στις μαύρες σελίδες της ευρωπαϊκής ιστορίας.