Η περιοδεία της Παναγιάς της Σκιαδενής τη Σαρακοστή και τη Λαμπροβδομάδα
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΚΕ 2363 ΦΟΡΕΣ
Του
Ιωάννη Εκτ. Ηρακλείδη
Οικονομολόγου
Διανύουμε τον τρίτο χρόνο από τότε που ξεκίνησε η πανδημία και οι συμπολίτες μας δεν μπόρεσαν, μέχρι και πέρυσι να συμμετάσχουν στο οδοιπορικό της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας της Σκιαδενής. Η εικόνα μεταφέρεται στα χωριά της Δ.Ε Αταβύρου και της Nότιας Ρόδου, για λιτανεία και φέτος ξαναζούν και πάλι όλα αυτά που γενιές και γενιές έχουν βιώσει, ξαναζωντανεύοντας την πλούσια εκκλησιαστική παράδοση του τόπου μας.
Αυτές τις Άγιες Ημέρες, τηρώντας τα απαραίτητα μέτρα προστασίας, ενόψει των συνθηκών που αντιμετωπίζουμε, θα μπορέσουμε επιτέλους να βιώσουμε ξανά διά ζώσης, τη Μεγάλη εβδομάδα, η οποία αρχίζει από την Κυριακή των Βαΐων το βράδυ, οπότε τελείται η Ακολουθία του Νυμφίου, δηλαδή του όρθρου της Μεγάλης Δευτέρας και τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο.
Παρατίθεται στη συνέχεια, επιλεκτικά αποσπάσματα, από το βιβλίο με τίτλο «Η Παναγιά η Σκιαδενή στη Ρόδο και η ιστορία της Μονής της», του αείμνηστου πατέρα μου Έκτορα Ιωάνν. Ηρακλείδη, από την Κατταβιά.
Η Ρόδος, το σμαραγδένιο νησί του Αιγαίου, έχει ιστορία πολλών δεκάδων αιώνων αν και πολλές φορές βάρβαροι το κατέκτησαν.
Όμως οι κάτοικοί του, πιστοί στις παραδόσεις διαφύλαξαν στις καρδιές τους με θάρρος και ανωτερότητα ως τις μέρες μας τους ανεκτίμητους θησαυρούς της πνευματικής κληρονομιάς.
Μια απ’ αυτές τις κληρονομιές είναι και η Μονή της Παναγιάς της Σκιαδενής. Η Παναγιά η Σκιαδενή, αιώνες τώρα είναι η προστάτιδα και η ζωή για τους κατοίκους των χωριών της Νότιας Ρόδου.
Η εικόνα της Παναγιάς Σκιαδενής μεταφέρεται σε διάφορα χωριά κάθε χρόνο για λιτανεία. Το έθιμο αυτό γινότανε απ’ τη Βυζαντινή εποχή.
Τότε ο κόσμος πίστευε ότι η εικόνα προστάτευε τους αγρούς και τους κήπους απ’ την ξηρασία και αυτή η πεποίθηση συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Στην αρχή της περιόδου της Σαρακοστής με τη συνοδεία του εκάστοτε υπεύθυνου της Μονής, παίρνουν την εικόνα της Μεγαλόχαρης στη Χάλκη για τρεις εβδομάδες, μετά επιστρέφει για λίγο στο Σκιάδι και την ημέρα της Ανάστασης του Λαζάρου μεταφέρεται στον Μονόλιθο και γυρνάει από σπίτι σε σπίτι για να πάρουν όλοι την ευλογία της Παναγιάς.
Την Κυριακή των Βαΐων μεταφέρεται απ’ τους κατοίκους των Σιαννών στο χωριό τους, αφού πάρουν την ευλογία της Παναγιάς γυρνώντας σε όλα τα σπίτια τους. Εν συνεχεία στα χωριά της Κρητηνίας, του Έμπωνα, της Αρνίθας, της Απολακκιάς και ξημέρωμα Μεγάλου Σαββάτου φθάνει στο Σκιάδι.
Αργά το βράδυ, νεαροί Κατταβενοί την φέρνουν με τα πόδια στην Κατταβιά, ξημέρωμα Λαμπρής, οπότε μένει για 3 ημέρες μέχρι τη Λαμπρή Τρίτη. Η εικόνα μεταφέρεται σ’ όλα τα σπίτια της Κατταβιάς και κάνουν παράκληση. Την Τρίτη το απόγευμα την παίρνουν στο νεκροταφείο του χωριού και γυρνάει από μνήμα σε μνήμα, παμπάλαιο έθιμο που γίνεται μόνο στην Κατταβιά. Την τοποθετούν σε κάθε μνήμα και κάνουν παράκληση. Οι συγγενείς των νεκρών κρατούν πανέρια με κουλούρια, τυριά, σοκολάτες και διάφορα άλλα γλυκά και τα μοιράζουν σε όλους τους παρευρισκομένους. Πολύ συγκινητικές στιγμές χαράς και λύπης!
Όταν τελειώσουν, την παίρνουν όλοι μαζί σ’ ένα ψηλό μέρος, τον Χάλαβρο, όπου γίνεται παράκληση και νεαροί Κατταβενοί την βάζουν στον ώμο τους και τρέχουν ξυπόλητοι από λαγκάδια και βουνά μέχρι τη Μονή της στο Σκιάδι.
Εκεί περιμένουν νεαροί απ’ το χωριό «Βάτι», οι οποίοι την παίρνουν στο δικό τους χωριό για να ακολουθήσει η περιφορά της από σπίτι σε σπίτι. Την επόμενη ημέρα πηγαίνουν νεαροί Σκληπενοί και την παίρνουν πάλι με τα πόδια μέχρι τον Ναό του Σωτήρος στο Κιοτάρι όπου και γίνεται παράκληση.
Το βράδυ την παίρνουν στο χωριό και την ξημερώνουν στα σπίτια τους ψάλλοντας αναστάσιμα τροπάρια και τραγουδώντας την ξενιτιά. Την επόμενη μέρα, Παρασκευή, την παίρνουν στις μάντρες ώστε να ευλογήσει ο παπάς τη σοδιά και οι τσοπάνηδες χαρίζουν αρνάκι ή κατσικάκι, τυρί, γάλα και διάφορα άλλα, τα οποία πάνε στη Μονή.
Την ίδια ημέρα γίνεται και το πανηγύρι στο μοναστήρι που λέγεται «Αροσαλή». Εκεί, αφού κάνουν πάλι λιτανεία, αρχίζουν τον χορό και ψήνοντας κρέατα, διασκεδάζουν όλη την ημέρα μαζί και με τους κατοίκους των γύρω χωριών. Κατά τη διάρκεια του χορού γίνεται το έθιμο της κούπας, όπου κάποιος κρατά ένα δοχείο (κούπα) και όσοι θέλουν να πουν τραγούδια για τους ξενιτεμένους τους, ρίχνουν λεφτά. Αργά το απόγευμα όταν πια τελειώσει η διασκέδαση φεύγοντας περνούν από ένα μέρος που το λένε «νιο νερό», εκεί ο δρόμος στενεύει τόσο πολύ που μόνο ένας άνθρωπος μπορεί να περάσει.
Εκεί λοιπόν, τοποθετούν την Παναγιά μπροστά κλείνοντας τον δρόμο και γίνεται το έθιμο που λέγεται «Κρα», δηλαδή όταν πάει να περάσει κάποια κοπέλα για να φύγει από εκεί δεν την αφήνουν και την αναγκάζουν να πει το όνομα του αγοριού της που αγαπάει, το ίδιο γίνεται και στ’ αγόρια.
Μετά απ’ όλα αυτά ενθουσιασμένοι και ευχαριστημένοι όλοι, Γιανναδενοί και Σκληπενοί με ψαλμωδίες και αναστάσιμα τροπάρια και με την Παναγιά με τη σειρά τους ο καθένας στον ώμο τους την μεταφέρουν στο Γεννάδι. Το επόμενο πρωί, με συνοδεία πλήθους κόσμου μεταφέρουν την Παναγιά στην εκκλησία, όπου γίνεται Θεία Λειτουργία.
Εν συνεχεία περιοδεύει όλο το χωριό και κατά τις δύο η ώρα τ’ απόγευμα του Σαββάτου έρχονται από τη Λαχανιά συνοδεία 3-4 ατόμων και μαζί με τον παπά πηγαίνουν στο σπίτι όπου ευρίσκεται η Παναγιά και αφού γίνεται παράκληση, την παίρνουν μετά στον ώμο τους οι γυναίκες και την συνοδεύουν μέχρι 500 μέτρα έξω απ’ το χωριό σε ένα μικρό προσκυνητάρι και εκεί την παραδίδουν στους Λαχανιάτες.
Κυριακή του Θωμά και από τις πολύ πρωινές ώρες, όλο το χωριό βρίσκεται στο Μοναστήρι του Αγίου Θωμά. Εδώ γίνεται πανηγύρι όπου παρευρίσκονται και πολλοί άλλοι απ’ τα γύρω χωριά και τη Ρόδο. Μέσα σε μια ανεπανάληπτη μαγευτική ομορφιά με τη φύση στολισμένη με τα ωραιότερα ενδύματα της άνοιξης, ο κόσμος διασκεδάζει χορεύοντας και τρώγοντας.
Αργά το απόγευμα, έρχεται η Μεγαλόχαρη η Σκιαδενή απ’ τη Λαχανιά και τότε σταματούν όλα, φαγητό, χορός και όλοι μαζί προϋπαντούν την Παναγιά και την συνοδεύουν στο Μοναστήρι. Μετά γίνεται παράκληση και μπροστά στην Παναγία μνημονεύονται απ’ τον παπά ονόματα οικογενειών. Αφού μείνει εκεί περίπου 2 ώρες, μετά την παίρνουν στην εκκλησία του χωριού τους όπου γίνεται εσπερινός και παράκληση. Το πρωί, μετά τη λειτουργία, με συνοδεία όλων των κατοίκων ξεκινούν για όλα τα σπίτια του χωριού για να πάρουν την ευλογία της όλοι ανεξαιρέτως.
Τέλος, οι νέοι του χωριού παίρνουν την εικόνα και γυρνούν τις μάντρες. Eκεί τους δίνουν άλλοι τυριά, άλλοι ρίφια, τα οποία φέρνουν στη Μονή της και εκεί τα ψήνουν και αρχίζουν γλέντι και φαγοπότι. Εδώ κλείνει ο μεγάλος κύκλος της περιοδείας της Παναγίας στα χωριά, ο οποίος αρχίζει απ’ την αρχή της Σαρακοστής.
Κατά την περιοδεία της Παναγιάς λέγονται και οι παρακάτω από τις πολυάριθμες Μαντινάδες που έχουν γραφεί:
Ω Παναγιά μου Σκιαδενή, έβγα απ’ το θρονί σου
να δεις χαρές που γίνονται απόψε στη γιορτή σου.
Ω Παναγιά μου Σκιαδενή, με τη μεγάλη χάρη,
όπου ‘ρθες και κατοίκησες στο πιο ψηλό βουνάρι.
Ω Παναγιά μου Σκιαδενή, φύλαγε τα παιδιά μας
σου λέμε τα τραγούδια μας μέσα απ’ την καρδιά μας
Ω Παναγιά μου Σκιαδενή, που ‘σαι μέσα στους πεύκους
ως έδιωξες του Ιταλούς διώξε και τους Τετέσκους.
Ω Παναγιά μου Σκιαδενή, χρυσή μου Παναγία
με την ωραία σου αυλή και τη παλιά εκκλησία
Κατταβενός Ιγνάτιος, ηγούμενος Μονής Σου
είναι θαμμένος δίπλα σου στις πλάκες της αυλής σου
Ληστές και άπιστοι πολλοί ήρθαν να σε ληστέψουν
και το γλυκό σου πρόσωπο ήρθαν να σημαδέψουν
Καράβια τους περίμεναν στη θάλασσα να φύγουν
μα συ τα εμαρμάρωσες στην Κατταβιά να μείνουν.
Στο πόνο και στην λύπην μας εσέ αναζητούμε,
γλυκιά μου Παναγιά μου,
να παρηγορηθούμε
Δοξάζω υμνώ και προσκυνώ τη Θεία δύναμη σου,
και βρίσκομαι γονατιστή
εμπρός εις το παιδί σου
Η Κατταβιά κι η Απολλακιά, Μεσαναγρός και Βάτι
Αρνίθα και η Μονόλιθος
σ’ έχουνε για προστάτη.
Ω Παναγιά μου Σκιαδενή, που κάθεσαι στο θρόνο
να βλέπεις τις Χαλκίτισσες να’ ρχονται κάθε χρόνο.
Ω Παναγιά μου Σκιαδενή
που είσαι στα ψηλωμένα
εσύ που ξέρεις τα κρυφά
και τα φανερωμένα.
Ω Παναγιά μου Σκιαδενή
θα’ ρθώ να προσκυνήσω
μπροστά εις την εικόνα σου δάκρυ γλυκό να χύσω
Σε ένα βουνό πολύ ψηλά είναι η Μονή σου
η Χάλκη και η Κάρπαθος είναι απέναντί σου.
Ω Παναγιά μου Σκιαδενή πολλά τα θαύματά σου
πολλά είναι τα παιδάκια μας που’ χουνε το όνομά σου.
Όλοι σε περιμένανε και όλοι σε καρτερούσαν
για να τους δώσεις την ευχή που τόσο λαχταρούσαν
Ω Παναγιά μου Σκιαδενή
γλυκύτατη παρθένα
φύλαγε τα παιδάκια μας
που βρίσκονται στα ξένα.
Ω Παναγιά μου Σκιαδενή
μεγάλη Παναγία
σε όλου του κόσμου τα παιδιά να δίνεις ευλογία.
Ω Παναγιά μου Σκιαδενή
και του Χριστού μητέρα
εις το μυαλό μας σ’ έχουμε
και νύχτα και ημέρα
Ω Παναγιά μου Σκιαδενή θέλω να σου μιλήσω
τα βάσανά μου να σου πω για να μπορώ να ζήσω.
Ω Παναγιά μου Σκιαδενή που σ΄ έχω στη καρδιά μου
στον πόνο και στη λύπη μου είσαι παρηγοριά μου.
Ω Παναγιά μου Σκιαδενή
μ’ όλη την καλοσύνη
ζητάω απ’ τη Χάρη σου δύναμη να μου δίνεις.
Μέρα και νύχτα τραγουδώ για σένα Παναγιά μου
για να σου πω τον πόνο μου που’ χω μες την καρδιά μου.
Ω Παναγιά μου Σκιαδενή
εσύ είσαι οδηγός μας
σε κάθε δύσκολη στιγμή είσαι πάντα εμπρός μας.
Όλοι που είναι στη ξενιτιά
όλοι θέλουν να ρθούνε
τα ήθη και τα έθιμα ποτέ
δεν τα ξεχνούνε.
Ακολουθήστε τη Ροδιακή στο Google News
