Σκοτάδι και ακτίδα φωτός

Φίλιππος Ζάχαρης

Η στροφή, η απότομη στροφή γίνεται μόνο όταν το πράγμα φτάσει ή ξεπεράσει τα όρια, όταν ο άνθρωπος διακρίνει μέσα σε ένα απέραντο σκοτάδι μία αχνή ακτίδα φωτός που τον καλεί να την πλησιάσει, όταν ο νους βρεθεί σε πλήρη συσκότιση λόγω της παρατεταμένης χρονικής απουσίας του απόλυτου εστιασμού σε αποκλειστικά ενδιαφέροντα που μονοπωλούσαν τις εποχές της νιότης.

Υπάρχει πάντα αυτό το ορόσημο, η θέληση και εμμονή δηλαδή για μια αέναη παραμονή σε αυθόρμητα «θέλω» κάτι που δεν μεταφράζεται ως μη ωρίμανση, με την έννοια ότι αυτή η περίφημη ωρίμανση σημαίνει ενίοτε και εξάλειψη άμεσης δράσης και παρέμβασης. Τουναντίον, με τα χρόνια και η νεότητα μπορεί να διατηρηθεί εσωτερικά και ο λόγος να πάρει μια πιο ξεκάθαρη μορφή, να δοθεί ένα διαφορετικό στίγμα και παρουσία απέναντι στις διαδραματιζόμενες εξελίξεις.

Θετική ωρίμανση σημαίνει πολύ απλά διατήρηση των αξιακών συστημάτων του ανθρώπου που σε συνδυασμό με την ολοένα και μεγαλύτερη επιθυμία για γνώση, νοηματοδοτούν εκ νέου την πραγματικότητα, διώχνοντας μακριά τις στερεότυπες αναπολήσεις του «χθες» που μεταφράζονται σε τωρινή γήρανση.

Η ζωή λοιπόν και κατ’ επέκταση η γνώση για αυτήν δεν παύουν παρά μόνο με τον θάνατο. Αυτό που αξίζει όμως πάνω απ’ όλα είναι το ταξίδι της ζωής, η ταύτιση με την ουσία αυτού του γοητευτικού ταξιδιού, ο ίδιος ο Κόσμος.

Τότε και μόνο τότε, όταν πλησιάσει κανείς αυτή την ακτίδα φωτός που ανοίγει τον πνευματικό ορίζοντα μπορεί να διατρέξει γοργά την απόσταση της βιωματικής εμπειρίας. Με την έννοια ότι οι εμπειρίες είναι οι ανάσες της καθημερινότητας σε έναν δύσκολο βίο.

Πρέπει να παραμερίσει λοιπόν ο άνθρωπος τη βολική ευκολία που σηματοδοτεί την αέναη ρουτίνα, την τυραννική συνήθεια που προκαλεί οκνηρία και νευρικότητα επειδή τα ίδια πράγματα που έγιναν χθες γίνονται και σήμερα. Πρέπει και επιβάλλεται να απομακρύνει όλη αυτή την ανουσιότητα που τον περιβάλλει, τη συστηματική καταστροφή των υγειών ενστίκτων σε μία ζωή που καθοδηγείται από γνωστά μοτίβα σκέψης.

Δεν είναι εύκολο βέβαια να ξεριζώσει κανείς τα βιώματα και τις εμπειρίες του, τα γεγονότα εκείνα που τον χαρακτήρισαν μέχρι τώρα στη ζωή του. Υπάρχει όμως κάτι που επιβάλλεται να αλλάξει και αυτός σχετίζεται με μια πραγματική ωρίμανση σε όλα τα επίπεδα. Ο θαυμασμός, θέλω να πω, για την πολυπλοκότητα της σκέψης, η προσέγγιση όλων αυτών των πολιτισμών που εξέθρεψαν πνευματικά τις ανθρώπινες μάζες, όλο αυτό πρέπει να αποκρυπτογραφείται παρά τις όποιες δυσκολίες που συνοδεύουν το τολμηρό αυτό εγχείρημα.

Αν όλα αυτά δεν συμβούν, αν για μία ακόμη φορά αφεθεί ο εσωτερικός κόσμος στην τύχη του, με την έννοια ότι θα απορροφώνται καθημερινά όλα αυτά τα στερεότυπα συμπεριφοράς και οι ασήμαντες συνιστώσες ενός αναποτελεσματικού διαλόγου γύρω από θέματα μη εκγύμνασης του νου, τότε τίποτε δεν πρόκειται να αλλάξει και η ακτίδα φωτός θα τρεμοπαίζει σταθερά. Και το θέμα είναι ότι η ακτίδα αυτή δεν έχει ποτέ σβήσει, αν θέλει κανείς να εμψυχώσει τον εαυτό του.

Μέσα σε όλο αυτό το σκοτάδι, υπάρχουν λοιπόν και αξίες και ιδανικά και προκλήσεις για την καλλιέργεια μιας διαφορετικής συμπεριφοράς που θα κάνει τη ζωή ανθρώπινη. Πολλές είναι οι φορές που οι προσπάθειες για μια ποιοτική ζωή καταλήγουν σε αποτυχία. Αιτία όμως για όλα αυτά είναι το ότι ο άνθρωπος είτε δεν θέλει, είτε νιώθει αδύναμος να αντικρίσει την αλήθεια και να κάνει την αυτοκριτική του. Η ακτίδα φωτός είναι αυτός ο υπέροχος κόσμος της γνώσης, της καλλιέργειας κουλτούρας και παιδείας.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι λοιπόν για να αισθανθεί κάποιος πως τίποτε δεν τελείωσε ακόμη. Η ρουτίνα, η οκνηρή διάθεση και ο αρνητισμός λόγω απουσίας της πνευματικής καλλιέργειας οδηγούν πάντα στην επιθυμία για ολοένα και περισσότερες υλικές απολαύσεις που παίρνουν τη μορφή της παιδικής θέλησης για ολοένα και περισσότερα παιχνίδια.

Η διαφορά είναι στο ότι τα παιδιά ξεχνούν τα προηγούμενα και ενθουσιάζονται με τα καινούργια, που ναι μεν σε αυτό ταυτίζεται ο άνθρωπος των gadget, όμως διαμορφώνει έναν πεινασμένο για υλικά αγαθά χαρακτήρα που απονοηματοδοτεί την ζωή, η οποία σαφώς και είναι κάτι άλλο.

Και αυτό φαίνεται και αντικατοπτρίζεται στον μέσο ανθρώπινο ψυχισμό, με τις αλλεπάλληλες εσωτερικές κρίσεις και διαταραχές.
Είναι η περίφημη φωτεινή ακτίνα που είπα, την οποία διστάζουν να αγγίξουν γιατί πολύ απλά έχουν συνηθίσει να ζουν μέσα στο σκοτάδι.