Ιατρικές και φαρμακευτικές φροντίδες κατά τον 13ο αιώνα: Το Νοσοκομείο των Ιπποτών της Ρόδου

Rodiaki NewsRoom

Εκεί, όπου ο Πολιτισμός και οι θεσμοί ήταν προηγμένοι...

Γράφει ο Κυριάκος Μιχ. Χονδρός
chondros.kyr@gmail.com

Είναι γεγονός πως η λάμψη της εικόνας της Ρόδου (με το φυσικό και τεχνικό περιβάλλον) και κυρίως πολιτισμού της, κατά τους αρχαίους χρόνους ήταν τόσο σπουδαία, ώστε λάμβανε οικουμενικές διαστάσεις.

Αλλά και στα μεσαιωνικά χρόνια, η περίλαμπρη πόλη, δεν έπαψε να ακτινοβολεί σε όλο τον γνωστό κόσμο.

Το Τάγμα των Ιπποτών, δεν επέλεξε τυχαία το νησί της Ρόδου και εγκαταστάθηκε μέχρι που οι Οθωμανοί με τη γνωστή πολιορκία τους ανάγκασαν να εγκαταλείψουν το νησί.

Το Τάγμα, αφού αναγνώρισε αμέσως τη σημασία του εξαιρετικού λιμανιού και πως βρίσκεται στη θαλάσσια διαδρομή της Μεσογείου, προχώρησε σε μια σειρά έργων όπως αμυντικών και άλλων υποδομών, έχτισε ογκώδεις οχυρώσεις. Πολύ γρήγορα έγινε μια υπολογίσιμη ναυτική δύναμη και κατείχε ικανά πλοία για την εκπλήρωση των δρομολογίων τους. Συνέβαλε ακόμα στη δωρεάν παροχή της ιατρικής και φαρμακευτικής φροντίδας σε φτωχούς, σε αρρώστους και ανεξάρτητα θρησκείας και προέλευση χώρας.

Το Τάγμα του Αγίου Ιωάννη, δεν έπαψε να έχει στενούς δεσμούς με την Ιερουσαλήμ και τους Αγίους Τόπους. Ούτε έπαψε να τιμωρεί καταδιώκοντας την πειρατεία. Αλλά ούτε και τους Οθωμανούς που καταδίωκαν τους Χριστιανούς σε θάλασσες και στεριές.

Οι Ιππότες έχτισαν στην αρχή ένα μικρό σχετικά νοσοκομείο και στη συνέχεια ένα αρκετά μεγάλο, προσφέροντας ιατρικές και φαρμακευτικές υπηρεσίες και φροντίδες με εκπαιδευμένους γιατρούς, χειρούργους, νοσοκόμους και λοιπό προσωπικό.

Οι Νοσοκόμοι, όπως θα ονομαστούν τελικά, διατηρώντας τη φιλανθρωπική παράδοση ως ουσιαστικό στοιχείο της αποστολής τους και όχι ως απλό εργαλείο επαγγελματικό, γνώρισαν όχι μόνο την αναγνώριση της Ευρώπης, αλλά και την οικονομική στήριξη.

Το Νοσοκομείο (αυτό που σήμερα είναι το Αρχαιολογικό Μουσείο Ρόδου), εφάρμοσε κανόνες για την παροχή βοήθειας στους ασθενείς και επισκέπτες, όπως εφάρμοζαν άλλα νοσοκομεία της εποχής.

Έχουν διασωθεί έγκυρες πηγές, από τις οποίες συμπεραίνει κανείς πόση υψηλή ποιότητα και επιστημοσύνη υπήρχε στους θαλάμους των ασθενών, στις κλινικές τους, στη συμπεριφορά των γιατρών και των νοσοκόμων απέναντι στους ασθενείς και στους τραυματίες διάφορων μαχών.

Αλλά δεν ήταν μόνο η ανθρωπιστική δράση και προσφορά.

Το Νοσοκομείο της Ρόδου, αποτελούσε προσκυνηματικό κέντρο σε Δύση και Ανατολή.

Τα σωζόμενα ιστορικά, αρχιτεκτονικά, αρχαιολογικά και καλλιτεχνικά δεδομένα, ρίχνουν φως στη λατρευτική φυσιογνωμία της Ρόδου που διαμορφώθηκε από τις αρχές του 14ου αι.

Όπως αποδείχθηκε, οι Ιππότες έφεραν μαζί τους λατρευτικά αντικείμενα, πολύ σημαντικά ώστε ο χριστιανικός κόσμος επιθυμούσε να να προσκυνήσει και να τα θαυμάσει. Το Τάγμα καθώς έβλεπε πως μεγάλωνε όλο και περισσότερο η ροή των ευσεβών χριστιανών, που γνώριζαν τη παρουσία των λειψάνων – θησαυρών, εμπλούτισαν τη λατρευτική συλλογή τους.

Και τα λατρευτικά και κυρίως ιερά αυτά κειμήλια, ήταν:

• Το δεξί χέρι (οστά) του Αγίου Ιωάννη του Αποκεφαλιστή.

• Τμήμα του Τιμίου Σταυρού.

• Η εικόνα της Παναγίας (της Φιλερήμου).

• Τα τριάντα αργύρια του Ιούδα.

• Η λεκάνη από το πλύσιμο των μαθητών του Χριστού.

• Ένα αγκάθι από το στεφάνι του Χριστού, το οποίο ήταν θαυματουργό.

Οι Ιππότες έχτισαν παρεκκλήσιο εντός του Νοσοκομείου, για προφανείς λόγους, αλλά δεν έκαναν προσηλυτισμό σε όσους πίστευαν σε άλλα θρησκεύματα. Κατασκεύασαν ακόμα εκκλησίες και το νεκροταφείο τους.

Να γυρίσουμε στις ιατρικές και λοιπές φροντίδες.

Το Νοσοκομείο είχε τέτοιο εξοπλισμό, ώστε εντυπωσίαζε όσους τον επισκέπτονταν.

Εργαζόντουσαν γιατροί, χειρούργοι, βοηθοί γιατρών, νοσοκόμοι, κηδεμόνες, υπηρέτες, διοικητικό προσωπικό, φύλακες. Υπήρχαν ακόμα ιερείς, μοναχές, στρατιωτικοί. Όλοι αυτοί έδωσαν προηγουμένως όρκο πως θα τηρήσουν τους κανόνες και τους θεσμούς και θα προντίζουν τους ασθενείς.

Κανείς γιατρός ή άλλος εργαζόμενος δεν μπορούσε να πράξει κάποιο αδίκημα. Επενέβαινε η δικαιοσύνη και η τιμωρία ήταν αμείλικτη.

Κανείς φτωχός δεν έφτανε στο σημείο να ζητιανέψει, γιατί αμέσως υπήρχε βοήθεια. Κανείς δεν έφευγε από το ίδρυμα αυτό με άδεια χέρια. Αφθονούσε η προσφορά φαγητού και φρούτων. Πλούσιοι και φτωχοί θεραπεύονταν αδιακρίτως και το πλέον αξιοσημείωτο είναι πως τους αντιμετώπιζε το ιατρικό και λοιπό προσωπικό ως άρχοντες!

Επιπλέον το Νοσοκομείο παρείχε κατάλυμα σε άτομα που βρέθηκαν σε φτώχεια και σε μεγάλη ηλικία, όπως συνέβη με ορισμένους Ροδίτες εμπόρους το 1420.

Να σημειωθεί πως τα πανδοχεία της πόλης –πάντα εκείνης της εποχής- ήταν απαίσια και δεν πρόσφεραν τίποτε άλλο παρά μόνο ύπνο.

Αλλά και πολλοί προσκυνητές που είχαν την επιλογή να μείνουν στο ξενώνα της Αγίας Αικατερίνης, προσέφευγαν στο Νοσοκομείο.

Γενικά η φιλοξενία ήταν ο πυρήνας, η ουσία της αποστολής τους και πρωταρχική σημασία.

Η θρησκεία ήταν αναπόσπαστο μέρος της υποκειμενικής φιλοσοφίας, αλλά και καθημερινή λειτουργία των Ιπποτών.

Το ίδιο το κτηριακό συγκρότημα θεωρείται ακόμα και σήμερα ως πραγματικό κόσμημα της Γοτθικής αρχιτεκτονικής τέχνης, και ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της μεσαιωνικής Πόλης Ρόδου.