Το έλλειμμα της Εθνικής Αποταμίευσης αυξάνει τον δανεισμό και αποτελεί τροχοπέδη στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας

Rodiaki NewsRoom

Του
Γιάννη Σαμαρτζή
Οικονομολόγου

Σε προηγούμενο άρθρο μου, για την Παγκόσμια Ημέρα της Αποταμίευσης που γιορτάζεται στις 31 Οκτωβρίου, αναφέρθηκα εκτενώς στα οφέλη της Εθνικής Αποταμίευσης, και πώς αυτά επιδρούν - μέσω της επενδυτικής χρηματοδότησης - στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας.
Θεωρείται δεδομένο ότι, η αύξηση της Εθνικής Αποταμίευσης (ιδιωτικής και δημόσιας) αποτελεί σε μια χώρα ένα σημαντικότατο παράγοντα της οικονομικής της ανάπτυξης, γιατί συνδέεται άμεσα με την αύξηση της επενδυτικής της δραστηριότητας.

Αντίθετα, η μείωση της αποταμίευσης αποθαρρύνει την εγχώρια επενδυτική δραστηριότητα και δημιουργεί τις προϋποθέσεις εκείνες για μεγαλύτερες ανάγκες εισροής ξένου κεφαλαίου.

Επομένως, η αύξηση της Εθνικής Αποταμίευσης αποτελεί τη βασική προϋπόθεση για τη δημιουργία ενός ευνοϊκού επενδυτικού κλίματος, αφού συμβάλλει στην άντληση εγχώριων επενδυτικών κεφαλαίων και, κατά συνέπεια, στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, με κύριο στόχο την αύξηση της παραγωγικότητας και την αύξηση του πραγματικού εισοδήματος των εργαζομένων.

Με τον όρο Ιδιωτική Αποταμίευση εννοούμε την ποσότητα του εισοδήματος των νοικοκυριών και των εγχώριων επιχειρήσεων, το οποίο απομένει μετά την αφαίρεση της κατανάλωσης και των φόρων.
Η Δημόσια Αποταμίευση προέρχεται από τα έσοδα των φόρων, τα οποία απομένουν στο κράτος μετά την πληρωμή των δημόσιων δαπανών.

Επομένως, η Εθνική Αποταμίευση αποτελείται από το άθροισμα της συνολικής αποταμίευσης, δηλαδή από το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, των ιδιωτικών επιχειρήσεων, των δημόσιων οργανισμών και επιχειρήσεων, των ασφαλιστικών ταμείων, τη δημοτική αυτοδιοίκηση, καθώς και από τη δημόσια αποταμίευση, δηλαδή από το διαθέσιμο δημοσιονομικό εισόδημα του κράτους.

Κατά συνέπεια, το διαθέσιμο εισόδημα του κράτους, σε άλλες περιόδους μπορεί να είναι θετικό και σε άλλες αρνητικό. Από το γεγονός αυτό, εξαρτάται και η ύπαρξη δημοσιονομικού πλεονάσματος ή δημοσιονομικού ελλείμματος στον Κρατικό Προϋπολογισμό.
Με διαφορετική διατύπωση και με οικονομικούς όρους, η Εθνική Αποταμίευση ισούται με το εισόδημα μιας χώρας, μετά την αφαίρεση της ιδιωτικής και της κρατικής κατανάλωσης.
Η Αποταμίευση επηρεάζει άμεσα και το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών της χώρας.

Το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών είναι ο σημαντικότερος, ίσως, γενικός λογαριασμός, ο οποίος τηρείται στην Τράπεζα της Ελλάδος και στον οποίο καταγράφονται όλες οι οικονομικές συναλλαγές της χώρας μας με τις υπόλοιπες χώρες του εξωτερικού, μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, συνήθως μέσα σε ένα χρόνο.
Δηλαδή, στον λογαριασμό αυτόν καταγράφονται αναλυτικά όλες οι εισπράξεις και οι πληρωμές κεφαλαίων σε συνάλλαγμα.

Όταν μία χώρα παρουσιάζει πλεόνασμα στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών, αυτό σημαίνει ότι οι αποταμιεύσεις της χώρας αυτής υπερβαίνουν τις επενδύσεις και, επομένως, η χώρα αυτή αγοράζει περιουσιακά στοιχεία – υλικά ή άυλα – από άλλες χώρες, όπως π.χ. χρεόγραφα και διάφορους άλλους τίτλους, ενώ παράλληλα χορηγεί δάνεια σε χώρες που έχουν ελλείμματα, δια μέσου της αγοράς ομολόγων.
Δηλαδή, η χώρα αυτή στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα εμφανίζεται ως πιστωτής.

Αντίθετα, όταν μία χώρα παρουσιάζει έλλειμμα στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών - όπως ακριβώς συμβαίνει στη χώρα μας επί σειρά ετών -, αυτό σημαίνει ότι οι αποταμιεύσεις μας υπολείπονται των επενδύσεων και, επομένως, η χώρα μας αναγκάζεται να πουλάει περιουσιακά στοιχεία σε άλλες χώρες και, παράλληλα, να λαμβάνει δάνεια, εκδίδοντας τίτλους, συνήθως ομόλογα, είτε κρατικών είτε ιδιωτικών επιχειρήσεων και οργανισμών.

Δηλαδή, ένα μέρος των επενδύσεων - οι επιπλέον, ώστε οι αποταμιεύσεις να ισούνται με τις επενδύσεις - της χώρας μας, χρηματοδοτείται μέσω του εξωτερικού δανεισμού, με αποτέλεσμα να δημιουργείται έλλειμμα στο Εμπορικό μας Ισοζύγιο. Επομένως, η χώρα μας, στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα εμφανίζεται ως χρεώστης (οφειλέτης).

Κατά συνέπεια, όταν η Αποταμίευση (Εθνική) υπολείπεται της Επένδυσης (Εγχώριας Επενδυτικής Δαπάνης), τότε ένα μέρος της επένδυσης χρηματοδοτείται μέσω του εξωτερικού δανεισμού, με αποτέλεσμα να δημιουργείται έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο της χώρας, δεδομένου ότι το εμπορικό ισοζύγιο, το οποίο περιλαμβάνει τις εισαγωγές και εξαγωγές αγαθών, συμπεριλαμβάνεται στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών.

Δηλαδή, εδώ, ο εξωτερικός δανεισμός, αναλαμβάνει να καλύψει την αρνητική διαφορά Αποταμιεύσεων – Επενδύσεων στη χώρα μας. Για αυτό, τα δημοσιονομικά ελλείμματα που συνδέονται με τα ελλείμματα στο εμπορικό Ισοζύγιο και, ευρύτερα, στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών, ονομάζονται και δίδυμα ελλείμματα.

Επομένως, «το έλλειμμα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών εξορισμού αντανακλά την υστέρηση της Εθνικής Αποταμίευσης έναντι της Εγχώριας Επενδυτικής Δαπάνης, η οποία εκ ταυτότητας ισοδυναμεί με την υστέρηση της Συνολικής Εγχώριας Παραγωγής έναντι της Συνολικής Ζήτησης και Δαπάνης.

Αυτή η παραγωγική ανεπάρκεια οφείλεται στις μεγάλες και επί σειρά ετών συσσωρευμένες απώλειες της διεθνούς ανταγωνιστικότητας στην ελληνική οικονομία». (Έκθεση Τράπεζας της Ελλάδος για τη Νομισματική Πολιτική) .

Το παραπάνω, αν διατυπωθεί απλοϊκά, σημαίνει ότι το Έλλειμμα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών στη χώρα μας - που είναι μονίμως αρνητικό - οφείλεται στην έλλειψη (υστέρηση) της Εθνικής Αποταμίευσης έναντι των Εγχώριων Επενδύσεων, η οποία έλλειψη (υστέρηση ) της Αποταμίευσης, με τη σειρά της, οδηγεί στην υστέρηση (έλλειψη) της Παραγωγής έναντι της Κατανάλωσης.

Το βασικό σημείο-κλειδί που πρέπει ίσως να γνωρίζουμε είναι ότι υπάρχει ταυτότητα μεταξύ των Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων και, επομένως, οι αποταμιεύσεις και οι επενδύσεις πρέπει είναι πάντα ίσες.
Κατά συνέπεια, μία χώρα - όπως η δική μας - δανείζεται από το εξωτερικό επειδή η Εθνική Αποταμίευση δεν επαρκεί για τη χρηματοδότηση των εγχώριων επενδύσεων.

Για αυτό, ως λαός, είμαστε εξαρτημένοι από τις εισαγωγές, και αναγκαζόμαστε να καλύπτουμε τις καταναλωτικές μας ανάγκες με ξένους (δανεικούς) πόρους για τις αθρόες εισαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών, με αποτέλεσμα να καταναλώνουμε περισσότερα αγαθά από όσα παράγουμε και, αυτό βέβαια, οφείλεται στην έλλειψη Ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας.

Σύμφωνα με στοιχεία του Θωμά Μούτου, καθηγητή του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών (εφημερίδα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, τεύχος 45), η εθνική αποταμίευση από 19% του ΑΕΠ που ήταν την περίοδο 1980-1994, μειώθηκε στο 11% την περίοδο 1995-2008. Κατά τη διάρκεια της περιόδου 1995- 2008, ο ετήσιος καθαρός δανεισμός της χώρας μας από το εξωτερικό (του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα), αυξήθηκε σταδιακά από το 2% του ΑΕΠ το 1995 στο 14% του 2008.

Την περίοδο 2009-2021 οι επενδύσεις στη χώρα μας αντιπροσώπευαν το 12% έναντι του 23% της περιόδου 1995-2008. Ωστόσο, το 2022 και 2023, οι επενδύσεις στη χώρα μας, σύμφωνα με εκτιμήσεις οικονομικών παραγόντων, προβλεπεται να αγγίξουν το 15%, μέσω - της εκταμίευσης από την Ευρωπαϊκή Ένωση - των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ.

Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος (Νομισματική Πολιτική,ενδιάμεση έκθεση 2022), το υπόλοιπο των τραπεζικών καταθέσεων του εγχώριου ιδιωτικού τομέα (νοικοκυριών και επιχειρήσεων), ανήλθε στο τέλος Οκτωβρίου 2022 σε 184,8 δισ. ευρώ, επίπεδο ανάλογο με εκείνο του σε 2011. Τα αντιστοιχα συνολικά ποσά καταθέσεων του έτους 2021 ανήλθαν σε 180,003 δισ.ευρώ, του έτους 2020 σε 163,220 δισ. ευρώ και του 2019 σε 143,489 δισ. ευρώ.

Και εδώ, διαπιστώνουμε σε κάποιο βαθμό - συμπεριλαμβανομένων και άλλων συστατικών του ΑΕΠ - την επίδραση της αυξημένης αποταμίευσης στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας.
Επομένως, δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι, οι χώρες που κατατάσσονται ψηλά στους πίνακες της Εθνικής Αποταμίευσης, εμφανίζουν υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Η Ελλάδα, παρά τις αλλεπάλληλες κρίσεις που έχει βιώσει τα τελευταία δώδεκα χρόνια (οικονομική, υγειονομική, ενεργειακή) παραμένει ανθεκτική, με σημαντικά στοιχεία ανάκαμψης, εμφανίζοντας εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάπτυξης του ΑΕΠ τα έτη 2021 και 2022, κατά 8,6% και 5,5% περίπου. Ωστόσο, για το 2023 προβλέπεται επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης του ΑΕΠ, που θα κυμανθεί μεταξύ του 1,5 και 2%.

Εν κατακλείδι, χωρίς αύξηση της Εθνικής Αποταμίευσης, η μεγέθυνση της οικονομικής ανάπτυξης - μέσω των επενδύσεων - θα γίνεται με ξένα δανεικά, τα οποία θα αυξάνουν το Ιδιωτικό και το Δημόσιο Χρέος της χώρας.