Μ. Καρίκη: Άνθρωποι που δύσκολα εκφράζονται...

Μαρία Καρίκη

Κάθε άνθρωπος έχει τη δική του μοναδική προσωπικότητα, που είναι ένα συνονθύλευμα από πολλές μεταβλητές: κληρονομικές προδιαθέσεις, επιρροές από οικογένεια, σχολείο, σχέσεις, καθώς και διάφορα βιώματα στην πορεία της ζωής που επίσης παίζουν τον ρόλο τους.

Κάποιοι είναι πιο εσωστρεφείς και κάποιοι πιο εξωστρεφείς. Και τα δύο χαρακτηριστικά είναι σεβαστά και αποδεκτά. Το ζητούμενο είναι να παραμένει το άτομο λειτουργικό και να διεκδικεί τις επιθυμίες και τα όνειρά του, αλλά και να επισημαίνει τα όσα το ενοχλούν και το διαταράσσουν. Τι γίνεται, όμως, με τους ανθρώπους που δυσκολεύονται να εκφράσουν αυτό που θέλουν να πουν ή να ζητήσουν; Τι κόστος υφίστανται;

Συναντάμε ανθρώπους γύρω μας που είναι γεμάτοι θυμό ή λύπη ή παράπονα για κάτι ή για κάποιον, αλλά διστάζουν να μιλήσουν εκεί που «πρέπει». Ανησυχούν και φοβούνται για το τι θα πυροδοτήσουν με τα λόγια τους.

Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις; Ποιες οι ανtιδράσεις; Θα προκαλέσουν φωνές, εντάσεις και καβγάδες; Θα τους απορρίψουν; Θα τους διώξουν; Θα τους προσβάλλουν; Τρέμουν στην ιδέα ότι θα χρειαστεί να διαχειριστούν μετά κατάστασεις που δεν θα είναι υπό τον έλεγχό τους.

Μπροστά, επομένως, σε πιθανές παρεκτροπές και ανατροπές προτιμούν να μη μιλήσουν, να σιωπήσουν, να «καταπιούν» τα όσα θα ήθελαν να πουν. Προσωρινά, μπορεί να το θεωρούν μια λύση κι αυτό.

Αναρωτιούνται άραγε, όμως, τι σοβαρές συνέπειες μπορεί να έχει μια τέτοια επιλογή μακροπρόθεσμα τόσο στους ίδιους όσο και στην ποιότητα της ζωής τους; Νομίζουμε ότι αποφεύγοντας ανθρώπους και καταστάσεις «γλυτώνουμε» από άβολες, αμήχανες ή επίπονες εκβάσεις.

Βάζοντας το «πρόβλημα» κάτω από το χαλί, θεωρούμε μάλλον ότι ή κερδίζουμε χρόνο για κάτι επόμενο που θα επιλύσει από μόνο του το ζήτημα ή ότι σε βάθος χρόνου απλά θα ξεχαστεί αυτό που δεν συζητιέται. Δεν αναγνωρίζουμε, ωστόσο, ότι το άγχος, η αγωνία και η ανησυχία για ό,τι δεν συζητιέται θα εξακολουθήσει να υπάρχει. Και όλο και θα συσσωρεύονται. Και όλο και θα επιβαρύνουν τον ψυχισμό μας.

Επομένως, με τον να μην αναφέρουμε τα «κακώς κείμενα» της ζωής μας σε εκείνους που τους αφορά διακινδυνεύουμε να θέσουμε την ψυχική μας κατάσταση υπό ένα μόνιμο καθεστώς καταπίεσης και φθοράς.

Όσοι δυσκολεύονται να εκφράσουν τα όσα τους απασχολούν δυσχεραίνουν εκτός από τον εαυτό τους και τους άλλους μέσα στις σχέσεις τους. Η επικοινωνία μεταξύ τους, ο δεσμός καθαυτός, τα συναισθήματα, η κατανόηση του ενός από τον άλλο, όλα επιβαρύνονται όταν δεν αποσαφηνίζονται τα μεταξύ τους θέματα.

Γιατί μπορεί λεκτικά να μην ειπώνονται πολλά, ωστόσο τα μη λεκτικά σήματα προδίδουν ότι κάτι υπάρχει που αιωρείται ή υπονοείται και δημιουργούνται έτσι παρερμηνείες, αμφιβολίες, ανασφάλειες και παρεξηγήσεις. Όσο πιο πολύ συνεχίζεται και διαιωνίζεται αυτό το μοτίβο επικοινωνίας, τόσο πιο πολύ τίθεται σε κίνδυνο η σχέση.

Οι άνθρωποι που χαρακτηρίζονται ως «κλειστοί» τύποι, μερικές φορές μοιάζουν αδιάφοροι, απρόσιτοι, δυσνόητοι, μοναχικοί, μυστικοπαθείς, ενώ κάτι τέτοιο δεν είναι απαραίτητο ότι ισχύει. Συνήθως, δεν νιώθουν απλά άνετα να μοιράζονται τα όσα σκέφτονται ή νιώθουν. Δεν τους αρέσει να «ανοίγονται», να εκτίθενται ή να κοινοποιούν πολύ προσωπικά τους θέματα.

Πέρα, δηλαδή, από τις όποιες συνέπειες νομίζουν ότι μπορεί να προκύψουν, δεν τους είναι εύκολο να αποκαλύψουν τι ακριβώς συμβαίνει μέσα στο μυαλό τους. Πίσω από τη σιωπή μπορεί να υπάρχουν διάφορα αίτια: ντροπή (συστολή), άγχος, φόβος, ενοχή, θλίψη, έλλειψη δεξιοτήτων διαχείρισης συγκρούσεων, υπερβολική ευαισθησία ή συναισθηματικότητα, ευαλωτότητα, αίσθημα ανημπόριας ή ανεπάρκειας.

Ό,τι κι αν βρίσκεται, όμως, πίσω από τη δυσκολία έκφρασης σε έναν ενήλικα ή και ανήλικο παιδί, οφείλουμε πρώτα από όλα να το σεβαστούμε και να μην πιέζουμε να γίνει ως δια μαγείας κάτι που δεν είναι.

Μπορούμε σιγά σιγά να ενθαρρύνουμε «μικρές» και σύντομες συζητήσεις, ώστε να εξοικειωθεί το άτομο με τη διαδικασία και να περνάμε το «μήνυμα» ότι είναι ελεύθερος κάποιος να μας πει ότι θέλει, χωρίς να φοβάται την κριτική ή τη σύγκρουση. Φυσικά και μπορεί να υπάρξει διαφωνία και αντιπαράθεση.

Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι θα πρέπει να καταλήξουν αυτά σε καβγάδες, εκρήξεις ή ακραίες αντιδράσεις. Καλό θα ήταν να θυμόμαστε ότι προκειμένου να «ανοιχτεί» ένας άνθρωπος που δυσκολεύεται να μιλήσει, χρειάζεται και από τη μεριά μας μια προσπάθεια: να τον κάνουμε να αισθανθεί ελεύθερος, άνετος, ασφαλής, σεβαστός και ό,τι μπορεί να μας εμπιστευτεί οτιδήποτε για εκείνον είναι σημαντικό, χωρίς υποτιμήσεις, ειρωνίες, επίκριση ή διακωμώδηση.

Όλοι έχουμε ανάγκη από κάποιον να μας ακούσει, να μας καταλάβει. Το «μοίρασμα» είναι ανακούφιση, λύτρωση, ουσιαστική σύνδεση. Ας διευκολύνει ο ένας τον άλλο, λοιπόν, να ανοιχτούμε και να πούμε αλήθειες... Ίσως είναι ο μόνος δρόμος για να μη συσσωρεύονται απωθημένα, καταπιεσμένα, ψυχοφθόρα συναισθήματα...