Σ. Ντάλης: Η Μετασοβιετική Ρωσία του Πούτιν όπως τη διάβασε η CIA

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο
Σωτήρης Ντάλης*

Από το 2000 και μετά, ο Ρώσος πρόεδρος εμπόδισε από τη μια πλευρά τον όποιο εκδημοκρατισμό της Ρωσίας και από την άλλη ενίσχυσε τον γεωπολιτικό ρόλο της χώρας του, η οποία ως ισχυρό ατού έχει το πυρηνικό της οπλοστάσιο αφ’ ενός και τον ενεργειακό της πλούτο αφ’ ετέρου.

Για τον Πούτιν όμως, τα ατού αυτά δεν ήταν αρκετά. Θεωρούσε απαραίτητη και την κατά ένα μέρος επανασύσταση της ρωσικής αυτοκρατορίας ως ισχυρή γεωπολιτική οντότητα.

Ένα από τα «εργαλεία» που αξιοποίησε ο Πούτιν τα δυο τελευταία χρόνια ήταν η ρωσική διείσδυση στην Ευρώπη. Στις αρχές του 2022, δυο εκθέσεις του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών, παρουσίαζαν τον «χάρτη» της κρυφής επιρροής της Ρωσίας στη Δύση και ειδικότερα στην Ευρώπη.

Στις 13 Σεπτεμβρίου του 2022, σε τηλεγράφημα του Associated Press αναφερόταν μια έκθεση που βρισκόταν στα χέρια του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών και η οποία έκανε απολογισμό της χρηματοδότησης του Κρεμλίνου με στόχο τον επηρεασμό δυτικών κομμάτων και πολιτικών. Υπογράμμιζε δε, πως οι επιχειρήσεις επηρεασμού δεν είχαν τελειώσει και ετοιμάζονταν και άλλα ρωσικά κεφάλαια για να δοθούν σε άτομα ή υπηρεσίες σε δυτικές χώρες.

Οι αμερικανικές εκθέσεις που προκάλεσαν μεγάλη συζήτηση στην Ευρώπη τον Σεπτέμβριο του 2022, απασχόλησαν και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ο πρόεδρος της «Ειδικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την Ξένη Ανάμειξη», ευρωβουλευτής της Ομάδας των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών Ραφαέλ Γκλικσμάν, θα δηλώσει: «Επιτέλους, χάρη στις αμερικανικές υπηρεσίες, φαίνεται ότι οι Ευρωπαίοι είναι έτοιμοι να ανοίξουν τα μάτια τους.

Η πρόταση της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, για τη δημιουργία ενός συμφώνου για την υπεράσπιση της δημοκρατίας κατά της ρωσικής παρέμβασης, κινείται προς την κατεύθυνση του έργου της επιτροπής μας». Για να συμπληρώσει πως η επιτροπή έχει στα χέρια της «κατάλογο των ολιγαρχών που ανήκουν στο σύστημα Πούτιν και οι οποίοι έχουν δώσει εκατομμύρια ευρώ σε διάφορα ιδρύματα και οργανώσεις στην Ευρώπη».

Η έκθεση της CIA που παρουσιάζεται στην έκδοση αυτή («Οι νέες απειλές. Αναλύσεις, γεγονότα και δεδομένα από την ετήσια έκθεση της CIA. Ρωσία, Ουκρανία Ανατολική Ευρώπη και άλλοι κίνδυνοι συγκρούσεων», Εκδ. Πεδίο 2023), υποστηρίζει πως η Ρωσία θα παραμείνει μια ισχυρή δύναμη και μια τρομερή πρόκληση για τις Ηνωμένες Πολιτείες σε ένα μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό πλαίσιο κατά την επόμενη δεκαετία.

Η Ρωσία θα συνεχίσει να επιδιώκει τα συμφέροντά της ανταγωνιστικά, μερικές φορές συγκρουόμενη και προκλητικά, μεταξύ άλλων πιέζοντας να κυριαρχήσει τόσο στην Ουκρανία όσο και σε άλλες «κοντινές χώρες», ενώ παράλληλα θα διερευνήσει ευκαιρίες για την επίτευξη μιας πιο σταθερής σχέσης με την Ουάσιγκτον.

Η Ρωσία θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί τη διαφθορά ως αποτελεσματικό εργαλείο εξωτερικής πολιτικής για να προωθήσει τους γεωπολιτικούς της στόχους και να εξαγοράσει επιρροή σε άλλες χώρες. Ωστόσο, η διαφθορά αποτελεί επίσης μακροπρόθεσμη εγχώρια αδυναμία, καθώς και τροχοπέδη στην οικονομική ανάπτυξη και την ικανότητα της Ρωσίας να προσελκύσει επενδύσεις.
Η έκθεση, εκτιμά ότι ο Πούτιν δεν πρόκειται να βάλει σύντομα τέλος στην πολεμική ατμόσφαιρα που έχει δημιουργηθεί στην Ευρώπη και όχι μόνον. Θα τη διατηρήσει αφ’ ενός μεν ως αποσταθεροποιητικό στοιχείο της ευρωπαϊκής συνοχής, αφ’ ετέρου δε και ως εργαλείο στις σχέσεις του με την Κίνα. Σχέση η οποία ναι μεν έχει έναν κοινό αντίπαλο, τη Δύση και τις ΗΠΑ, διέπεται όμως και από ποικίλες εσωτερικές διαφορές, τόσο πολιτικές όσο και εδαφικές.

Σε κάθε περίπτωση όμως, η έκθεση προβλέπει ότι Ρωσία και Κίνα θα εφαρμόσουν κοινές πολιτικές αποπληροφόρησης, προπαγάνδας, οργάνωσης του διεθνούς εγκλήματος και κυβερνοεπιθέσεων. Θα αξιοποιούν επίσης κάθε ευκαιρία του διεθνούς οικονομικού συστήματος για να δημιουργούν τεχνητές κρίσεις, όπως για παράδειγμα αυτήν της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας.

Από την άποψη αυτή, η έκθεση της CIA δίνει επίσης μεγάλη έμφαση στο ρόλο που η Κίνα θα μπορούσε να διαδραματίσει στο επίπεδο της παγκόσμιας υγείας. Η αμερικανική υπηρεσία προβλέπει ότι πανδημίες και κλιματική αλλαγή θα είναι εφεξής κορυφαίες παγκόσμιες απειλές, οι οποίες αντιμετωπίζονται με διαφορετικούς τρόπους και μεθόδους από τις δημοκρατίες και από αυταρχικά καθεστώτα.

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν έδωσε μόνο στις ΗΠΑ και πάλι έναν ουσιαστικό ρόλο για την ασφάλεια στην Ευρώπη αλλά επανέφερε τη CIA με πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαχείριση του πολέμου. Η ανακοίνωση της συνάντησης της 14ης Νοεμβρίου 2022 στην Άγκυρα του διευθυντή της CIA Γουίλιαμ Μπερνς με τον Ρώσο ομόλογό του Σεργκέι Ναρίσκιν, διευθυντή της ρωσικής υπηρεσίας εξωτερικής ασφάλειας SVR, ήταν μια σημαντική εξέλιξη για τις αμερικανορωσικές σχέσεις, ενδεχομένως και για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ήταν η πρώτη συνάντηση πρόσωπο με πρόσωπο μεταξύ ανώτερων αξιωματούχων των δυο χωρών μετά τη ρωσική εισβολή του Φεβρουαρίου του 2022. Από κάθε άποψη ενδιαφέρουσα και ίσως καθοριστική για επόμενες πρωτοβουλίες.

Η επιστροφή της CIA με ένα ρόλο πιο πολιτικό με συμμετοχή σε σημαντική διαμεσολάβηση, επιβεβαιώνει και την εύστοχη πρωτοβουλία έκδοσης της έκθεσης της CIA σχετικά με τις απειλές που αντιμετωπίζει ο κόσμος μας, η οποία πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη.

Στις σελίδες αυτού του βιβλίου ο αναγνώστης θα διαβάσει την ακρόαση των αξιωματούχων των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ ενώπιον της Βουλής των Αντιπροσώπων για το θέμα της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, αλλά και τα στοιχεία της CIA για την Ανατολική Ευρώπη και τις χώρες της Βαλτικής, αυτή την πυριτιδαποθήκη για την οποία γνωρίζουμε τόσο λίγα.

Στο φάσμα των απειλών, δεν πρέπει να ξεχνάμε τον υπόλοιπο κόσμο: η Κίνα συνεχίζει την τρελή κούρσα εξοπλισμών, η Βόρεια Κορέα εκτόξευσε ήδη έναν διηπειρωτικό βαλλιστικό πύραυλο, το Ιράν θέλει να επεκτείνει το πυρηνικό του πρόγραμμα και την επιρροή του. Οι αυξανόμενες επιθέσεις στον κυβερνοχώρο, η κακόβουλη χρήση των νέων τεχνολογιών, οι οικονομικές συνέπειες της πανδημίας του Covid και της υπερθέρμανσης του πλανήτη, οι μεταναστευτικές ροές, το παράνομο και εγκληματικό τράφικινγκ και η παγκόσμια τρομοκρατία θα ενταθούν.

Αυτή η προφητική και χρήσιμη έκθεση των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών προειδοποιεί με σαφήνεια για τον κίνδυνο ενός ολοένα πιο ασταθούς και πιο συγκρουσιακού μέλλοντος που θα διαδεχθεί το τέλος της μεταψυχροπολεμικής τάξης πραγμάτων.

Πρόκειται για μια χαρτογράφηση των μελλοντικών αλλαγών που θα απασχολήσουν τη διεθνή κοινότητα.
Η επιλογή των εκδόσεων Πεδίο να δημοσιευθεί και στα ελληνικά θα βοηθήσει την εγχώρια συζήτηση που είναι πολλές φορές ελληνοκεντρική αγνοώντας τις μεγάλες προκλήσεις του περίπλοκου διεθνούς τοπίου.

*Ο Σωτήρης Ντάλης είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Διεθνούς Πολιτικής, πρόεδρος Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών Πανεπιστημίου Αιγαίου.