Μαρία Καρίκη: Το άγχος των εξετάσεων

Rodiaki NewsRoom

Γράφει η
Μαρία Καρίκη
Ψυχολόγος, Msc

Το σχολικό σύστημα προσφέρει τις γνώσεις στους μαθητές και τους προετοιμάζει ανάλογα με την κατεύθυνση που τελικά θέλουν να ακολουθήσουν. Ωστόσο, από πολύ νωρίς εισάγεται η αξιολόγηση και ο βαθμός.

Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά αναπτύσσουν τις γνωσιακές τους δυνατότητες μέσα σε ένα πλαίσιο επικεντρωμένο σε έναν «αριθμό» που θα τους κατατάξει στους άριστους, καλούς, μέτριους ή κάτω του μετρίου μαθητές.

Εκτεθειμένοι μπροστά σε όλη την τάξη, τα λάθη, οι «αποτυχίες» τους και μαζί τα σχόλια των εκπαιδευτικών, τους κάνουν να αισθάνονται πολλές φορές άβολα και άσχημα.

Ο ανταγωνισμός που καλλιεργείται και οι διαχωρισμοί που γίνονται εκ των πραγμάτων λόγω της επίδοσης, δημιουργεί ένα κλίμα ανισότητας και διακρίσεων μέσα στην τάξη.

Ο τρόπος που θα διαχειριστεί κάθε παιδί από μικρή ηλικία όλο αυτό τον «αγώνα κούρσας», εξαρτάται από το χαρακτήρα του, την αυτοπεποίθησή του, τα ψυχικά του αποθέματα, τον τρόπο μελέτης του, αλλά και τις μαθησιακές τους δυνατότητες.

Δεν μπορούν απαραίτητα όλα τα παιδιά να ανταποκριθούν το ίδιο στο συγκεκριμένο διδακτικό ύφος του εκπαιδευτικού, ούτε και στα βιβλία όπως είναι δομημένα.

Οι προτιμήσεις, τα ενδιαφέροντα, οι κλίσεις, τα ταλέντα των παιδιών, καθώς και ο τρόπος που προσλαμβάνουν και επεξεργάζονται τη γνώση διαφέρουν μεταξύ τους, γεγονός που καθιστά την κάθε τάξη μια ανομοιογενή ομάδα.

Παρά, ωστόσο, τις διαφορές, η πίεση να ενσωματωθούν όλοι οι μαθητές στην ταχύτητα, στο ύφος και στις απαιτήσεις της ύλης και της διδασκαλίας παραμένει. Τα παιδιά που δυσκολεύονται αρχίζουν να μην μπορούν να ακολουθούν στο ακέραιο το μέσο όρο της τάξης. Σιγά σιγά μένουν πίσω. Όλο και πιο πίσω. Αισθάνονται περίεργα, μειονεκτικά, διαφορετικά.

Αναπτύσσουν κενά, ντρέπονται που δεν καταλαβαίνουν, ντρέπονται να ρωτήσουν και κλείνονται στο «καβούκι» τους. Αισθάνονται ότι οι «κακοί» βαθμοί, τα σχόλια των καθηγητών για την επίδοσή τους, τους βάζουν την ετικέτα του «κακού» ή αδιάφορου ή τεμπέλη μαθητή.

Έχουν την αίσθηση ότι οι ίδιοι γίνονται οι βαθμοί τους και ότι όλοι γύρω τους σε αυτό δίνουν μόνο σημασία...
Ακόμα και οι πολύ καλοί μαθητές, όμως, με τα άριστα αποτελέσματα που φέρνουν, δέχονται πίεση (είτε εκ των έσω είτε εκ των έξω).

Πίεση να παραμείνουν πολύ καλοί, να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των καθηγητών και των γονιών τους. Δεν θέλουν να απογοητεύσουν ούτε τον εαυτό τους, ούτε και τους αγαπημένους τους ανθρώπους ή εκείνους που πιστεύουν σε αυτούς. Ο βαθμός γίνεται το κέντρο της ασφάλειας, της σιγουριάς και της αυτοπεποίθησής τους. Αν κάτι, ωστόσο, πάει στραβά, μπορεί να καταρρεύσουν...

Και κάπως έτσι, ο βαθμός, το τεστ, το διαγώνισμα, οι εξετάσεις αποτελούν για τους περισσότερους μαθητές μια άκρως ψυχοπιεστική συνθήκη και εμπειρία. Οι έννοιες «σωστό-λάθος», «επιτυχία-αποτυχία», «ρεζίλι», «απογοήτευση» γίνονται μέρος της μαθησιακής τους ιδιότητας.

Η αγωνία, το άγχος μπροστά σε μια αξιολόγηση εντείνεται, γιατί έχουν μάθει ότι ο βαθμός σημαίνει πολλά για το «ποιοι» είναι.

Αυτό τους έχει περάσει το εκπαιδευτικό σύστημα. Έχουν πειστεί ότι η αυτοξία, η αυτοπεποίθησή τους, η εν δυνάμει μελλοντική τους πορεία ορίζονται καταλυτικά από το αποτέλεσμα που θα γράψουν και από τα σχόλια των γύρω τους για την επίδοσή τους.

Μέσα σε όλο αυτό το άκρως ανταγωνιστικό σχολικό πλαίσιο, ξεχνάμε να θυμίσουμε στα παιδιά μας ότι η αξία τους, οι ικανότητες και τα ταλέντα τους δεν έχουν καμία σχέση με τον βαθμό που θα φέρουν.

Το αν τους αρέσουν τα συγκεκριμένα μαθήματα, το αν καταλαβαίνουν τα βιβλία ή τους καθηγητές που τα διδάσκουν, το αν έχουν καταφέρει να βρουν το προσωπικό τους ύφος μελέτης ή όχι, το αν μπορούν να «παπαγαλίσουν» ή όχι, δεν έχει καμία σχέση με το πόσο υπέροχοι, μοναδικοί, ξεχωριστοί είναι!

Κάθε παιδί στην πορεία θα ανακαλύψει την πολυσυνθετότητα και περιπλοκότητα που πραγματικά είναι. Σε βάθος χρόνου θα ανακαλύψει και θα ξεδιπλώσει τα ταλέντα και τις κλίσεις του και θα ακολουθήσει αυτό στο οποίο αισθάνεται ότι τα καταφέρνει και ότι είναι ιδιαίτερα «καλό».

Κανένας βαθμός, κανένα αποτέλεσμα δεν μπορεί να προδιαγράψει το μέλλον των παιδιών. Γιατί πολύ απλά κανένας βαθμός και κανένα αποτέλεσμα δεν μπορεί να συμπεριλάβει στην αξιολόγηση όλα αυτά τα «άπειρα» και πολυεπίπεδα στοιχεία που συνθέτουν την προσωπικότητα ένος εκκολαπτόμενου, νεαρού ατόμου.

Ας θυμίσουμε, λοιπόν, σε κάθε παιδί ότι οι εξετάσεις δείχνουν κάτι πολύ περιορισμένο και πολύ συγκεκριμένο: αν του άρεσε αυτό το μάθημα, αν το κατάλαβε καθώς το διδασκόταν, αν τον ενέπνευσε το βιβλίο ή ο καθηγητής, αν είχε ή όχι κενά από προηγούμενες τάξεις, αν κατάφερε να μελετήσει ή όχι, αν η εφηβεία και οι τυχόν μαθησιακές δυσκολίες ή τα οικογενειακά «θέματα» τον άφησαν να είναι συγκεντρωμένος και ήρεμος ή όχι...

Μόνο αν νιώσει ο μαθητής ότι δεν ταυτίζεται με τον βαθμό του, ότι τελικά δεν εξαρτάται η «ζωή» του από αυτό και ότι οι γονείς του θα εξακολουθούν να τον θεωρούν «σημαντικό» και «σπουδαίο» στα μάτια τους παρά μια πιθανή κακή επίδοση, μόνο τότε θα βιώσει τη γνώση ως μια θετική διαδικασία και όχι ως μια διαδικασία κατάταξης και ετικετοποίησης...

Ας θυμίσουμε, μέρες που είναι, σε κάθε παιδί ότι είναι έξυπνο σε κάθε τομέα που αγαπάει και του αρέσει και ότι αξίζει εξ ορισμού, χωρίς όρους και αποδείξεις...!

Η αξία του δεν είναι υπό διαπραγμάτευση και καμία εξέταση δεν θα μπορέσει να μας πει κάτι για το δρόμο που θα ανακαλύψει και θα διανύσει στο μέλλον μέσα από τα ενδιαφέροντα, τις κλίσεις και τα μοναδικά ταλέντα του...!