Μ. Καρίκη: Πόσο επηρεάζει το άγχος τη ζωή μας

Μαρία Καρίκη

Άγχος. Μια τόσο μικρή λέξη με μεγάλες, ωστόσο, προεκτάσεις. Η όλο και πιο απαιτητική, όλο και πιο περίπλοκη και πολυσύνθετη πραγματικότητα φέρνουν τον σύγχρονο άνθρωπο, από μικρή ηλικία πια, μπροστά σε προκλήσεις που τον δοκιμάζουν έντονα ψυχολογικά.

Η ταχύτητα, οι όροι επίτευξης και επιτυχίας, η ανταγωνιστικότητα, η υπερεστίαση στο μετρήσιμο «αποτέλεσμα» δημιουργούν συνθήκες «κούρσας», ασκώντας συνεχώς μια παρατεταμένη πίεση και υψηλή προσδοκία για το καθετί.

Τα ψυχικά αποθέματα αναλώνονται έτσι από νωρίς, με επιπτώσεις που αποτυπώνονται σε όλες σχεδόν τις εκφάνσεις της ζωής: σώμα, ψυχική υγεία, συμπεριφορά, διάθεση, νοητικές λειτουργίες, ύπνος, διατροφή, σχέσεις κτλ.

Πολύ γρήγορα έρχεται πλέον στον άνθρωπο η αίσθηση ότι ή δεν τα προλαβαίνει ή δεν τα καταφέρνει (ότι είναι ανεπαρκής απέναντι στις δυσκολίες). Αυτό τον κάνει να νιώθει όλο και πιο ανασφαλής και ευάλωτος.

Αναρωτιέται διαρκώς αν θα πετύχει, αν θα διακριθεί, αν θα μπορεί να διαχειριστεί τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις της ενήλικης ζωής, αν θα μπορεί να ανταπεξέλθει βιοποριστικά, αν θα μπορέσει να φροντίσει τους αγαπημένους του ανθρώπους. Πολλά ερωτηματικά μέσα σε μια όλο και μεγαλύτερη, γενικότερη αβεβαιότητα.

Από που ξεκινάει, όμως, το άγχος; Πέρα από τα αντικειμενικά σοβαρά γεγονότα που συμβαίνουν και δικαιολογούν το όποιο άγχος αναδύεται, στις περισσότερες περιπτώσεις όλα ξεκινούν από τον τρόπο που σκεφτόμαστε.

Πώς μας έχουν μάθει να σκεφτόμαστε και να ερμηνεύουμε ό,τι διαδραματίζεται στη ζωή μας; Αρνητικά; Καταστροφικά; Μέσα από απειλητικά σενάρια; Απαισιόδοξα; Μέσα από συγκρίσεις με τους άλλους; Με φόβο;

Με ελλιπή αυτοπεποίθηση; Με την πεποίθηση ότι οι άλλοι είναι καλύτεροι από εμάς; Το πως προσεγγίζουμε το καθετί στη ζωή μας, αλλά και τον εαυτό μας ερμηνευτικά, θα καθορίσει τις περαιτέρω σκέψεις και αντιδράσεις μας απέναντι σε αυτό.

Το άγχος μεγεθύνει τα γεγονότα, τα φορτίζει συναισθηματικά, ενισχύει τις βεβιασμένες κινήσεις και συμπεράσματα, δυσχεραίνει την ποιότητα της ζωής μας καθημερινά, μας εξαντλεί σωματικά και μας προσανατολίζει συχνά προς την αποφυγή ή και την παραίτηση.

Υπό το καθεστώς του άγχους όλα μοιάζουν τεράστια και ανυπέρβλητα. Δεν μπορούμε να χαρούμε, να απολαύσουμε ή να νιώσουμε τη χαλάρωση που έχουμε ανάγκη. Αντιλαμβανόμαστε μια ένταση συνεχώς στο σώμα μας, στη σκέψη μας, αλλά και στη συμπεριφορά μας.

Ξεσπάμε συχνά και με διάφορους τρόπους. Προς τον εαυτό μας, προς τους άλλους. Η υπερανάλυση, η υπερβολή και ο πανικός είναι τις περισσότερες φορές παρόντες στον τρόπο που βιώνουμε τον εαυτό μας και τη ζωή μας.
Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε τα σημάδια του άγχους.

Χρειάζεται να εκπαιδευτούμε για να διαχωρίσουμε τις συναισθηματικές σκέψεις από τις πιο «αντικειμενικές». Να ξεχωρίσουμε τα ψυχοσωματικά συμπτώματα από τα σωματικά. Είναι εύκολο να παρασυρθούμε και να τα αισθανόμαστε όλα ένα, αλλά δεν είναι έτσι.

Η αμφιβολία, η καχυποψία, ο αρνητικός μηρυκασμός, οι εμμονές, ο συνεχής φόβος πριν συμβεί κάτι, η καταστροφολογία, η κινδυνολογία είναι σημάδια ότι οι σκέψεις μας είναι μεροληπτικές και «βουτηγμένες» στο άγχος.

Το σώμα μας, που νιώθει ένα «πλάκωμα», που δεν μπορεί εύκολα να αναπνεύσει, να φάει, να κοιμηθεί, να συγκεντρωθεί -κυρίως όταν σκέφτεται κάτι στενάχωρο ή δυσάρεστο ή όταν βρίσκεται σε μια πολύ δύσκολη φάση ζωής- αποτελεί ένα δυνατό αντικαθρέφτισμα του πόσο βαθιά μας έχει διαπεράσει το άγχος.

Όταν μας νικάει το άγχος, όλα μας φαίνονται «βουνό». Λες και μπλοκάρουμε μέσα μας και όλα μας μοιάζουν ακατόρθωτα, μάταια. Η πίεση που κουβαλάμε μας προκαλεί έναν εκνευρισμό, μια εξάντληση. Νιώθουμε συνεχώς ανασφάλεια, ενώ η αναβλητικότητα εύκολα κυριαρχεί.

Άλλοτε βιαζόμαστε να ολοκληρώσουμε αυτό που μας βαραίνει κι άλλοτε πάμε πολύ αργά γιατί φοβόμαστε μην τυχόν κάνουμε κάποιο λάθος. Τα απλά μας φαίνονται περίπλοκα και τα περίπλοκα «τρομακτικά».

Η αυτοπεποίθησή μας πέφτει, καθώς αμφιβάλλουμε για το καθετί, ακόμα και για τον εαυτό μας. Επίσης, γινόμαστε πιο ιδιότροποι στις σχέσεις μας. Η επικέντρωσή μας στο αρνητικό δυσκολεύει τους άλλους γύρω μας.

Τους φαινόμαστε απόλυτοι, άκαμπτοι, σαν να μην αφήνουμε να πέσει τίποτα «κάτω», αλλά και υπερβολικοί. Όλα μας πειράζουν, όλα μας δυσανασχετούν. Μοιάζουμε αφηρημένοι και μερικές φορές σε σύγχυση.

Η διαύγειά μας νοθεύεται και οι διακυμάνσεις της διάθεσής μας εναλλάσσονται απότομα και γρήγορα. Ακόμα και στη δουλειά φαίνεται να είμαστε διαφορετικοί: γκρίνια, νεύρα, αδυναμία ολοκλήρωσης των καθηκόντων μας, έλλειψη συγκέντρωσης, λάθη, μείωση της απόδοσης και άλλα πολλά.

Το άγχος, είτε δρα αθόρυβα είτε φανερά, μας διαβρώνει και μας αλλοιώνει. Ο καθένας πρέπει να έχει το νου μην τυχόν το άγχος του γίνει τοξικό και αρχίσει να τον δυσλειτουργεί.

Όσο πιο γρήγορα το αντιληφθούμε αυτό, τόσο πιο έγκαιρα μπορούμε να παρέμβουμε και προσανατολιστούμε προς μια καλύτερη και πιο αποτελεσματική διαχείριση.

Η κατανόηση του πώς ακριβώς συσσωρεύεται το άγχος και πώς απωτυπώνεται πάνω μας είναι το πρώτο βήμα πρωτού μάθουμε με ποιους τρόπους θα ελέγχουμε τις αγχώδεις σκέψεις μας και θα αποσυμπιεζόμαστε.