Γ. Σαμαρτζής: Η σχέση της Καθαρής Διεθνούς Επενδυτικής Θέσης μεταξύ των κρατών στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα

Rodiaki NewsRoom

Γράφει o Γιάννης Σαμαρτζής
Οικονομολόγος

Εξαιτίας των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, αλλά και του πολύ υψηλού ιδιωτικού χρέους παγκοσμίως, ολοένα και πληθαίνουν τα ερωτήματα πολιτών, σχετικά με το πώς είναι δυνατόν οι περισσότερες χώρες του πλανήτη μας και μάλιστα πολλές από αυτές, οι ισχυρότερες οικονομικά, όπως π.χ. οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Γαλλία, η Κίνα και άλλες, να εμφανίζονται ελλειμματικές και να έχουν πολύ υψηλό εξωτερικό χρέος - δημόσιο και ιδιωτικό -, και σε ποιες άραγε, άλλες χώρες το οφείλουν.

Το «κλειδί» στις απαντήσεις αυτές, βρίσκεται στο στατιστικό μέγεθος «Καθαρή Διεθνής Επενδυτική Θέση», το οποίο αποτυπώνει το ύψος των διεθνών υποχρεώσεων και απαιτήσεων μιας χώρας, σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

Και, αναλόγως του προσήμου της καθαρής διεθνούς επενδυτικής θέσης, ήτοι εάν αυτό είναι θετικό ή αρνητικό, προκύπτει το εάν μια χώρα είναι καθαρός πιστωτής ή οφειλέτης, έναντι του υπολοίπου κόσμου..

Αναλυτικότερα, σε όλες τις χώρες του κόσμου απεικονίζεται στατιστικά, στο τέλος συνήθως του χρόνου, το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών, το οποίο εμφανίζεται, σε άλλη χώρα ως πλεονασματικό, σε άλλη ως ελλειμματικό, και σε άλλη, - σπανίως βέβαια - ως ισοσκελισμένο.

Όταν μια χώρα παρουσιάζει πλεόνασμα, αυτό σημαίνει ότι οι αποταμιεύσεις της χώρας αυτής υπερβαίνουν τις επενδύσεις της και, επομένως, η χώρα αυτή αγοράζει περιουσιακά στοιχεία - υλικά ή άυλα - από άλλες χώρες, όπως π.χ. χρεόγραφα και γενικά διάφορους λοιπούς τίτλους, ενώ παράλληλα χορηγεί και δάνεια, δια μέσου της αγοράς ομολόγων. Δηλαδή, η χώρα αυτή στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα εμφανίζεται, ως πιστωτής.

Αντίθετα, όταν μια χώρα παρουσιάζει έλλειμμα στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών, οι αποταμιεύσεις της υπολείπονται των επενδύσεων και, επομένως, η χώρα αυτή αναγκάζεται να πουλάει περιουσιακά στοιχεία σε άλλες χώρες, ενώ παράλληλα λαμβάνει δάνεια, εκδίδοντας τίτλους, συνήθως ομόλογα, είτε κρατικά είτε ιδιωτικών επιχειρήσεων και κρατικών οργανισμών. Έτσι, η χώρα αυτή, όπως είναι η δική μας, στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα εμφανίζεται, ως χρεώστης.

Ωστόσο, σε παγκόσμιο επίπεδο, το πραγματικό συνολικό άθροισμα των Ισοζυγίων Τρεχουσών Συναλλαγών όλων των χωρών, σε μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο, συνήθως στο τέλος έτους, είναι ισοσκελισμένο «εκ ταυτότητας», όπως λένε οι οικονομολόγοι, και ισούται με το μηδέν. Κατά συνέπεια, είναι αδύνατο τη συγκεκριμένη αυτή χρονική περίοδο (π.χ. τέλος έτους) να εμφανίζουν όλες οι χώρες εξωτερικό χρέος.

Ειδικότερα, στη χώρα μας, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, τις τελευταίες δεκαετίες «το μεγάλο έλλειμμα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών, εξ ορισμού αντανακλά την υστέρηση της εθνικής αποταμίευσης έναντι της εγχώριας επενδυτικής δαπάνης (εθνικής επένδυσης), η οποία υστέρηση (της εθνικής αποταμίευσης), εκ ταυτότητας ισοδυναμεί με την υστέρηση της συνολικής εσωτερικής εγχώριας παραγωγής έναντι της συνολικής ζήτησης και δαπάνης (συνολικής κατανάλωσης).

Αυτή η παραγωγική ανεπάρκεια της χώρας μας, οφείλεται στις μεγάλες και επί σειρά ετών συσσωρευμένες απώλειες της διεθνούς ανταγωνιστικότητας».
Επομένως, το συνολικό εξωτερικό χρέος μιας χώρας - δημόσιο και ιδιωτικό - είναι το μέρος του χρέους εκείνου που οφείλεται σε πιστωτές εκτός της χώρας αυτής.

Οι οφειλέτες είναι κυβερνήσεις κρατών, επιχειρήσεις, οργανισμοί και ιδιωτικά νοικοκυριά.
Έτσι, το συνολικό χρέος περιλαμβάνει χρήματα που οφείλονται σε ιδιωτικές εμπορικές τράπεζες, σε κυβερνήσεις άλλων κρατών, σε διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Παγκόσμια Τράπεζα, κ.α.

Δηλαδή, το εξωτερικό χρέος αποτυπώνει τις υποχρεώσεις μιας χώρας έναντι άλλων κρατών.
Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, η Διεθνής Επενδυτική Θέση αποτυπώνει σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο (συνήθως τέλος τριμήνου, εξαμήνου ή χρόνου) το ύψος των απαιτήσεων και υποχρεώσεων των κατοίκων, π.χ. της Ελλάδας, έναντι των κατοίκων εξωτερικού.

Οι απαιτήσεις και οι υποχρεώσεις αυτές αναλύονται στις βασικές κατηγορίες: των άμεσων επενδύσεων, των επενδύσεων χαρτοφυλακίων, των λοιπών επενδύσεων, των συναλλαγματικών αποθεμάτων, καθώς επίσης και ανά τομέα οικονομίας, όπως π.χ. η Τράπεζα της Ελλάδος, η Γενική Κυβέρνηση, τα Νομισματικά Χρηματοοικονομικά Ιδρύματα και οι λοιποί τομείς της Οικονομίας.

Η διαφορά μεταξύ των απαιτήσεων και υποχρεώσεων απεικονίζει την καθαρή επενδυτική θέση της χώρας, η οποία, όπως προαναφέραμε, αναλόγως του προσήμου - θετικού ή αρνητικού - χαρακτηρίζει τη χώρα αυτή, ως καθαρό πιστωτή ή χρεώστη, έναντι των υπολοίπων χωρών.

Έτσι, η διεθνής επενδυτική θέση π.χ. της χώρας μας, μεταβάλλεται, όχι μόνο από τις συναλλαγές (χρηματικές ροές) του Ισοζυγίου Χρηματοοικονομικών Συναλλαγών, αλλά και από τις μεταβολές των τιμών αγοράς με τις οποίες αποτιμώνται τα χρηματοοικονομικά μέσα, τα οποία διαμορφώνουν το ύψος των απαιτήσεων και υποχρεώσεων.

Σημειώνουμε ότι, τυπικά, πάντα παρατηρούνται κάποιες αποκλίσεις στην Καθαρή Διεθνή Επενδυτική Θέση ορισμένων χωρών μεταξύ τους, όμως αυτό οφείλεται κυρίως στις μετακινήσεις επενδυτικών κεφαλαίων και χρηματοοικονομικών προϊόντων που γίνονται διαχρονικά, στη σφαίρα της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας.

Ακόμη, σύμφωνα και με τον διεθνούς φήμης Γάλλο οικονομολόγο και διανοούμενο Jacques Attali, επί 10 χρόνια 1981-1991 σύμβουλο του Γάλλου Προέδρου Φρανσουά Μιτεράν, στο βιβλίο του «Παγκόσμια κατάρρευση σε 10 χρόνια;» στο κεφάλαιο «Τα εσωτερικά και εξωτερικά δημόσια ελλείμματα συνδέονται στενά», αναφέρει: «Ορισμένες χώρες σημειώνουν συγχρόνως εμπορικό και δημοσιονομικό πλεόνασμα.

Άλλες κλονίζονται συγχρόνως από έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου και δημοσιονομικό έλλειμμα. Άλλες πάλι αντέχουν εξωτερικά και δημόσια χρέη.
Όπως και αν έχει η κατάσταση, σε όλες τις χώρες υπάρχει μία ισορροπία μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής αποταμίευσης: το εξωτερικό και το εσωτερικό υπόλοιπο είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.

Μία λογιστική σχέση, δηλαδή μία πραγματική σχέση, συνδέει το ισοζύγιο τρεχουσών εξωτερικών συναλλαγών με το σύνολο των εσωτερικών αναγκών χρηματοδότησης. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (με άλλα λόγια, το εξωτερικό ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών) ισούται με το άθροισμα του δημοσιονομικού υπολοίπου και του υπολοίπου των προϋπολογισμών του ιδιωτικού τομέα (αποταμίευση μείον επένδυση).

Η ύπαρξη ελλείμματος στο ισοζύγιο πληρωμών καταδεικνύει την ανάγκη επιστροφής κεφαλαίων για τη χρηματοδότηση ενός ελλείμματος του ιδιωτικού τομέα ( η περίπτωση της Ισπανίας) ή ενός δημοσίου ελλείμματος (η περίπτωση της Ελλάδος) ή και των δύο (η περίπτωση των ΗΠΑ).

Με άλλα λόγια, η ταυτόχρονη απελευθέρωση του κράτους και του ιδιωτικού τομέα από τα χρέη, καθιστά αυτόματα πλεονασματικό το ισοζύγιο τρεχουσών εξωτερικών συναλλαγών”.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος (Έκθεση του 2022), στο τέλος του 2022 οι καθαρές υποχρεώσεις της χώρας μας έναντι του εξωτερικού διαμορφώθηκαν σε 294 δισ. ευρώ, που αντιστοιχούν στο 141% του ΑΕΠ και είναι μειωμένες κατά 18 δισ.ευρώ συγκριτικά με το 2021.

Η εξέλιξη αυτή αντανακλά τη μείωση των καθαρών υποχρεώσεων της Γενικής Κυβέρνησης, ο δε λόγος αυτής της Καθαρής Διεθνούς Επενδυτικής Θέσης στη χώρας μας βελτιώθηκε εξαιτίας της αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ.

Είναι αυτονόητο ότι το χρέος αυτό της χώρας μας οφείλεται, είτε σε διάφορες πλεονασματικές χώρες, είτε σε Διεθνείς Οργανισμούς που μας δανείζουν, όπως είναι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, κ.ά..

Το ίδιο ισχύει και με άλλες χώρες, που εμφανίζονται στο παγκόσμιο σύστημα, είτε ως πλεονασματικές (πιστωτές) είτε ως ελλειμματικές (χρεώστες - οφειλέτες).

Κατά συνέπεια, στην πραγματική οικονομία και σε παγκόσμιο επίπεδο, τα συνολικά μεγέθη δημοσιονομικών ελλειμμάτων και, κυρίως, των δημόσιων και ιδιωτικών χρεών των χωρών είναι ισοσκελισμένα μεταξύ τους.

Και, σύμφωνα με τον κορυφαίο οικονομολόγο Jacques Attali, το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών, ή με άλλα λόγια το εξωτερικό ισοζύγιο των αγαθών και υπηρεσιών, ισούται με τα άθροισμα του δημοσιονομικού υπολοίπου (προϋπολογισμού του δημόσιου τομέα), και του υπολοίπου των προϋπολογισμών του ιδιωτικού τομέα (αποταμίευση μείον την επένδυση).