Αννα Ζαχαριάδου: Α ναι, είναι και η εξωτερική πολιτική...

Rodiaki NewsRoom

Γράφει η
Άννα Ζαχαριάδου*

Ιούνιος του 2023 και πάμε ολοταχώς σε δεύτερες εκλογές, αφού το σύστημα της απλής αναλογικής, με το οποίο διεξήχθησαν οι πρώτες, δεν ανέδειξε αυτοδύναμη κυβέρνηση. Έβγαλε όμως έναν μεγάλο νικητή και έναν ακόμη μεγαλύτερο ηττημένο.

Η Νέα Δημοκρατία κατόρθωσε ακόμα και μετά από αντιμετώπιση σειράς πρωτοφανών κρίσεων (μεταναστευτικό στον Έβρο, κορωνοϊός, ενεργειακή κρίση) να αυξήσει το ποσοστό της από τις εκλογές του 2019 και να «αφήσει» κυριολεκτικά πίσω της τον ΣΥΡΙΖΑ με 21 μονάδες διαφορά.

Η κυβέρνηση ήρθε πρώτη σε όλες τις περιφέρειες της Ελλάδος (εξαιρουμένης της Ροδόπης), στις νέες ηλικίες (που ψήφιζαν πρώτη φορά), καθώς και στους Έλληνες του εξωτερικού.

Γιατί, όμως; Έγιναν όλα σωστά; Σίγουρα όχι. Και αυτή η κυβέρνηση, όπως κάθε άλλη είχε αστοχίες, παραλείψεις και αδιαμφισβήτητα λάθη. Κατόρθωσε όμως να «αγγίξει» ζητήματα που κανείς δεν άγγιζε επί σειρά ετών και να εφαρμόσει πληθώρα διαρθρωτικών αλλαγών σε μια σειρά από πολιτικές, μη φοβούμενη το πολιτικό κόστος.

Ποιες όμως είναι αυτές οι πολιτικές στις οποίες οφείλει να επικεντρώνεται μια κυβέρνηση, αυτές δηλαδή που αγγίζουν την κοινωνία; Κάποιος θα πει η οικονομία, η υγεία, η παιδεία. Οι αυτοαποκαλούμενοι του προοδευτικού χώρου δε θα ακουστούν ποτέ να λένε «η εξωτερική πολιτική» ή «η άμυνα». Πόσο σημαντική είναι όμως αυτή και γιατί;

Η εξωτερική πολιτική από κοινού με την άμυνα είναι τα σημαντικότερα «όπλα» στη φαρέτρα ενός κράτους για τη διασφάλιση της εδαφικής και συνοριακής ακεραιότητάς του, της εθνικής του κυριαρχίας και την ανοικοδόμηση σχέσεων και συμμαχιών. Αυτές οι συμμαχίες αποτελούν θεμέλιο της εξωτερικής υπόστασης των χωρών, καθώς τις βοηθούν να ισχυροποιούν και να παγιώνουν τις θέσεις τους και τα εθνικά τους ζητήματα διεθνώς - σε συνόδους, συναντήσεις, φόρα και οργανισμούς (πχ ΟΗΕ, ΝΑΤΟ κλπ).

Είναι επίσης αυτές, οι οποίες «συμπαρασύρουν» την περεταίρω ανάπτυξη άλλων πολιτικών, όπως για παράδειγμα η οικονομία και το εμπόριο με την προσέλκυση ξένων επενδύσεων, τις συνεργασίες στον τομέα της ενέργειας, τη ναυτιλία και τις υποδομές.

Από την πρώτη κιόλας μέρα της ανάληψης των καθηκόντων του, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κατέστησε ξεκάθαρο ότι η εξωτερική πολιτική, τα εθνικά ζητήματα, η άμυνα, και η διμερής και πολυμερής διάσταση της χώρας αποτελούν θεμελιώδεις προτεραιότητές του. Δεν ήταν λίγες οι φορές που με ιδία πρωτοβουλία του άφησε να εννοηθεί, πως για την εξωτερική πολιτική της Ελλάδος «ξεκινάει μια νέα σελίδα».

Στην Ευρώπη και το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, ο Κυριάκος Μητσοτάκης γίνεται – όπως ακούγεται στους διαδρόμους – ο «σταρ» της κεντροδεξιάς, με την πιο ισχυρή κεντροδεξιά μονοκομματική κυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση και με αποφασιστικές πρωτοβουλίες, που καταλήγουν τελικά να υιοθετούνται από τους θεσμούς και να γίνονται ευρωπαϊκές πολιτικές (π.χ. Covid pass).

Μιλώντας άπταιστα τρεις ευρωπαϊκές γλώσσες, γνωρίζοντας το διεθνές περιβάλλον και έχοντας στο πλευρό του έμπειρους διεθνολόγους (πχ Τάσος Χατζηβασιλείου), ο Κυριάκος Μητσοτάκης αποκαθιστά το κύρος της Ελλάδος στο εξωτερικό, καθώς και το όνομά της από το αξέχαστο «μάνταμ Μέρκελ».

Στα ηνία του υπουργείου Εξωτερικών ο Νίκος Δένδιας, με εμπειρία και μετριοπαθές προφίλ δουλεύει ακατάπαυστα και με στρατηγική προς την ανοικοδόμηση συμμαχιών και σχέσων σε – κυριολεκτικά – ολόκληρο τον κόσμο. Από την αρχή της ανάληψης του υπουργείου, η Ελλάδα σημειώνει άλματα σε μια σειρά διμερών συμφωνιών.

Ενδεικτικά, το 2020 υπογράφεται η Συμφωνία Ελλάδος – Ιταλίας για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών (Accord on Maritime Zones in the Ionian Sea), με την οποία επιβεβαιώνεται – μεταξύ άλλων - το δικαίωμα των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες, καθώς και η μέση γραμμή της Συμφωνίας του 1977 για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Ελλάδος-Ιταλίας ως οριογραμμή της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) Ελλάδος-Ιταλίας.

Τον ίδιο χρόνο συνάπτεται και η Συμφωνία Ελλάδος-Αιγύπτου για τη (μερική) οριοθέτηση της ΑΟΖ (2020 Maritime Treaty), με σκοπό να αναχαιτιστεί το παράνομο τουρκο-λιβυκό μνημόνιο στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο (Memorandum of Understanding between the Government of the Republic of Turkey and the Government of National Accord-State of Libya on Delimitation of the Maritime Jurisdiction Areas in the Mediterranean).

Το επόμενο έτος, η χώρα μας υπογράφει την ιστορικής σημασίας διμερή συμφωνία με τη Γαλλία για την ασφάλεια και την άμυνα, με την οποία διασφαλίζεται η συνεργασία μεταξύ των δύο μερών πέραν της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, καθώς και η δυνατότητα ενεργοποίησης της ρήτρας αμοιβαίας στρατιωτικής συνδρομής σε περίπτωση επίθεσης από τρίτη χώρα κατά ενός από τα δύο μέρη – όπως αυτή διατυπώνεται στο άρθρο 42(7) της ΣΛΕΕ – και ακόμα και αν η τελευταία αποτελεί μέλος του ΝΑΤΟ. Στην ίδια συμφωνία προβλέπεται η απόκτηση 3+1 γαλλικών φρεγατών Belharra από την Ελλάδα.

Το ίδιο έτος ακολουθεί η συμφωνία για την προμήθεια 18 μαχητικών αεροσκαφών Rafale σε βάθος τριετίας, όπως και η αμυντική συμφωνία με το Ισραήλ ύψους 1,65 δις ευρώ, κατά την οποία οι δυο χώρες συμφωνούν σε συνεργασία στον τομέα της αεράμυνας.

Το 2022, υπογράφεται η συμφωνία μεταξύ της Κυβέρνησης της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Κυβέρνησης των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων σχετικά με την κοινή συνεργασία στην εξωτερική πολιτική και την άμυνα, η οποία αποσκοπεί στη σύμπραξη των δύο μερών στον τομέα της άμυνας και τη διατήρηση της ασφάλειας, της κυριαρχίας, της ενότητας, της προστασίας και της ανεξαρτησίας του εδάφους, καθώς και η Επενδυτική Πρωτοβουλία ύψους 4,2 δις ευρώ για τη διευκόλυνση των επενδύσεων στην ελληνική οικονομία σε φάσμα τομέων συμπεριλαμβανομένης και της ενέργειας.

Επιπρόσθετα, το 2023 υπογράφονται με τη Βουλγαρία δύο Μνημόνια Κατανόησης για την ενεργειακή υποδομή (ένα για την ενεργειακή συνεργασία στον τομέα της προμήθειας και αποθήκευσης φυσικού αερίου και ένα σχετικά με τη διερεύνηση ενδεχομένου κατασκευής ενός νέου αγωγού πετρελαίου διασύνδεσης των λιμένων Αλεξανδρούπολης-Μπουργκάς).

Με τη σειρά τους, οι διπλωματικές σχέσεις της Ελλάδος με χώρες της Αφρικής, της Ασίας, της Λατινικής Αμερικής και των Δυτικών Βαλκανίων εντατικοποιούνται διαρκώς και διερευνούν νέα μονοπάτια συνεργασίας.

Από την ανάλυση δε θα μπορούσε να λείπει η περαιτέρω σύσφιξη των ελληνοαμερικανικών σχέσεων, η οποία επισφραγίστηκε από την επίσκεψη του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Michael Pompeo στην Αθήνα, τη συμφωνία για

την Ασφάλεια και την Ενέργεια στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο μεταξύ Ελλάδος, Κύπρου, Ισραήλ και ΗΠΑ (Eastern Mediterranean Security and Partnership Act of 2019 ή αλλιώς EastMed Act), αλλά και σαφώς από την ιστορική ομιλία του Κυριάκου Μητσοτάκη στο αμερικανικό Κογκρέσο. Τέλος, αν και χρειάζεται τη δική της ξεχωρισή ανάλυση, καταλυτικό ρόλο στην αποτίμηση της εξωτερικής πολιτικής με θετικό πρόσημο, αποτέλεσε η διαχείρηση των ελληνοτουρικών σχέσεων.

Η συνεχής και απροκάλυπτα επιθετική ρητορική της Τουρκίας, οι εθνικιστικές κορώνες του προέδρου Ερντογάν, αλλά και ο τουρκικός υβριδικός πόλεμος στα βόρεια σύνορά μας με την εργαλειοποίηση χιλιάδων προσφύγων, σήμανε μία από τις πιο ταραχώδεις περιόδους στην ιστορία των ελληνοτουρκικών και υπογράμμισε με τον πιο έντονο τρόπο τα ζητήματα ασφαλείας στην εξωτερική πολιτική της Ελλάδος.

Στον τομέα της άμυνας, το 2021 και 2022 η Ελλάδα αποτέλεσε τη χώρα του ΝΑΤΟ με τις υψηλότερες αμυντικές δαπάνες σε ποσοστό του ΑΕΠ (3,82% και 3,54% αντίστοιχα), ξεπερνώντας ακόμα και τις Ηνωμένες Πολιτείες και αποτελώντας μία από τις 7 (εκ των τότε 30) μόνο χώρες που «συμμορφώνονται» με το 2% του ορίου-στόχου του ΝΑΤΟ. Το ποσοστό επένδυσης σε εξοπλισμούς (το οποίο υπολογίζεται επί του συνολικού ποσοστού αμυντικών επενδύσεων και οφείλει να αντιστοιχεί στο 20% αυτών σύμφωνα με το στόχο του ΝΑΤΟ) ανήλθε αντίστοιχα σε 45,3% το 2022.

Με αφορμή το τελευταίο, αξίζει να αναφέρουμε ότι η άμυνα θωρακίστηκε με την απόκτηση νέων εξοπλισμών και τον εκσυγχρονισμό των παλιών, τη συμφωνία για την απόκτηση 18 (6+12) μαχητικών αεροσκαφών γαλλικής προέλευσης τέταρτης γενιάς Rafale, καθώς και 3+1 φρεγατών Belharra και τη συμφωνία για την απόκτηση μαχητικών αεροσκαφών πέμπτης γενιάς F-35 μεταξύ 2020 και 2034. Το κύρος των ενόπλων δυνάμεων αναβαθμίζεται καθολικά.

Η παραπάνω ανάλυση, καταδεικνύει τόσο την πρόοδο που έχει καταγράψει η Ελλάδα σε πολλές πτυχές της εξωτερικής πολιτικής, όσο και τις πραγματικές δυνατότητες ανάπτυξής της. Μέσα σε μια – για πρώτη φορά εξαντλημένη κυβερνητική τετραετία – η χώρα μας ανάγεται σε σοβαρό συνομιλητή, το γεωπολιτικό της αποτύπωμα στην Ευρώπη και τον κόσμο ισχυροποείται και τα ζητήματα ασφαλείας της μπαίνουν δυναμικά «στο τραπέζι» των διεθνών και ευρωπαϊκών διεκδικήσεων.

Είναι μια νέα εποχή, στης οποίας τις ολοένα αυξανόμενες προκλήσεις (ρωσο-ουκρανικός πόλεμος, Κίνα, ελληνοτουρκικά, ευρωσκεπτικισμός) απαιτούνται πολυδιάστατες, στρατηγικές αποφάσεις.

Σε αυτήν την εποχή, σημειώνοντας απανωτές κινήσεις «ματ» στη σκακιέρα της εξωτερικής πολιτικής, η Ελλάδα είναι πλέον πρωταγωνιστής. Η εξωτερική πολιτική οφείλει, λοιπόν, να γίνει ένα από τα πολλά κριτήρια πρόθεσης ψήφου μας σ’ αυτές, τις επόμενες και σε όσες έρθουν, εκλογές...

* Η Άννα Ζαχαριάδου είναι Αναπληρώτρια Γραμμματέας Διεθνών Σχέσεων και Ε.Ε. Νέας Δημοκρατίας, Διεθνολόγος, ειδική στην Ασφάλεια και την Άμυνα.