Γιάννης Σαμαρτζής: Γιατί τα προϊόντα και οι υπηρεσίες έχουν διαφορετικές τιμές από χώρα σε χώρα

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Γιάννης Σαμαρτζής
Οικονομολόγος

Είναι σύνηθες το φαινόμενο να παρουσιάζονται σε παγκόσμιο επίπεδο διαφορετικές τιμές προϊόντων και υπηρεσιών από χώρα σε χώρα, τόσο μεταξύ των χωρών αυτών που έχουν διαφορετικό βιοτικό επίπεδο, όσο και μεταξύ εκείνων που βρίσκονται στο ίδιο περίπου βιοτικό επίπεδο.

Όπως είναι γνωστό, οι τιμές των συντελεστών παραγωγής είναι εκείνες που διαμορφώνουν την τελική τιμή ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας.
Και, αναφέρουμε τους συντελεστές παραγωγής, οι οποίοι είναι:
α) το Κεφάλαιο, το οποίο περιλαμβάνει όλα τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία για την παραγωγή άλλων προϊόντων, δηλαδή τα μηχανήματα, τα κτήρια, τα εργαλεία, οι εγκαταστάσεις, κ.ά.
β) η Εργασία, δηλαδή το εργατικό προσωπικό και,

γ) το Έδαφος, το οποίο περιλαμβάνει την γεωγραφική έκταση, την επιφάνεια, το υπέδαφος, τις λίμνες, τα ποτάμια, τη θάλασσα, καθώς και όλες τις ιδιότητες του εδάφους που είναι χρήσιμες στην παραγωγική διαδικασία.

Επιγραμματικά, αναφέρουμε κάποιους σημαντικούς παράγοντες που συντελούν στην ύπαρξη διαφορετικών τιμών από χώρα σε χώρα, όπως:
• Το διαφορετικό καθεστώς φορολόγησης που ισχύει σε κάθε χώρα, καθώς και το ύψος των συντελεστών του φόρου εισοδήματος, του φόρου περιουσίας και του ΦΠΑ, που εφαρμόζεται σε αυτές.

• Οι διαφορετικές αμοιβές εργασίας που ισχύουν σε κάθε χώρα, οι οποίες κατά ένα μεγάλο ποσοστό συμβάλλουν στη διαμόρφωση των τιμών.
• Το διαφορετικό, γενικότερα, κόστος παραγωγής και κόστος διάθεσης των προϊόντων που υπάρχει σε κάθε χώρα.

• Το κόστος μεταφοράς, σε συνδυασμό με τη γεωγραφική θέση της χώρας, το οποίο επιβαρύνει το συνολικό κόστος διάθεσης του προϊόντος.
• Το επίπεδο των νέων μεθόδων και τεχνολογιών που εφαρμόζουν οι επιχειρήσεις των διάφορων χωρών.

• Ο αθέμιτος ανταγωνισμός ορισμένων επιχειρήσεων, που λειτουργούν στα πλαίσια της «ελεύθερης» αγοράς.
• Η ύπαρξη μονοπωλιακών επιχειρήσεων, τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημόσιου τομέα, που σε ορισμένες χώρες λειτουργούν κερδοσκοπικά, και διαμορφώνουν μη ανταγωνιστικές τιμές.

• Η λειτουργία ολιγοπωλιακών ιδιωτικών επιχειρήσεων από «παίκτες» που κυριαρχούν σε διάφορους κλάδους του εμπορίου και χειραγωγούν την αγορά, εφαρμόζοντας στρατηγικές της τιμολόγησης που νοθεύουν τον υγιή ανταγωνισμό.
• Το μέγεθος της εσωτερικής αγοράς, που υπάρχει σε κάθε χώρα, δηλαδή αν είναι αυτό μικρό ή μεγάλο.

• Η ποσότητα κατανάλωσης του προϊόντος, σε συνδυασμό με το μέγεθος της εσωτερικής αγοράς μιας χώρας. Έτσι, όταν π.χ. μία εταιρεία πουλάει το προϊόν της σε ένα εκατομμύριο καταναλωτές, ενώ μια άλλη, σε άλλη χώρα, το πουλά σε δέκα εκατομμύρια καταναλωτές, είναι λογικό η δεύτερη εταιρεία να πουλά σε χαμηλότερη τιμή, γιατί γνωρίζουμε ότι η μεγάλη κατανάλωση φέρνει το κέρδος.

Σημαντικό ρόλο στη διαφοροποίηση της τιμής του προϊόντος, σε μικροοικονομικό όμως επίπεδο, παίζει και η στρατηγική του μάρκετινγκ που εφαρμόζει κάθε εταιρεία. Έτσι, όταν π.χ. το προϊόν της εταιρείας αντιμετωπίζει σκληρό ανταγωνισμό, τότε αυτή το πουλά είτε ελάχιστα πάνω από το κόστος παραγωγής ή ακόμη, για κάποιο χρονικό διάστημα, σε περίοδο ξεπουλήματος, το πουλά και κάτω του κόστους παραγωγής.

Άλλος, εξίσου, σημαντικός παράγοντας που παίζει μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση και διατήρηση υψηλών τιμών στα προϊόντα κάποιας χώρας, αποτελεί η παρουσία και λειτουργία των καρτέλ, όπου οι συμμετέχουσες εταιρείες εφαρμόζουν εναρμονισμένες πολιτικές, δηλαδή συνεννόηση μεταξύ τους για καθορισμένες τιμές, οι οποίες δεν έχουν σχέση με το κόστος παραγωγής και διάθεσης του προϊόντος, αλλά συμπράττουν μόνο και μόνο για την αποκόμιση υπερκερδών.

Το φαινόμενο αυτό -της λειτουργίας των καρτέλ - είναι σύνηθες στις υπό ανάπτυξη Οικονομίες, όπου δεν λειτουργούν πλήρως οι κανόνες της «ελεύθερης» αγοράς και, επομένως, δεν εφαρμόζονται σε αυτές οι κανόνες του υγιούς ανταγωνισμού.
Αντίθετα, στις αναπτυγμένες Οικονομίες π.χ. της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ΗΠΑ, όπου λειτουργούν αυστηρά οι ελεγκτικοί μηχανισμοί και επικρατεί, κατά κάποιον τρόπο, ο υγιής ανταγωνισμός, το φαινόμενο αυτό είναι περιορισμένο...

Κλειδί, ωστόσο, στη διαφοροποίηση των τιμών από χώρα σε χώρα, αποτελούν και οι αποκλίσεις που επικρατούν στις τιμές των διεθνώς εμπορεύσιμων και των μη διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών.

Σύμφωνα με μελέτες οικονομολόγων, από στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, η ελληνική οικονομία παρουσιάζει μεγάλες διαφοροποιήσεις - αποκλίσεις στις τιμές του τομέα των μη διεθνώς εμπορευσίμων αγαθών και υπηρεσιών, συγκριτικά με εκείνες του τομέα των διεθνώς εμπορευσίμων αγαθών και υπηρεσιών, δηλαδή αυτών που αποτελούν αντικείμενο του διεθνούς εμπορίου και, επομένως, του διεθνούς ανταγωνισμού.

Αυτό περιγράφεται στην οικονομία, ως φαινόμενο Balassa - Samuelson και εξαρτάται από τις διαφορές μεταξύ των χωρών στην παραγωγικότητα, μεταξύ των διεθνώς και μη διεθνώς εμπορεύσιμων προϊόντων.

Ενδεικτικά, αναφέρω ότι στον τομέα των μη διεθνώς εμπορευσίμων αγαθών και υπηρεσιών, δηλαδή στον τομέα προϊόντων και υπηρεσιών εγχώριας παραγωγής και κατανάλωσης, διαμορφώνονται συνήθως υψηλότερες τιμές, λόγω έλλειψης του εξωτερικού (διεθνούς) ανταγωνισμού.

Στα μη διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες υπάγονται: η στέγαση και, κυρίως, τα ενοίκια, οι νομικές υπηρεσίες και τα συμβολαιογραφεία, οι ιατρικές υπηρεσίες και τα φαρμακεία, οι μεταφορές και συγκοινωνίες του εσωτερικού, οι υπηρεσίες των ταξί, τα ελεύθερα, γενικά, επαγγέλματα, τα καφέ-μπαρ, τα εστιατόρια, τα κομμωτήρια, τα βιβλία-περιοδικά-εφημερίδες, οι δημόσιες και δημοτικές υπηρεσίες, όπως π.χ. ηλεκτρισμού, ύδρευσης-αποχέτευσης, καθώς και ορισμένα τρόφιμα και αγροτικά προϊόντα.

Ωστόσο, τα τελευταία τρία χρόνια, λόγω του υφιστάμενου και επίμονου πληθωρισμού στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρατηρήθηκαν μεγάλες αποκλίσεις στις τιμές των προϊόντων και υπηρεσιών, ιδιαίτερα στον τομέα των τροφίμων και της ενέργειας.
Στον τομέα των τροφίμων, ένας από τους βασικότερους παράγοντες που συνέβαλε στη διαμόρφωση των τιμών, ιδιαίτερα στις λιγότερο αναπτυγμένες οικονομίες, όπως και στη δική μας, οφείλεται στην εδραίωση και τη χειραγώγηση της αγοράς από λίγους «παίκτες» που κυριαρχούν στους διάφορους κλάδους του εμπορίου.

Αυτό στη χώρα μας δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα, δεδομένου ότι, ενώ ο δομικός πληθωρισμός (είναι αυτός που δεν συμπεριλαμβάνει τα πετρελαιοειδή και τα νωπά αγροτικά προϊόντα) είναι ο χαμηλότερος στην Ευρωζώνη και κινείται περίπου στο 1,5%, αντίθετα, ο πληθωρισμός στα τρόφιμα είναι μεγάλος και κινείται στο 12%.

Το γεγονός αυτό αποδεικνύει, ότι μεγάλες εφοδιαστικές αλυσίδες στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, αλλά και πολλοί όμιλοι διαφόρων κλάδων που χειραγωγούν την αγορά, εφαρμόζοντας στρατηγικές ενδοομιλικών συναλλαγών και τιμολόγησης που νοθεύουν τον υγιή ανταγωνισμό, εκμεταλλεύτηκαν τη συγκυρία της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία, διαφοροποιώντας ανεξέλεγκτα τις τιμές από χώρα σε χώρα, για να διευρύνουν τα περιθώρια των κερδών τους, όπως ακριβώς περιγράφονται στην έρευνα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, ως greediflation, δηλαδή ως «απληστία των κερδών».

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να οδηγεί, τις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες, - στις οποίες δεν λειτουργεί ο υγιής ανταγωνισμός και, επομένως, διαμορφώνονται σε αυτές υψηλότερες τιμές από εκείνες των αναπτυγμένων χωρών - σε κοινωνικές ανισότητες, όπου τα ευάλωτα νοικοκυριά πλήττονται περισσότερο και εξωθούνται στη φτώχεια.