Φίλιππος Ζάχαρης: Κοινωνία της παθητικότητας και της αυτοτιμωρίας

Φίλιππος Ζάχαρης

Πρέπει να υπερβούμε τις δυνάμεις μας αν πραγματικά θέλουμε ν’ αλλάξει κάτι μέσα μας αλλά και στην κοινωνία. Ο τρόπος που βλέπουμε τα πράγματα, ο αυτοπροσδιορισμός μας σε μία κοινωνία γεμάτη αντιφάσεις και πολύ περισσότερο η δυνατότητά μας να συνυπάρξουμε με τους συμπολίτες μας, όλα αυτά συμβάλλουν κατά πολύ στην όλη διαδικασία της κοινωνικοποίησης που αν μη τι άλλο για πολλούς από εμάς μένει στα χαρτιά.

Τι θέλω να πω: ο κόσμος δεν κάνει σχεδόν ποτέ την υπέρβαση, δεν μεριμνά για τον διπλανό του, ούτε ενδιαφέρεται για την αυριανή μέρα, για το αν δηλαδή θα διατηρηθεί η ίδια κατάσταση και θα διαιωνιστεί ένα προβληματικό κοινωνικό προτσές, που μάλλον θυμίζει μία άμορφη μάζα από σκόρπιες πεποιθήσεις, εντολές και θυσίες στο πουθενά.

Πρόκειται για μία κατάσταση που οδηγεί κάποιους να φέρονται με αναλγησία σε σημείο να αντιμετωπίζουν τον συνάνθρωπο ως περιττή ουσία.

Και δεν χρειάζονται καν παραδείγματα όπως αυτό το τραγικό του πνιγμού ενός νέου ανθρώπου στο λιμάνι του Πειραιά για να αποδείξουν περίτρανα την εν λόγω αναλγησία, παρά ένας συνεχόμενος διαπληκτισμός σε όλα τα επίπεδα που αναδεικνύει το μέγεθος του προβλήματος.

Η ίδια η κοινωνία λοιπόν πρέπει να υπερβεί τον εαυτό της για να αλλάξει τα βασικά συστατικά της, για να πάψει η νοοτροπία του να κάνω την δουλειά μου με όποιο κόστος και τίμημα, ώστε να μην ξαναπαρουσιαστούν αυτές οι απόκοσμες εικόνες της απανθρωπιάς, που μας συγκλονίζουν εκ των υστέρων.

Για να γίνει αυτό όμως πρέπει πάνω απ΄όλα να το θελήσουν οι άνθρωποι, να ξεκουνηθούν από τις θέσεις τους και αυτό όχι με καταγγελτικό χαρακτήρα ούτε με τη μορφή της νουθεσίας του ενός απέναντι στον άλλο ή την προσμονή με την μορφή ύστατης έκκλησης προς το κράτος – δικαίου που πέρα από την εκάστοτε ηχηρή παρέμβαση για το θεαθήναι, δεν έχει να προσφέρει κάτι άλλο σημαντικό.

Οι πολίτες διαμορφώνουν την κοινωνία, η Παιδεία και η κουλτούρα τους και απ΄όσο γνωρίζω όλα αυτά σας τα έχουν ξαναπεί.

Ως δια μαγείας πάντως δεν αλλάζουν τα πράγματα. Μπορεί ο καθένας από την θέση που είναι να καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια και ενίοτε να υπερβάλλει εαυτόν για να προσφέρει το κάτι παραπάνω.

Βέβαια τίθεται εδώ το ερώτημα γιατί να το κάνει από την στιγμή που άλλοι κάθονται ατάραχοι στις θέσεις τους. Γιατί δηλαδή να διδαχθεί από τις εικόνες εγκατάλειψης ενός ανθρώπου που χάνεται στα νερά και να μην μιμηθεί εκείνον που τον κοιτά να πνίγεται.

Υπάρχουν ηθικά διδάγματα παντού. Υπάρχουν συμπεράσματα που εξάγονται αυτομάτως και προσδιορίζουν την έκταση της κοινωνικής παρακμής και αν μη τι άλλο αναλγησίας.

Τα ηθικά διδάγματα όμως δεν κρατούν για πολύ παρά δρουν στιγμιαία – ίσως για κάποια λεπτά ή το πολύ κάποιες ώρες – την άλλη μέρα αρχίζει ένας νέος φαύλος κύκλος.

Οι εικόνες ποικίλουν και η μία διαδέχεται την άλλη. Οι πολίτες αισθάνονται εκτεθειμένοι και πολύ περισσότερο αδρανείς μέσα στην παθητικότητά τους. Όλα αυτά όμως δεν φτάνουν ούτε εξιλεώνονται από τον υποτιθέμενο καταγγελτικό λόγο στα όποια κοινωνικά δίκτυα μιας απρόσωπης επικοινωνίας.

Θέλει λοιπόν υπέρβαση σε όλα τα επίπεδα αν πραγματικά μας ενδιαφέρει ν’ αλλάξει κάτι.

Κι αυτό το κάτι δεν θα έρθει από καμία διαταγή, ποινή, απαγόρευση ή νουθεσία. Θα έλθει μέσα από την προσωπική καλλιέργεια και την θέληση για το κάτι άλλο από την επόμενη μέρα.

Αφορμές θα δοθούν ξανά. Ελπίδες θα αναπτερώσουν το πεσμένο ηθικό, με τίποτε όμως όλα αυτά δεν θ’ αλλάξουν όσο μένουμε στις θέσεις μας, ακίνητοι και αποσβολωμένοι.

Η υπέρβαση έρχεται όχι από τις εικόνες ούτε από την καταγεγραμμένη αδικία σε αυτό τον κόσμο. Έρχεται μέσα από τον αυτοπροσδιορισμό και την αυτοκριτική σε έναν κόσμο πάνω απ΄όλα αφελή.

Σε έναν κόσμο που έχει συνηθίσει να σαγηνεύεται από το κάθε απαξιωτικό σχόλιο και να εκπλήσσεται αίφνης από την απανθρωπιά. Έναν κόσμο που ζητά εσπευσμένα την τιμωρία του κάθε φορά που ο καθένας διαπιστώνει την απουσία του.­