Φίλιππος Ζάχαρης: Τεχνολογία και απουσία του Έρωτα

Φίλιππος Ζάχαρης

Ζούμε ανείπωτες καταστάσεις σε καθημερινή βάση, εξελίξεις στο πολιτικό πεδίο, μία κοινωνική τελμάτωση, όμως αυτά έχουν συμβεί και κάποτε άλλοτε και τα κεφάλαια έκλεισαν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο.

Δεν είναι η πρώτη φορά όπου οι πολίτες αποχαυνώνονται με την τεχνολογία, εξάλλου αυτή έχει την ιστορία της και ο στόχος είναι ένας και μοναδικός, η αυτοματοποίηση και η αμεσότητα της επικοινωνίας.

Ναι κάποτε πολύ – πολύ παλιά όλα ήταν διαφορετικά, οι άνθρωποι επικοινωνούσαν με το ταχυδρομείο, χύνονταν δάκρυα πολλά για τη λησμονιά της ξενιτιάς, η ώρα όμως της άφιξης και του αποχωρισμού έμεναν ανεξίτηλα γραμμένες στην ανθρώπινη ψυχή. Τώρα πια μετά από εκατοντάδες χρόνια μπορείς να δεις και να μιλήσεις on camera όπου και αν είσαι οποιαδήποτε στιγμή, ο πόθος όμως δεν υπάρχει ούτε και το ανάλογο συνοδευτικό πάθος.

Είναι όπως με τη μετάφραση των κειμένων, των εγγράφων και των βιβλίων όπου πλέον με τις ενισχυμένες μηχανές μετάφρασης και τα μεταφραστικά επαγγελματικά εργαλεία απλοποιούνται τα πάντα ασχέτως της ποιότητας του μεταφρασμένου κειμένου μιας και ο μεταφραστής ούτε τον χρόνο έχει γιατί πιέζεται, ούτε και τη διάθεση να ερωτοτροπήσει συντακτικά και γραμματικά με το κείμενο και ιδιαίτερα όταν αυτό έχει να κάνει με λογοτεχνία και ποίηση.

Είναι όπως με τον μηχανικό αυτοκινήτου που δεν λύνει πλέον τη μηχανή, τμήμα – τμήμα, βήμα – βήμα, γιατί όλα καθοδηγούνται από τον εγκέφαλο, με ότι αυτό σημαίνει για τη μάλλον βίαιη εκρίζωση του ανθρώπινου παράγοντα. Ξέρω, θα πει κανείς ότι με την απουσία της τεχνολογίας δεν θα είχαμε στη διάθεσή μας τις διαδικτυακές μηχανές αναζήτησης, τα ηλεκτρονικά μηνύματα και τα SMS ή τα περίφημα πια μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως αυτοαποκαλούνται. Αυτό που ξέρω όμως είναι πως αφενός το διαδίκτυο δεν ελέγχεται, ενώ σε ότι αφορά το γεγονός της πληκτρολόγησης του κειμένου που γράφω τώρα με τη βοήθεια του υπολογιστή, αυτό θα είχε άλλη αξία αν γραφόταν με το χέρι.

Δεν είναι πάντως όλα θέμα ρομαντισμού ή ρεαλισμού, πραγματικότητας ή παρελθοντολογίας. Περισσότερο όλο αυτό έχει να κάνει με την αποκοπή των ανθρώπων από το συνολικό γοητετικό παιχνίδι της ζωής που έχει να κάνει με πιο σοβαρά πράγματα από το σαλιαρίζει κανείς στο facebook, το twitter, το Instagram και τελευταία το Τik-Tok. Σαφέστατα διανύουμε μία άλλη εντελώς διαφορετική εποχή. Και όπως λέει και ο άγνωστος στον πολύ κόσμο Φαζαρντί κάποιος μπορεί να μεγαλώνει αναπολώντας το παρελθόν ακόμη και έναν χρόνο πριν σε χρονικές συνέχειες, με αποτέλεσμα να μην βρίσκεται ποτέ στο παρόν, αλλά και να μην ενδιαφέρεται διόλου για το μέλλον.

Μπορούμε άραγε να αναποδογυρίσουμε τον χρόνο; Μπορούμε να ταξιδέψουμε δεκαετίες και δεκαετίες πριν για να βρεθούμε και πάλι σε πιο αυθεντικές καταστάσεις; Όμως τι είναι αυθεντικό; Για κάποιον σημερινό πολίτη, η αλήθεια βρίσκεται στην αμεσότητα της επικοινωνίας που καταργεί τα εμπόδια της μη άμεσης επαφής. Προκύπτει όμως το ερώτημα: σε γνωρίζει ο άλλος όσο σε βλέπει μπροστά σε μία οθόνη; Και κάτι ακόμη: γιατί ενώ υπάρχουν όλες αυτές οι ψηφιακές διευκολύνσεις, οι άνθρωποι εξακολουθούν να επιδιώκουν τις διαπροσωπικές επαφές;

Δεν υπάρχει κάποια σίγουρη απάντηση στο ερώτημα. Αυτό που διαφαίνεται είναι μία κούραση στους ανθρώπους και στη μεταξύ τους επικοινωνία, και αφήστε τη διαφημιστική βιομηχανία να διαλαλεί τα περί ψηφιακής ευτυχίας και τελειότητας. Αφήστε τον εικονικό έρωτα και την εμπορευματική εκδοχή της αγάπης με την έννοια του μοιράσματος μιας υποτιθέμενης ρομαντικής εικόνας ενός ζευγαριού στη δύση του ηλίου που βγάζει selfie στο σωρό για να τις μοιραστεί με τη διαδικτυακή του παρέα. Ναι, κανείς πλέον δεν χτυπά το κουδούνι του σπιτιού μας απρόσκλητος για να κάνει την περίφημη παραδοσιακή επίσκεψη. Υπάρχουν τα social media για όλο αυτό. Υπάρχουν βιντεοκλήσεις και messenger.

Αυτός ακριβώς ο κόσμος βαδίζει γοργά προς το μέλλον λες και κάτι που τον σπρώχνει προς αυτό. Ο χρόνος είναι περιορισμένος και πιεστικός, που να βρεθεί ώρα για ενδελεχή ενασχόληση με ποιο ποίημα και έναν στίχο;

Ρομαντισμοί και περιττές αναπολήσεις θα πει κάποιος. Θα συμφωνήσω μόνο στην περίπτωση που αυτός ο παρελθοντικός ρομαντισμός αντικαταστάθηκε ήδη από άλλα δημιουργικά και γόνιμα ενδιαφέροντα, από σοβαρούς και μελετημένους ψηφιακούς διαλόγους και όχι από εικόνες και φρασεολογία της συμφοράς. Θα μπορούσα να το δεχθώ αν έβλεπα τον νέο κόσμο - και όχι μόνο - να μην αποχαυνώνεται νυχθημερόν στο smartphone και στις παιχνιδιάρικες λειτουργίες του.

Ζούμε έναν κόσμο ψηφιακής προσποίησης και υποκρισίας. Θα μπορούσε να είναι αλλιώς και όμως δεν είναι. Και δεν είναι για τον απλό λόγο ότι το κάθε τι που σχετίζεται με την νέα τεχνολογία πάντα κάτι ανθρώπινο αντικαθιστά. Αυτό που είπα παραπάνω για την έλλειψη του πόθου και του πάθους. Την έλλειψη και την απουσία της εικόνας του άλλου που έγινε κάποτε η αφορμή και ο λόγος για θρυλικά ποιήματα και νουβέλες μοναδικής αξίας.

Γιατί ποτέ μια εικόνα της κάθε στιγμής από τα ψηφιακά μέσα δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον «Τριστάνο και την Ιζόλδη» του Βάγκνερ. Γιατί ούτε ο Τόμας Μαν και το «Μαγικό Βουνό» θα υπήρχε ούτε κανένας άλλος ύμνος στον απόλυτο έρωτα που τόσο λείπει σε όλους.