Γιάννης Σαμαρτζής: Πώς η αύξηση της αποταμίευσης συμβάλλει στην αύξηση του εισοδήματος

Rodiaki NewsRoom

Η 31η Οκτωβρίου Παγκόσμια Ημέρα της Αποταμίευσης

Γράφει ο Γιάννης Σαμαρτζής
Οικονομολόγος

Για μία ακόμη συνεχόμενη χρονιά, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Αποταμίευσης που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 31 Οκτωβρίου σε ανάμνηση της ίδρυσης κατά την ημερομηνία αυτή του Διεθνούς Ινστιτούτου Ταμιευτηρίων στο Μιλάνο, δημοσιεύεται το άρθρο μου αυτό, ακολουθώντας το μήνυμα που εκπέμπεται, ότι δηλαδή «Η αποταμίευση συμβάλλει, τόσο στο ατομικό, όσο και στο γενικό καλό».

Βέβαια, εδώ, δεν θα επιχειρήσω να αναφερθώ στις παραδοσιακές έννοιες της ατομικής αποταμίευσης των νοικοκυριών, όπως αυτές διατυπώνονται στις ομιλίες, κατά τον εορτασμό της 31ης Οκτωβρίου, στους μαθητές της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, χωρίς ωστόσο αυτές να χάνουν την αξία τους, όπως π.χ. είναι η χιλιοειπωμένη παροιμιώδης φράση «φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι», αλλά θ’ αναφερθώ στη συνολική Εθνική Αποταμίευση με καθαρά οικονομικούς όρους - διατυπωμένα απλά και κατανοητά, ακόμη και για τους μη μυημένους στα οικονομικά -, που συμβάλλουν στην αύξηση της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας και στη συνακόλουθη αύξηση του εισοδήματος των νοικοκυριών και, στην ευημερία τους.

Θεωρείται δεδομένο ότι, η αύξηση της Εθνικής Αποταμίευσης, η οποία περιλαμβάνει την ιδιωτική και δημόσια αποταμίευση, αποτελεί σε μια χώρα σημαντικότατο παράγοντα της οικονομικής ανάπτυξης, γιατί συνδέεται άμεσα με την αύξηση της επενδυτικής της δραστηριότητας.

Αντίθετα, η μείωση της αποταμίευσης αποθαρρύνει την εγχώρια επενδυτική δραστηριότητα και δημιουργεί, με την ανεπάρκειά της, τις προϋποθέσεις εκείνες για μεγαλύτερες ανάγκες εισροής ξένου κεφαλαίου.

Επομένως, η αύξησης της Εθνικής Αποταμίευσης αποτελεί τη βασική προϋπόθεση για τη δημιουργία ενός ευνοϊκού επενδυτικού κλίματος, αφού συμβάλλει στην άντληση εγχώριων επενδυτικών κεφαλαίων και, κατά συνέπεια, στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, με κύριο στόχο την αύξηση της παραγωγικότητας και την αύξηση του πραγματικού εισοδήματος των εργαζομένων.

Υπάρχει, ωστόσο, διάκριση, μεταξύ της ιδιωτικής και δημόσιας αποταμίευσης.
Με τον όρο Ιδιωτική Αποταμίευση, εννοούμε την ποσότητα του εισοδήματος των νοικοκυριών, το οποίο απομένει μετά την αφαίρεση της κατανάλωσης και των φόρων.

Η Δημόσια Αποταμίευση προέρχεται από τα έσοδα των φόρων, τα οποία απομένουν στο κράτος μετά την πληρωμή των δημόσιων δαπανών.

Επομένως, η Εθνική Αποταμίευση αποτελείται από το άθροισμα της συνολικής αποταμίευσης, δηλαδή από το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, των ιδιωτικών επιχειρήσεων, των δημόσιων οργανισμών και επιχειρήσεων, των ασφαλιστικών ταμείων, τη δημοτική αυτοδιοίκηση, καθώς και από τη δημόσια αποταμίευση, δηλαδή από το διαθέσιμο δημοσιονομικό εισόδημα του κράτους.

Κατά συνέπεια, το διαθέσιμο εισόδημα του κράτους, σε άλλες περιόδους μπορεί να είναι θετικό και σε άλλες αρνητικό. Από το γεγονός αυτό, εξαρτάται και η ύπαρξη δημοσιονομικού πλεονάσματος ή δημοσιονομικού ελλείμματος στον Προϋπολογισμό.

Με διαφορετική διατύπωση και με οικονομικούς όρους, η Εθνική Αποταμίευση ισούται με το εισόδημα μιας χώρας, μετά την αφαίρεση της ιδιωτικής και της κρατικής κατανάλωσης.

Η αποταμίευση συνδέεται άμεσα με το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών της χώρας, που είναι ένας από τους σημαντικότερους λογαριασμούς των Οικονομικών παγκοσμίως, και ο οποίος τηρείται στην Τράπεζα της Ελλάδος, όπου καταγράφονται όλες οι οικονομικές συναλλαγές της χώρας μας με τις υπόλοιπες χώρες του εξωτερικού, μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, συνήθως μέσα σ’ ένα χρόνο, αντανακλώντας έτσι, τόσο τις παραγωγικές δυνατότητες όσο και την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.

Δηλαδή, στον λογαριασμό αυτόν καταγράφονται αναλυτικά όλες οι εισπράξεις και οι πληρωμές κεφαλαίων της χώρας μας σε συνάλλαγμα.

Επομένως, όταν μία χώρα παρουσιάζει πλεόνασμα στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών, όπως π.χ. η Γερμανία, αυτό σημαίνει ότι οι αποταμιεύσεις της χώρας αυτής υπερβαίνουν τις επενδύσεις και, επομένως, η χώρα αυτή αγοράζει περιουσιακά στοιχεία – υλικά ή άυλα – από άλλες χώρες, όπως π.χ. χρεόγραφα και διάφορους άλλους τίτλους, ενώ παράλληλα χορηγεί δάνεια σε χώρες που έχουν ελλείμματα, δια μέσου της αγοράς ομολόγων.Δηλαδή, η χώρα αυτή στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα εμφανίζεται ως πιστωτής.

Αντίθετα, όταν μία χώρα παρουσιάζει έλλειμμα στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών - όπως ακριβώς συμβαίνει στη χώρα μας επί σειρά ετών -, αυτό σημαίνει ότι οι αποταμιεύσεις μας υπολείπονται των επενδύσεων και, επομένως, η χώρα μας αναγκάζεται να πουλάει περιουσιακά στοιχεία σε άλλες χώρες και, παράλληλα, να λαμβάνει δάνεια, εκδίδοντας τίτλους, συνήθως ομόλογα, είτε κρατικών είτε ιδιωτικών επιχειρήσεων και οργανισμών, όπως ακριβώς συμβαίνει στις μέρες μας.

Δηλαδή, ένα μέρος των επενδύσεων - οι επιπλέον, ώστε οι αποταμιεύσεις να ισούνται με τις επενδύσεις - της χώρας μας, χρηματοδοτείται μέσω του εξωτερικού δανεισμού, με αποτέλεσμα να δημιουργείται έλλειμμα στο Εμπορικό μας Ισοζύγιο. Επομένως, η χώρα μας, στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα εμφανίζεται ως χρεώστης (οφειλέτης).
Κατά συνέπεια, όταν η αποταμίευση (Εθνική) υπολείπεται της επένδυσης (Εγχώριας Επενδυτικής Δαπάνης), τότε ένα μέρος της επένδυσης χρηματοδοτείται μέσω του εξωτερικού δανεισμού, με αποτέλεσμα να δημιουργείται έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο της χώρας, δεδομένου ότι το εμπορικό ισοζύγιο - το οποίο περιλαμβάνει τις εισαγωγές και εξαγωγές αγαθών - συμπεριλαμβάνεται στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών.

Δηλαδή, εδώ, ο εξωτερικός δανεισμός, αναλαμβάνει να καλύψει την αρνητική διαφορά αποταμιεύσεων – επενδύσεων στη χώρα μας. Γι’ αυτό, τα δημοσιονομικά ελλείμματα που συνδέονται με τα ελλείμματα στο εμπορικό Ισοζύγιο και, ευρύτερα, στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών, ονομάζονται και δίδυμα ελλείμματα.

Επομένως, ως λαός, είμαστε εξαρτημένοι από τις εισαγωγές, και αναγκαζόμαστε να καλύπτουμε τις καταναλωτικές μας ανάγκες με ξένους (δανεικούς) πόρους για τις αθρόες εισαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών, με αποτέλεσμα να καταναλώνουμε περισσότερα αγαθά απ’ όσα παράγουμε και, αυτό βέβαια, οφείλεται στην έλλειψη ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας.

Συμπερασματικά, όταν υπάρχει έλλειμμα στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών, αυτό εκφράζει τη διαφορά μεταξύ Εθνικών Αποταμιεύσεων και Εθνικών Επενδύσεων, η οποία, όπως προαναφέραμε, καλύπτεται κυρίως με εξωτερικό δανεισμό.

Το βασικό σημείο-κλειδί που πρέπει ίσως να γνωρίζουμε, είναι ότι υπάρχει ταυτότητα μεταξύ των αποταμιεύσεων και επενδύσεων και, επομένως, οι αποταμιεύσεις και οι επενδύσεις πρέπει είναι πάντα ίσες.

Στην Οικονομία, όταν αναφερόμαστε ευρύτερα στην Εθνική Αποταμίευση, εννοούμε, όπως προαναφέραμε, τις καταθέσεις των Ιδιωτών, τα διαθέσιμα του Δημοσίου, των Δημόσιων Οργανισμών και Επιχειρήσεων, των Ασφαλιστικών Ταμείων, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, κ.ά., που αυτά, όλα μαζί, περιλαμβάνονται στο Τραπεζικό Σύστημα, μέσω των οποίων χρηματοδοτούνται οι επενδύσεις.

Από την παραπάνω συνοπτική ανάλυση, διαπιστώνουμε το μέγεθος της χρησιμότητας της Εθνικής Αποταμίευσης, δεδομένου ότι, όπως προαναφέρθηκε, η ανεπάρκεια αυτής μας οδηγεί σε εξωτερικό δανεισμό και, κατ’ επεκταση, στην αύξηση του δημοσίου χρέους.

Ωστόσο, αξίζει ακόμη να αναφερθούν και τα θετικά οφέλη της αποταμίευσης, τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο νοικοκυριών, δεδομένου ότι η ατομική αποταμίευση αποτελεί σχεδόν σε όλους μας μία πράξη διαχείρισης, τόσο για την αγορά κάποιων περιουσιακών στοιχείων όσο και για την κάλυψη τυχόν μελλοντικών μας κινδύνων, όπως για παράδειγμα συνέβη στο παρελθόν, όπου ένα σημαντικό μέρος των συμπολιτών μας τις ημέρες της οικονομικής κρίσης - η οποία επιδεινώθηκε με την πανδημία του κορωνοϊού - δαπανούσε από τα «έτοιμα», δηλαδή από τις αποταμιεύσεις των προηγούμενων χρόνων.

Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι η αποταμίευση, ως αγαθό, δεν ωφελεί μόνο εκείνο το άτομο που αποταμιεύει, αλλά όπως προαναφέραμε, ωφελεί και το κοινωνικό σύνολο, αφού συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας, δηλαδή στην αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) και, κατά συνέπεια, στην αύξηση του εισοδήματος και στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών.