Φίλιππος Ζάχαρης: Το «συγγνώμη» για το χάσμα των γενεών

Φίλιππος Ζάχαρης

Δεν θα μπορέσει ποτέ η ανθρωπότητα να ξεπεράσει τις αγκυλώσεις της αν οι άνθρωποι οι ίδιοι δεν αποφασίσουν ν’ αλλάξουν τις συνήθειες και τα πιστεύω τους.

Αν οι νέοι γονείς, για παράδειγμα, δεν αφήσουν τα παιδιά τους να αποφασίσουν για τα γούστα και τις επιλογές τους. Εξακολουθεί να παρατείνεται το εριστικό και συνάμα προκλητικό παιχνίδι εξουσίας που κατουσίαν διαιωνίζει τη μονοσήμαντη σχέση υποχώρησης που αφορά πάντα τις νεότερες γενιές.

Η μη υποταγή στα ξεπερασμένα συνθήματα και νουθεσίες άλλων εποχών που δεν συνδέονται στο παραμικρό με τις σημερινές, η αντίδραση και η απογύμνωση του νέου πατέρα ή μητέρας ανήκε πάντα στην ατζέντα των νέων γενεών κι αυτό σημαίνει προφανέστατα υγεία αλλά πάνω απ΄όλα πρόοδο σε όλα τα επίπεδα. Δεν έγραψε λοιπόν τυχαία ο Freud από εκείνα τα χρόνια το περίφημο «Τοτέμ και Ταμπού» , πέραν πάσης αμφιβολίας.

Μη συμβατό λοιπόν, θα ήταν μόνον για μία ακόμη φορά αν γινόταν αποδεκτό το γεγονός, ότι κάποιες γενιές κατέχουν την απόλυτη αλήθεια, τη μοναδική ποιότητα στην αντίληψη των πραγμάτων και κυρίως τη συνταγή εκείνη που πρέπει να εφαρμοστεί σε αντίστοιχες περιπτώσεις σύγκρουσης με τα παιδιά τους.

Θέλοντας και μη λοιπόν, αναπαράγοντας τα ίδια λάθη από τους γονείς μας, πέφτοντας και πάλι στη συνήθη παγίδα του υπερπροστατευτισμού αλλά πάνω απ’ όλα ασκώντας την ίδια ένταση εξουσίας, διαιωνίζουμε το χάσμα ενώ θα μπορούσαμε απλά και καθαρά να παραδεχθούμε τα λάθη μας και να περάσουμε στη διαδικασία της κατευθείαν ομολογίας. Αυτό θα βελτίωνε στο έπακρο τη σχέση με τα παιδιά μας και πάνω απ΄όλα θα συνέβαλε τα μάλα στην αυτοβελτίωσή μας.

Συνήθως όμως, τα πράγματα παίρνουν άλλη τροπή και οι προβληματικές σχέσεις διαιωνίζουν ένα χάσμα που σε τελευταία ανάλυση δεν γνωρίζει κανείς γιατί πρέπει να υφίσταται πέραν του λόγου ότι κάποιος ή κάποια γίνεται γονέας είτε επειδή πρέπει είτε επειδή θέλει μέσα από την υποτιθέμενη ωρίμανσή του/της να δείξει πώς και με ποιο τρόπο προσγειώνεται στη θολή πραγματικότητα, συντηρώντας μία προβληματική κατάσταση αλλά πρωτίστως το χάσμα μεταξύ των γενεών που δεν πρόκειται ν’ ανασταλεί, μία εύκολη στην πραγματικότητα διαδικασία που σχετίζεται με την θέληση του γονέα να εναρμονιστεί με τα νέα δεδομένα και ν’ αναδείξει και να καλλιεργήσει με τον τρόπο του μία αμφίδρομη σχέση κατανόησης και ανοχής.

Συνταγές και λύσεις λοιπόν για τη μείωση αλλά και την εξάλειψη της εξουσίας δεν υπάρχει, και είναι πιο τίμιο για κάποιον/α να πει στο παιδί του/της ότι αυτός/η είναι το αφεντικό με κάθε τρόπο. Στην περίπτωση αυτή, θα λάβει χώρα η συνήθης σύγκρουση ανάμεσα στον γονέα και το παιδί, ενίοτε μάλιστα με σκληρό τρόπο, αλλά μέσα απ’ αυτήν θα αναδειχθεί κάποιας μορφής διαλόγου στο μέλλον, όσο κι αν αυτό φαντάζει απίθανο.

Το να δεχθεί δηλαδή ένας γονέας λεκτική επίθεση από το παιδί του είναι υγεία, το να αμφισβητηθεί ο συντηρητισμός του είναι επίσης υγεία και ακόμη περισσότερο υγιές είναι ο γονέας ν’ αναπλαστεί μέσα από την όλη διαδικασία, ψελλίζοντας στο παιδί του αυτό το απλό αλλά κατά τα φαινόμενα πολύ δύσκολο «συγγνώμη».

Αυτή η λέξη τα κρύβει όλα και βασικά ξεσκεπάζει την ασχήμια μιας ολόκληρης εποχής που ενθαρρύνει την άσκηση εξουσίας, αναγάγοντας τις παλαιότερες εποχές σε καλαισθησία που στην πραγματικότητα δεν υφίστατο.

Τι πρέπει λοιπόν να κάνουν οι άνθρωποι για να εγκαινιάσουν ένα πραγματικά νέο κεφάλαιο στις μεταξύ τους σχέσεις; Απλά να μην διαιωνίζουν καμιάς μορφής «αλάθητου», να μην αλληλοειρωνεύονται αλλά κυρίως να μαθαίνουν από τα λάθη τους.

Η ομολογία ανήκει σε όλους όσοι συμμετέχουν ως πρωταγωνιστές αλλά και κομπάρσοι στην εκάστοτε νέα εποχή. Θα περάσουν δε χιλιάδες ακόμη χρόνια και τα χάσματα μπορεί και να υπάρχουν, μπορεί και όχι.

Διδάσκομαι όμως, σημαίνει πως κάνω το βήμα για τη νέα αρχή, τον σχηματισμό του νέου κόσμου. Δεν σημαίνει δουλικότητα, ακόμη και στις σχέσεις των γονέων και των παιδιών, από καμία πλευρά.

Το συγγνώμη σημαίνει παραδοχή πως για να έχουμε τις κοινωνίες που έχουμε φταίει και η δική μας γενιά, η ίδια μας η συμπεριφορά.

Και δεν είναι μόνο η διαδικαστική προφορά ενός αόριστου «συγγνώμη» για να κλείσουν νωρίς – νωρίς οι εκκρεμότητες και να κοιμηθούμε ήσυχοι χωρίς τύψεις συνειδήσεως.

Αφορά αυτό που προσφέρουμε και στο οποίο είμαστε συνένοχοι γιατί δεν προσπαθήσαμε ν’ αλλάξουμε. Αυτό που συντηρεί το χάσμα και που δεν επιτρέπει στον νέο άνθρωπο ν’ ανοίξει τα φτερά του.

Αυτό που θα πρέπει να μας κάνει να σκεφθούμε αργά το βράδυ πως καμία σχέση δεν έχουν οι κοσμοθεωρίες που κουβαλάμε με τη συμπεριφορά απέναντι στα παιδιά μας.