Φίλιππος Ζάχαρης: Κανόνες για τους ρύπους, την προστασία της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος

Φίλιππος Ζάχαρης

Οι ρύποι είναι απόρροια πολλών πραγμάτων. Επιβλαβείς ουσίες εκπέμπονται στον αέρα, επιβαρύνοντας σημαντικά την ατμόσφαιρα και προκαλώντας παράλληλα πολλές και πολύπλοκες ασθένειες.

Το πρόβλημα έχει μεγιστοποιηθεί τις προηγούμενες δεκαετίες όπου δεν υπήρχε έλεγχος και δεν λαμβάνονταν κάποιες αποφάσεις που θα μπορούσαν ν’ αλλάξουν την όλη κατάσταση.

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, έχουν αρχίσει να λαμβάνονται μέτρα και να επιβάλλονται πρόστιμα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το πρόβλημα τελειώνει εδώ.

Δυστυχώς πολλές μεγάλες μονάδες και επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε διάφορους τομείς, εξακολουθούν να επιβαρύνουν σημαντικά το περιβάλλον, εκπέμποντας παράλληλα σημαντικούς ρύπους που με τη σειρά τους προκαλούν πληθώρα ασθενειών.

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, τα αιωρούμενα σωματίδια, το διοξείδιο του αζώτου και το τροποσφαιρικό όζον αναγνωρίζονται πλέον κατά κανόνα ως οι τρεις σημαντικότεροι ρύποι από την άποψη των επιπτώσεων για την υγεία.

Η μακροχρόνια και οξεία έκθεση σε αυτούς τους ρύπους ενδέχεται να προκαλέσει επιπτώσεις κυμαινόμενης βαρύτητας για την υγεία, από προσβολή του αναπνευστικού συστήματος έως πρόωρο θάνατο.

Περίπου 90% του ευρωπαϊκού αστικού πληθυσμού εκτίθεται σε συγκεντρώσεις ρύπων που υπερβαίνουν τα όρια ποιότητας του αέρα τα οποία κρίνονται επιβλαβή για την ανθρώπινη υγεία.

Παραδείγματος χάρη, τα λεπτόκοκκα αιωρούμενα σωματίδια στον αέρα έχει υπολογισθεί ότι μειώνουν το προσδόκιμο ζωής στην Ε.Ε. κατά περισσότερο από οχτώ μήνες.

Το βενζοπυρένιο είναι καρκινογόνος ρύπος που προκαλεί ολοένα και μεγαλύτερη ανησυχία και, σε ορισμένες αστικές περιοχές, ιδιαίτερα της και κεντρικής και νότιας Ευρώπης, βρίσκεται σε συγκεντρώσεις πάνω από το όριο που έχει τεθεί για την προστασία της ανθρώπινης υγείας.

Οι αποφάσεις όμως, όπως προείπα που λαμβάνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο ενδέχεται ν’ αλλάξουν εν δυνάμει τα δεδομένα. Δεν μπορεί να πει κανείς πάντως αν το πρόβλημα θ’ αντιμετωπισθεί σε όλες του τις διαστάσεις. Εντούτοις γίνονται κάποια αργά βήματα.

Ορισμένες βιομηχανικές μονάδες και γεωργικές εκμεταλλεύσεις στην Ευρώπη, λοιπόν, θα υπόκεινται στο μέλλον σε νέους κανονισμούς για τους ρύπους στην Ε.Ε. Στόχος είναι η καλύτερη προστασία της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος, όπως ανακοίνωσαν την Τετάρτη το βράδυ τα κράτη - μέλη της Ε.Ε. και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Εταιρείες, όπως οι μεγάλες χοιροτροφικές και πτηνοτροφικές μονάδες, έχουν ήδη επηρεαστεί από τους κανονισμούς και στο μέλλον, σύμφωνα με τις πληροφορίες, θα υπόκεινται στους κανόνες και ορισμένες επιχειρήσεις εξόρυξης καθώς και μονάδες παραγωγής μπαταριών.

Οι νέες απαιτήσεις δεν θα εφαρμοστούν άμεσα - στη γεωργία, για παράδειγμα, αναμένεται να εισαχθούν σταδιακά από το 2030. Το Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη της Ε.Ε. πρέπει ακόμη να εγκρίνουν επίσημα τη συμφωνία που διαπραγματεύτηκαν οι εκπρόσωποι των θεσμικών οργάνων.

Σύμφωνα με την Κομισιόν, χρειάζονται αυστηρότεροι κανόνες, επειδή η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, η καύση αποβλήτων και η εντατική κτηνοτροφία ευθύνονται για την εκπομπή επιβλαβών ουσιών στον αέρα, το νερό και το έδαφος.

Ως παραδείγματα αναφέρονται τα οξείδια του αζώτου, τα αιωρούμενα σωματίδια, ο υδράργυρος κι άλλα βαρέα μέταλλα. Η ρύπανση του περιβάλλοντος που προκαλείται από αυτούς τους ρύπους μπορεί να προκαλέσει ασθένειες όπως άσθμα, βρογχίτιδα και καρκίνο.

Ως εκ τούτου, η αρχή παρουσίασε τον Απρίλιο του 2022 ένα αντίστοιχο νομοσχέδιο, το οποίο τροποποιήθηκε κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων.

Αρχικά, η οδηγία επρόκειτο να ρυθμίσει σημαντικά περισσότερες γεωργικές επιχειρήσεις, επειδή, σύμφωνα με την Επιτροπή, ευθύνονται για πολλές εκπομπές αμμωνίας και μεθανίου. Αυτό πήγε πολύ μακριά, ειδικά για το Κοινοβούλιο.

Η βοοτροφία, για παράδειγμα, θα συνεχίσει να εξαιρείται από τους κανόνες.
Η Greenpeace χαρακτήρισε το γεγονός αυτό πλήγμα για το κλίμα και τη φύση. Η συμφωνία ήταν μία φάρσα, ανέφερε σε σχετική ανακοίνωσή της.

Σύμφωνα με πληροφορίες από το Κοινοβούλιο, πάντως, όποιος απορρίπτει λύματα σε ποτάμια θα πρέπει στο μέλλον να λαμβάνει υπόψη του και εξωτερικές συνθήκες, όπως η ξηρασία και η χαμηλή στάθμη νερού.

Αυτό ερμηνεύεται ως απάντηση στη μαζική θνησιμότητα ψαριών στον ποταμό Όντερ το καλοκαίρι του 2022.

Να σημειωθεί, τέλος, ότι υπάρχουν διάφορες πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ανθρωπογενούς και φυσικής προέλευσης. Ανθρωπογενούς είναι όπως η καύση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, οι μεταφορές, η βιομηχανία και τα νοικοκυριά, οι βιομηχανικές διεργασίες και χρήση διαλυτών, για παράδειγμα σε βιομηχανίες χημικών και ορυκτών, η γεωργία, ή η διαχείριση αποβλήτων.

Οι ηφαιστειογενείς εκρήξεις, η, εκνέφωση θαλάσσιου άλατος και οι εκπομπές πτητικών οργανικών ενώσεων από εργοστάσια είναι παραδείγματα φυσικών πηγών εκπομπών.