Μαρία Καρίκη: Πόσο καταπιέζεται ο σύγχρονος άνθρωπος;

Rodiaki NewsRoom

Γράφει η
Μαρία Καρίκη
Ψυχολόγος, Msc

Κάθε εποχή έχει τις δυσκολίες της και τις προκλήσεις της. Οι άνθρωποι καλούνται κάθε φορά να προσαρμοστούν και να επιβιώσουν. Δεν είναι μόνο τα προσωπικά βιώματα, αλλά και το γύρω ιστορικό-οικονομικό-κοινωνικό καθεστώς που επηρεάζουν την πορεία του ατόμου ανάλογα. Έτσι, και σήμερα, μέσα σ’ ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο και ασταθές περιβάλλον ο καθένας προσπαθεί να χαράξει τη διαδρομή του όσο καλύτερα μπορεί.

Ο σύγχρονος άνθρωπος αγχώνεται υπερβολικά. Είναι τόσα τα ερεθίσματα γύρω του, τόσες οι υποχρεώσεις, τόσα τα καθήκοντα που ζορίζεται να τα διαχειριστεί όλα μαζί. Νιώθει να πιέζεται από προθεσμίες και τόσους κανόνες.

Οι ταχύτητες με τις οποίες «τρέχουν» όλα τον κάνουν να βρίσκεται μόνιμα σε μία εγρήγορση και υπερδιέγερση μην τυχόν και δεν προλάβει ή παραλείψει κάτι. Αισθάνεται ότι «πρέπει» να ανεβάζει όλο και πιο ψηλά τον πήχη για να μπορέσει να ανταποκριθεί σε όλα όσα οφείλει να διευθετήσει.

Ο ελεύθερος χρόνος του, κατά συνέπεια, όλο και συρρικνώνεται. Δεν προλαβαίνει και πολύ να ασχοληθεί με τον εαυτό του. Αναβάλλει την εκτόνωσή του, τη διασκέδασή του, τη χαλάρωσή του, γιατί προηγούνται συχνά άλλα. Ίσως και να βιώνει ενοχές αν προτιμήσει να κάνει κάτι για τον εαυτό του, νιώθοντας ότι έχει κάτι άλλο «πιο σημαντικό» παραμελήσει.

Οι προτεραιότητες δομούνται βάσει των υποχρεώσεων και των προθεσμιών και όχι απαραίτητα βάσει των αναγκών και των επιθυμιών του.

Σιγά σιγά, λοιπόν, χωρίς ίσως και να το αντιλαμβάνεται πλήρως ο σύγχρονος άνθρωπος, βυθίζεται σε μία ρουτίνα περισσότερο εκτελεστική παρά ποιοτική. Μια ρουτίνα που είναι αρκετά γκρίζα και στεγνή, με έναν «αυτόματο πιλότο» από πίσω, που επαναλαμβάνεται από ένα σημείο και έπειτα μόνο του. Όλα κυλούν μέσα σε μία καθημερινότητα προκαθορισμένη με ελάχιστα περιθώρια απόκλισης. Οι προσωπικές στιγμές βρίσκουν ελάχιστο χρόνο να εκδηλωθούν και να βιωθούν.

Και κάπως, έτσι, σε βάθος χρόνου, ακούς τους ανθρώπους ν’ αρχίζουν να λένε τις εξής φράσεις: «πνίγομαι», «δεν αντέχω άλλο», «θέλω να τα παρατήσω όλα και να φύγω από τα πάντα και τους πάντες», «δεν με ικανοποιεί τίποτα πια», «νιώθω δυστυχισμένος».

Είναι η φάση της συνειδητοποίησης και της αφύπνισης αυτή. Φτάνει το άτομο σ’ ένα εσωτερικό τέλμα και κορεσμό. Έχει χάσει το νόημα και τον σκοπό της ζωής του. Νιώθει να έχει βαλτώσει και οι υποχρεώσεις του φαίνονται πια αδιάφορες, ανούσιες.
Αργά ή γρήγορα, οι συνέπειες της χρόνιας πίεσης θα αποτυπωθούν στην ψυχική υγεία (ίσως και στη σωματική). Όλα τότε θα επαναπροσδιοριστούν και ο άνθρωπος θα εντοπίσει τα λάθη που έκανε.

Καταπιέζοντας τον εαυτό του να προλάβει, να αντέξει, να υπομείνει, να παραμείνει και να διευθετεί τα «πρέπει» ως προτεραιότητα, έφτασε στο σημείο να χάσει την επαφή με τον εσωτερικό του κόσμο και να ζει μηχανικά και αυτοματοποιημένα. Εκ των υστέρων, τα βλέπει αλλιώς και τα αξιολογεί αλλιώς. Το ζήτημα είναι πόση «ζημιά» έχει γίνει στο μεταξύ.

Ο άνθρωπος οφείλει να υπενθυμίζει στον εαυτό του συνεχώς ότι δεν είναι μόνο ένα ορθολογικό, εκτελεστικό ον. Έχει κι έναν ψυχισμό που εξίσου έχει ανάγκες που χρειάζεται να ικανοποιηθούν. Σε αντίθεση με τους φρενήρεις ρυθμούς γύρω μας, η ψυχική μας υπόσταση επιθυμεί ισορροπία, ηρεμία, αργούς ρυθμούς, επικέντρωση στο παρόν, σύνδεση ουσιαστική με τους υπόλοιπους ανθρώπους, επιθυμίες, όνειρα, «θέλω» και χρόνο που επενδύεται στον εαυτό για αναστοχασμό και διεύρυνση.

Ας έχουμε, λοιπόν, κατά νου, ότι δεν είναι μόνο το έξω από εμάς, αλλά και το μέσα μας που χρειάζεται προσοχή και φροντίδα. Γιατί αν δεν είμαστε καλά μέσα μας, δεν θα μπορέσουμε να σταθούμε όπως θα θέλαμε στο έξω μας. Προηγείται η επαφή με τον εαυτό μας και ακολουθούν όλα τα άλλα. Διαφορετικά διακινδυνεύουμε ν’ αναλώσουμε όλα τα ψυχικά μας αποθέματα κι έπειτα να νιώσουμε ανήμποροι, αδύναμοι να προχωρήσουμε.

Η χρόνια πίεση και καταπίεση, άλλοτε γίνεται αντιληπτή και άλλοτε όχι από τον άνθρωπο, όσο συμβαίνει. Γι’ αυτό έχει σημασία να παρατηρούμε τον εαυτό μας, τα συναισθήματά μας και τα όποια συμπτώματα-μηνύματα συνεχώς.
Πάντα μας στέλνει προειδοποιήσεις ο ψυχισμός μας πριν φτάσει στο απροχώρητο.
Μας ενημερώνει για το πόσο έχει φτάσει στα όριά του και ίσως και να τα έχει ξεπεράσει.

Αν δεν ακούσουμε αυτά τα μηνύματα, δεν θα προλάβουμε να προστατεύσουμε έγκαιρα τον εαυτό μας. Ας είμαστε, επομένως, δίπλα στον εαυτό μας και ας είναι η προτεραιότητά μας, ό,τι άλλο κι αν στέκεται απέναντί μας.