Αναστάσιος Πλατής: Γνώσεις και δεξιότητες ζωής

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Πλατής Αναστάσιος

Επιστημονικά Υπεύθυνος της εταιρείας «ΠΑΝΑΚΕΙΑ»

Με αφορμή το πλήθος των προσκλήσεων προς την εταιρεία «ΠΑΝΑΚΕΙΑ» για δράσεις στις σχολικές κοινότητες και την επακόλουθη παρουσία μας μέσα σ’ αυτές, διαπιστώθηκε η ανάγκη κι η δίψα παιδιών και εκπαιδευτικών για «μαθήματα» που δεν αφορούν την απόκτηση στείρων γνώσεων, αλλά για εξασφάλιση εφοδίων χρήσιμων για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της ζωής.

Η στροφή σ’ αυτές τις αναζητήσεις, προφανώς, δηλώνει κενά που ενδεχομένως παρουσιάζονται τόσο στην ανατροφή όσο και στην εκπαίδευση των παιδιών. Κι αυτό, όχι-απαραίτητα- επειδή δεν ενδιαφέρονται γονείς και εκπαιδευτικοί, αλλά κυρίως επειδή η δομή της κοινωνίας αλλάζει τάχιστα και οι ανάγκες των παιδιών τροποποιούνται διαρκώς.

Γονείς και εκπαιδευτικοί καλούνται να ανταποκριθούν σε αενάως μεταβαλλόμενα δεδομένα, να σηκώσουν έναν τεράστιο όγκο ερεθισμάτων και προβλημάτων που ανακύπτουν και φυσικά, ταυτόχρονα, να είναι επαρκείς σε όλους τους ρόλους που αναλαμβάνουν.

Ο στόχος θεωρούμε, ότι είναι κοινός: να «βγάλουμε» καλά παιδιά, τους ενήλικες του μέλλοντος, με τα σωστά εφόδια έξω στην κοινωνία. Επακολούθως, ανακύπτει το ερώτημα του ποια είναι αυτά τα εφόδια.

Αναμφισβήτητα, η απόκτηση γνώσεων διευρύνει τους ορίζοντές μας και είναι απαραίτητη. Τι γίνεται, όμως, με την εκμάθηση δεξιοτήτων ζωής, που γίνονται δεξιότητες διαβίωσης και μέσω των οποίων αποκτάμε, εν τέλει, την πολυπόθητη ψυχική ανθεκτικότητα; Ως δεξιότητες ζωής, ορίζονται αυτές που αποκτώνται μέσω της μάθησης ή/και μέσω της εμπειρίας του καθενός και χρησιμοποιούνται για να βοηθούν άτομα και ομάδες να διαχειρίζονται αποτελεσματικά προβλήματα και ζητήματα της καθημερινότητας. Είναι χρήσιμες σε όλες τις ηλικίες και σε όλους τους τομείς της ζωής. Μπορούν να μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε τα πιο μεγάλα αλλά και τα πιο μικρά προβλήματα, να σταθούμε με θετικό τρόπο στη ζωή και να πετύχουμε τους στόχους μας.

Οι δεξιότητες ζωής μπορούν να αναπτυχθούν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Με την κατάλληλη εκπαίδευση μπορούμε να ενδυναμώσουμε και να ενισχύσουμε εκείνες τις στάσεις και συμπεριφορές που θα μας κάνουν περισσότερο αποδοτικούς, πετυχημένους και ,φυσικά, θα μας δώσουν λόγους να αισθανόμαστε περισσότερο χαρούμενοι. Η δημιουργικότητα, η κριτική σκέψη, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και λήψης αποφάσεων, η επικοινωνία και η συνεργασία, η ιδιότητα του πολίτη, η προσωπική και η κοινωνική υπευθυνότητα είναι απαραίτητα χαρακτηριστικά για την επιτυχία, χρήσιμα τόσο για υγιείς κοινωνίες όσο και για υγιείς μονάδες που ζουν στις κοινωνίες. Ουσιαστικά, χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: • Δεξιότητες ανάπτυξης προσωπικής ταυτότητας (ρεαλιστική αυτοεικόνα, αποδοχή προσωπικής ευθύνης, διαχείριση άγχους κ.α)

• Δεξιότητες διαπροσωπικής επικοινωνίας (ενεργητική ακρόαση, αναγνώριση/έκφραση και διαχείριση συναισθημάτων, ανάπτυξη υγιούς διεκδικητικής συμπεριφοράς, δυνατότητα επίλυσης συγκρούσεων κ.α.)

• Δεξιότητες αντιμετώπισης προβλημάτων (κατανόηση προβλημάτων, εύρεση και αξιολόγηση πιθανών εναλλακτικών λύσεων, αξιολόγηση και επανακαθορισμός λύσεων κ.α.) Κάνοντας μια ανασκόπηση στα σύγχρονα προβλήματα που συνοδεύουν την παιδική και εφηβική ηλικία, διαπιστώνει κανείς ότι αυτά συχνά αφορούν τις δυσκολίες που ανακύπτουν στις κοινωνικές συναναστροφές, στη διαχείριση των συναισθημάτων τους, στο πως θα ανταπεξέλθουν σε καθημερινές προκλήσεις, πώς θα αρέσουν στον εαυτό τους και στους άλλους.

Και ξέρουμε ότι τις ίδιες δυσκολίες και ανάγκες έχει και ο ενήλικος πληθυσμός. Το πώς θα μιλήσουμε στους φίλους μας, πώς θα επικοινωνούμε με την οικογένειά μας, πώς θα διαθέσουμε το χρόνο μας, πώς θα συμπεριφερόμαστε ως οδηγοί, πώς θα συμπεριφερόμαστε απέναντι σε ηλικιωμένους και αδύναμους, πώς θα διαφωνούμε με άλλους και το πώς θα δείξουμε το ενδιαφέρον και την αγάπη μας.

Επίσης, πώς θα διαχειριζόμαστε τις κρίσιμες καταστάσεις, πώς θα συμπεριφερόμαστε στο σώμα μας, πού θα πετάμε τα σκουπίδια μας, πώς θα σεβόμαστε τη φύση και τους λοιπούς διαβιούντες σ’ αυτήν κ.ά.

Όλα αυτά απαιτούν εκμάθηση δεξιοτήτων ζωής.

Αποκτώντας κανείς αυτά τα εφόδια, είναι δεδομένο, ότι χτίζει γερά θεμέλια για να προβεί στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της ζωής και ασφαλώς το σχολείο κατέχει μία μοναδική θέση, μέσα από την οποία έχει την ευκαιρία να λειτουργεί με τρόπο που υποστηρίζει την ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας των παιδιών και της σχολικής κοινότητας.

Ο δε ενήλικας με καλά αναπτυγμένες δεξιότητες ζωής είναι ένα ικανό άτομο, ένα άτομο που έχει αντίληψη όχι μόνο των δικών του αναγκών, αλλά και την ικανότητα της προσωπικής ανάπτυξης και της διασφάλισης μιας καλής ποιότητας ζωής.

Οι κοινωνίες, οι οποίες συστηματικά υποστηρίζουν την ανάπτυξη των δεξιοτήτων ζωής των πολιτών τους, θα μπορούν να εμπιστεύονται τους πολίτες τους και την επιθυμία τους να δρουν με ηθική διάθεση, ικανοί να συμβιώνουν σε οργανωμένες κοινωνίες επιδεικνύοντας ατομική υπευθυνότητα.

Ας προσπαθήσουμε, λοιπόν, ο καθένας από τη θέση και με τον ρόλο του –γονείς και εκπαιδευτικοί- να δούμε την ανατροφή και τη μόρφωση των παιδιών μας υπό το πρίσμα των σύγχρονων απαιτήσεων, αλλαγών και εξελίξεων και ας αναρωτηθούμε όλοι τα εξής:

Η εκμάθηση ποιων αξιών και ποιων δεξιοτήτων πρέπει να τεθεί ως προτεραιότητα; «Δεν είναι δείγμα υγείας να είσαι καλά προσαρμοσμένος σε μία βαθιά άρρωστη κοινωνία», είπε ο Ινδός θεοσοφιστής Jiddu Krishnamurti. Απαιτείται, λοιπόν, αλλαγή πλεύσης, επανακαθορισμός στόχων και ανασύνταξη στα μέσα που χρειαζόμαστε για μια ηθική, υπεύθυνη και αξιοπρεπή στάση ζωής.

Κι ας μην ξεχνάμε, ότι σύμφωνα με τον Ηράκλειτο: «Ήθος ανθρώπω δαίμων» (που σημαίνει πως ο χαρακτήρας του ανθρώπου είναι ο θεός του πεπρωμένου του).