Θεόδωρος Παπανδρέου: Διορθωτικές παρεμβάσεις στο Αναλυτικό και Ωρολόγιο πρόγραμμα του Δημοτικού Σχολείου

Rodiaki NewsRoom

Γράφει o Θεόδωρος Παπανδρέου
Επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος

Η μαθησιακή διαδικασία είναι ένα πολυδιάστατο και πολύπλοκο φαινόμενο, το οποίο δεν μπορεί να ερμηνευτεί με απλούς μεταφορικούς τρόπους έκφρασης ή ορισμούς.

Από πλευράς τυπολογίας, έχει στοιχεία τεχνικής επιστημονικής τέχνης και ηθικής πράξης. Ενώ από πλευράς λειτουργιών, χαρακτηρίζεται από την εκτελεστική μορφή, την επικοινωνιακή και την οργανωτική.
Τα στοιχεία της θα μπορούσαν να επικεντρωθούν στις παρακάτω παραμέτρους:

Κατάλληλο περιεχόμενο - Οργάνωση και σχεδιασμός - Διέγερση προσοχής - Ενεργός συμμετοχή των παιδιών - Θετικές προσδοκίες - Ενθάρρυνση και ψυχολογική ενίσχυση - Κατάλληλη χρήση των διδακτικών μέσων - Συνεργατική ατμόσφαιρα - Κατάλληλες ερωτήσεις - Και χρήση διαμορφωτικής αξιολόγησης.

Οι ανωτέρω παράμετροι για να υλοποιηθούν και να τελεσφορήσουν, θα πρέπει υποχρεωτικά να ενεργοποιούνται με τις σύγχρονες μεθοδολογικές προσεγγίσεις.

Κατά συνέπεια, οι διδακτικές ενέργειες κατά τη σχολική πράξη θα πρέπει να στηρίζονται στα πορίσματα των επιστημονικών ερευνών, λαμβάνοντας υπόψη τον παράγοντα παιδί και το είδος του προσφερόμενου γνωστικού αντικειμένου.

Δηλαδή, η σχολική πράξη δεν είναι υποχρεωτικό να ακολουθεί ένα, μονοδιάστατο τρόπο διδασκαλίας, αλλά διαφορετικές διδακτικές στρατηγικές, οι οποίες μπορούν να εφαρμόζονται, κατά περίπτωση, μόνες ή σε συνδυασμό μεταξύ τους, ανάλογα με τη διδακτική ενότητα, τις ανάγκες των μαθητών, τις συνθήκες του σχολείου και τα μέσα που διαθέτει κάθε φορά ο διδάσκων.

Η επιστήμη της Ψυχολογίας για να εξηγήσει το φαινόμενο της μαθησιακής διαδικασίας χρησιμοποίησε στην πορεία της περισσότερες από (15) θεωρίες μάθησης, χωρίς όμως να δώσει την απάντηση στο ερώτημα: «Ποια είναι η πλέον σωστή και αποτελεσματική θεωρία».

Για τους λόγους αυτούς, στον χώρο της εκπαίδευσης, σχεδόν όλων των χωρών, οι αυτοσχεδιασμοί, οι απομιμήσεις και οι προχειρότητες, είχαν κι έχουν τον πρώτο λόγο στο σχεδιασμό της εκπαιδευτικής πολιτικής με αποτέλεσμα να μην υπάρχει σταθερό εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά να πρυτανεύει το δόγμα του «Ράβε - ξήλωνε» (ακόμα και το πρωτοποριακό εκπαιδευτικό μοντέλο της Φινλανδίας).

Σε μια κοινωνία, όπως η ελληνική, που βασίζεται στο στάδιο του εκσυγχρονισμού, της δρομολόγησης και των δομικών αλλαγών, θα πρέπει η σχολική πράξη να εξεταστεί κάτω από το πρίσμα της ανάγκης πειραματισμού σε νέες διδακτικές και παιδαγωγικές μορφές οργάνωσης της σχολικής ζωής και ιδιαίτερα σε νέες στρατηγικές και συμμετοχικές μορφές διαδικασίας μάθησης.

Είναι λοιπόν καιρός πια, η ελληνική παιδεία να πάψει να παρασύρεται από το αίσθημα του εύκολου ενθουσιασμού, της πρόχειρης εφαρμογής καθετί καινούριου και ξενόφερτου και αντ’ αυτού να καθιερώσει το σύστημα τού προγραμματισμένου πειραματισμού και της εφαρμογής του σε ελληνικά δεδομένα.

Ολοήμερη διδασκαλία κάθε μαθήματος
Ωρολόγιο πρόγραμμα ΥΠΕΠΘ.
Σύμφωνα με τα τελευταία Π.Δ. (Προεδρικά Διατάγματα) και τις νεότερες συμβουλευτικές εγκυκλίους του ΥΠΕΠΘ, σχετικά με τα ωρολόγια προγράμματα, το διδακτικό έτος αποτελείται από (10) ημερολογιακούς μήνες (Σεπτέμβριος- Ιούνιος). Δηλαδή συνολικά (278) ημέρες (εργάσιμες και αργίες).

Αφαιρουμένων των νομίμων αργιών και των Σαββατοκύριακων, μένουν περίπου για κάθε διδακτικό έτος (168 έως 172) εργάσιμες ημέρες.
Αν και από αυτές αφαιρεθούν (6 έως 9) βιωματικές και διδακτικές επισκέψεις, μένουν καθαρές διδακτικές ημέρες (164), δηλαδή (24) εβδομάδες.

*Κατά το ωρολόγιο πρόγραμμα του ΥΠΕΠΘ, για κάθε μάθημα στις μεγάλες τάξεις προβλέπονται περίπου οι ακόλουθες διδακτικές ώρες:
• Γλώσσα: 168 διδακτικές ώρες περίπου.
• Μαθηματικά: 120 διδακτικές ώρες περίπου.
• Φυσική: 98 διδακτικές ώρες περίπου.

• Ιστορία: 69 διδακτικές ώρες περίπου.
• Θρησκευτικά: 69 διδακτικές ώρες περίπου.
• Γεωγραφία: 69 διδακτικές ώρες περίπου.
• Κοινων. Πολιτ. Αγωγ: 36 διδακτικές ώρες περίπου.

* Εδώ καταγράφονται τα υπόλοιπα «βοηθητικά» μαθήματα.
• Φυσική Αγωγή: 69 διδακτικές ώρες
• Αισθητική Αγωγή: 120 διδακτικές ώρες
• Ευέλικτη Ζώνη: 69 διδακτικές ώρες
• Αγγλικά: 120 διδακτικές ώρες
• Β’ Ξένη γλώσσα: 69 διδακτικές ώρες

Προτεινόμενη διόρθωση
Η νέα πρόταση-εισήγηση κατανομής και διδασκαλίας της προβλεπόμενης διδακτέας ύλης είναι η ακόλουθη:
➢ Κάθε ημέρα της εβδομάδας, από τις 08.30 έως τις 12:00 να διδάσκεται, το ίδιο μάθημα σε όλες τις τάξεις.
➢ Κι από τις 12.00 μέχρι τη λήξη του διδακτικού ωραρίου να διδάσκονται, εναλλάξ τα μαθήματα του Β’ Μέρους, ανάλογα με τον αριθμό των ωρών που προβλέπει το ωρολόγιο πρόγραμμα.

Δειγματικό ωρολόγιο πρόγραμμα.
➢ Δευτέρα 08.30-11.50 Γλώσσα (με τα προβλεπόμενα διαλείμματα).
12.15-13.45 Αγγλικά-Αισθητική Αγωγή.

➢ Τρίτη 08.30-11.50 Μαθηματικά.
12.15-13.45 Φυσική Αγωγή - Β’ Ξένη γλώσσα.

➢ Τετάρτη 08.30-11.50 Φυσική.
12.15-13.45 Ευέλικτη Ζώνη- Αγγλικά.

➢ Πέμπτη 08.30-10.10 Ιστορία.
10.20-11.50 Θρησκευτικά.
12.15-13.45 Αισθητική Αγωγή-Ευέλικτη Ζώνη.

➢ Παρασκευή 08.30-10.10 Γεωγραφία.
10.20-11.50 Κοιν. Πολιτική Αγωγή.
12.15-13.45 Φυσική Αγωγή- Β’, Ξένη γλώσσα

Εναλλακτικές λύσεις
Το δειγματικό τούτο ωρολόγιο πρόγραμμα μπορεί να αλλάζει σε ημέρες και μαθήματα μετά από ένα μήνα ή στο πρώτο τρίμηνο ή και όταν η ύλη μερικών μαθημάτων θα μειώνεται.

Μερικές από τις αλλαγές που μπορούν να γίνουν είναι:
➢ Να αλλάζουν ημέρες και μαθήματα, δηλαδή η Γλώσσα να πάει Τετάρτη και τα μαθήματα της Τετάρτης να μπουν τη Δευτέρα.

➢ Την ίδια Εβδομάδα να μπουν τα Μαθηματικά δύο φορές και να παραλειφθούν δύο δευτερεύοντα.

➢ Αργότερα που θα εξαντλείται η ύλη των δίωρων μαθημάτων, η επανάληψη των μαθημάτων κορμού να γίνεται συντομότερα, ανά δύο ή τρεις ημέρες.

➢ Το κυλιόμενο τούτο σύστημα να επαναλαμβάνεται, ανάλογα με τις μαθησιακές ανάγκες των μαθητών κάθε τάξης.

Πλεονεκτήματα της Μεθόδου
➢ Επιτυγχάνεται άνετα η προσφορά, επεξεργασία και η εμπέδωση της προσφερόμενης διδακτέας ύλη.

➢ Αποδελτιώνεται εύκολα και κατανοείται συντομότερα το συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο κι επιτυγχάνεται ο επιδιωκόμενος διδακτικός στόχος.

➢ Παρουσιάζονται κι εμπεδώνονται βιωματικά οι θέσεις - κλειδιά και τα σημαντικότερα σημεία κάθε ενότητας, καθόσον υπάρχει επάρκεια χρόνου.

➢ Αποφεύγεται κατά τρόπο αβίαστο και φυσιολογικό η ποικιλία των γνωστικών αντικειμένων των διαφορετικών μαθημάτων (4-5) την ημέρα, που συνήθως προκαλούν άγχος και σύγχυση στα παιδιά.

➢ Καλύπτονται σε μεγάλο βαθμό τα προηγούμενα μαθησιακά κενά και αποφεύγεται η δημιουργία νέων, καθόσον δίδεται η ευχέρεια της επανάληψης και της συνειρμική σύνδεσης νέων και παλαιών γνωστικών αντικειμένων.

➢ Υπάρχει χρόνος για ενισχυτική διδασκαλία στα παιδιά εκείνα που παρουσιάζουν μαθησιακά κενά και παράλληλα δίδεται η ευκαιρία για περισσότερη εργασία σε παιδιά που επιθυμούν ασκήσεις με αυξημένη δυσκολία.

➢ Μειώνεται και σταδιακά καταργείται η υποχρεωτική προετοιμασία και η εργασία στο σπίτι, καθότι η όλη εργασία γίνεται πια στο σχολείο.

➢ Ισχυροποιείται και ενεργοποιείται η «μακροχρόνια μνήμη» η οποία κατά τη συνήθη διδασκαλία μένει αδρανής, επειδή τα πάντα, λόγω συντομίας, καταγράφονται και συσσωρεύονται μόνο στη «βραχυπρόθεσμη» μνήμη.

➢ Μειώνεται το άγχος της πολύπλευρης μελέτης και προετοιμασίας των παιδιών, τα οποία υποχρεώνονται με το υπάρχον ωρολόγιο πρόγραμμα να προετοιμάζονται για (4-6) μαθήματα,(κάθε απόγευμα), πραγματοποιώντας (3-8) ασκήσεις για καθένα από αυτά.

➢ Μειώνεται, επίσης,το άγχος της προετοιμασίας των εκπαιδευτικών, οι οποίοι είναι υποχρεωμένοι να σχεδιάζουν τον προγραμματισμό της επόμενης ημέρας, να συλλέγουν πληροφορίες, να διορθώνουν και να αξιολογούν τις εργασίες των παιδιών, ενώ με τον νέο τρόπο εργασίας τούς δίδεται ο χρόνος και η ευκαιρία σχεδιασμού μιας ολοκληρωμένης και αποτελεσματικής διδακτικής προετοιμασίας ενός ή δύο μαθημάτων.

➢ Δίδεται η ευκαιρία της μετάβασης των παιδιών με μαθησιακά κενά των μεγάλων τάξεων, σε κατώτερες τάξεις, για κάλυψη των μαθησιακών τους ελλείψεων, αλλά και των παιδιών των μικρών τάξεων με αυξημένες δυνατότητες, να μεταβαίνουν σε ανώτερες τάξεις, για ικανοποίηση των υπερεργατικών τους επιθυμιών.

➢ Μειώνεται στο ελάχιστο ο κίνδυνος της «Σκολίωσης», που προκαλεί σε μεγάλο αριθμό παιδιών το δυσανάλογο βάρος της σχολικής τσάντας με τα (10-12) σχολικά βιβλία και τα αντίστοιχα τετράδια.

➢ Τέλος, εξασφαλίζεται η επάρκεια χρόνου για την πραγματοποίηση του βιωματικού μέρους της διδασκαλίας, με την πραγματοποίηση πειραμάτων, κατασκευών, δραματοποιήσεων και διδακτικών επισκέψεων στους χώρους που διαδραματίζονται τα διδασκόμενα γνωστικά αντικείμενα.

Εκτός από τα ανωτέρω θετικά επιχειρήματα και σύμφωνα με τη φιλοσοφική ρήση «Ουδέν καλόν αμιγές κακού», η εφαρμογή της προτεινόμενης μεθόδου παρουσιάζει σίγουρα και αρνητικά σημεία, με πρώτο εκείνο της κόπωσης και τη μείωσης του ενδιαφέροντος των παιδιών, μετά τη δεύτερη ώρα διδασκαλίας του ιδίου μαθήματος.

Άλλωστε είναι κοινωνικά αποδεδειγμένο, ότι καθετί που έρχεται σε αντίθεση ή δε συμβαδίζει με το κατεστημένο και ιδιαίτερα προς το καθημερινό εργασιακό μοτίβο, αν δε γίνεται παραδεκτό, σίγουρα ειρωνικά απορρίπτεται!

Όμως τούτο δεν αποτελεί καταλυτικό ανασταλτικό παράγοντα προσπαθειών σε όσους αισθάνονται ή διακατέχονται από διδακτικές ανασφάλειες και προβληματισμούς, αλλά απεναντίας γίνονται κίνητρα και προσδοκίες ότι κάποτε και στη χώρα μας θα πάψει να φωτίζεται το εκπαιδευτικό οικοδόμημα μόνο μέσα από τις χαραμάδες.