Μαρία Καρίκη: Όταν σου προκαλούν ενοχές…

Rodiaki NewsRoom

Γράφει η Μαρία Καρίκη
Ψυχολόγος, Msc

Κάθε ανθρώπινη αλληλεπίδραση πυροδοτεί διάφορα συναισθήματα, ανάλογα με τα λόγια που ειπώνονται και τη συμπεριφορά που εκδηλώνει ο ένας στον άλλον. Συνήθως έρχονται και παρέρχονται. Υπάρχουν, όμως, και εκείνα τα συναισθήματα που παρουσιάζονται πιο συχνά σε μια σχέση και τείνουν να την ορίζουν. Κάποιοι άνθρωποι μας προκαλούν συχνά χαρά ή γέλιο, άλλοι εκνευρισμό, άλλοι άγχος, κι άλλοι ενοχές...! Όταν κάτι επαναλαμβάνεται σε μεγάλο βαθμό και είναι αρνητικό σαν συναίσθημα, αρχίζουμε να αναρωτιόμαστε αν θα έπρεπε να διατηρήσουμε αυτή τη σχέση ή μήπως καλό θα ήταν για εμάς να τη διακόψουμε ή να αραιώσουμε.

Οι ανθρώπινες σχέσεις φυσικά και έχουν τις διακυμάνσεις τους. Θα υπάρξουν σίγουρα στιγμές διαφωνιών και συγκρούσεων. Αυτά είναι αναπόφευκτα σε μια σχέση. Εκείνο που εξετάζεται, ωστόσο, είναι αν τυχόν υπάρχει η κακή πρόθεση και μια σκοπιμότητα. Αν, δηλαδή, το άτομο, ενώ καταλαβαίνει ότι με αυτά που θα πει ή θα κάνει, θα φέρει τον άλλο άνθρωπο σε δύσκολη θέση ή σε άσχημη ψυχολογία, παρ' όλα αυτά αντιδρά με τον τρόπο που έχει επιλέξει. Σαν να μην τον νοιάζει πώς θα νιώσει ο άλλος. Το ακόμα χειρότερο είναι να επιδιώκει συνειδητά να κάνει το άλλο άτομο να αισθανθεί αρνητικά, σαν να θέλει να τον τιμωρήσει ή να τον εκδικηθεί για κάτι.

Οι σχέσεις που συνεχώς μας κάνουν να αισθανόμαστε άσχημα χαρακτηρίζονται ως μη υγιείς. Το νόημα μιας ισορροπημένης σχέσης είναι να νιώθουν και τα δύο μέλη καλά, ελεύθερα να είναι ο εαυτός τους και να υπάρχει σεβασμός, ισοτιμία, αλληλοκατανόηση και αλληλοϋποστήριξη. Ούτε προσβολές, ούτε ειρωνείες, υποτιμήσεις ή ψέματα. Μόνο σε ένα θετικό κλίμα μπορεί μια σχέση να είναι βιώσιμη και προαγωγική!

Οι άνθρωποι μπορεί να χρησιμοποιούν και αθέμιτα μέσα προκειμένου να κρατήσουν κάποιον δίπλα τους ή για να περάσει το δικό τους. Ένας από αυτούς τους τρόπους είναι να του προκαλούν συστηματικά ενοχές. Γίνεται επίκληση στο συναίσθημα και το άτομο χειραγωγείται. Νιώθει συνεχώς ότι φταίει για όλα, ότι κάνει μόνιμα λάθη και ότι πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός σε ό,τι κάνει προκειμένου να μη στεναχωρήσει το άλλο άτομο.

Οι ενοχές βαραίνουν τον άνθρωπο! Ψυχολογικά τον επιβαρύνουν πολύ. Αξίζει τον κόπο να διερευνήσει αν μόνος του έφτασε στο σημείο να νιώθει ενοχές για κάτι ή μήπως του το προκάλεσε κάποιος άλλος! Έχει μεγάλη σημασία αν οι ενοχές είναι προϊόν αναστοχασμού και αυτοκριτικής ή αν είναι αποτέλεσμα σκόπιμου χειρισμού από κάποιον που αποβλέπει σε κάτι.

Ο σκοπός του συναισθήματος της ενοχής είναι κανονικά διδακτικός. Να μας διδάξει τι αντίκτυπο μπορεί να έχει ο λόγος και οι πράξεις μας σε κάποιον άνθρωπο και να μπούμε για λίγο στη θέση του. Αν διαπιστώσουμε ότι πράγματι επηρεάσαμε αρνητικά με κάποιον τρόπο έναν άνθρωπο (και δεν ήταν επιδίωξή μας), τότε μπορούμε να ζητήσουμε συγγνώμη και την επόμενη φορά να γίνουμε καλύτεροι. Όταν, όμως, οι τύψεις έρχονται χωρίς να τις σκεφτούμε εμείς, αλλά κάποιος άλλος μας προκαλεί με δόλο αυτό το συναίσθημα, τότε χρειάζεται προσοχή.

Πολλοί άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν καν ότι κάποιος άλλος τους χειρίζεται συστηματικά για πολύ καιρό. Αισθάνονται απλά ότι ο άλλος έχει δίκιο σε αυτά που λέει και πιστεύουν ό,τι τους πει, χωρίς να είναι καθόλου υποψιασμένοι ότι μπορεί αυτό να είναι σκόπιμο και κατευθυντικό. Ακόμα κι αν τους το πουν οι δικοί τους άνθρωποι, αντιδρούν και αρνούνται να το δεχτούν. Δεν θέλουν να χαλάσουν την εικόνα που έχουν σχηματίσει για τον άνθρωπο που εμπιστεύονται. Κι έτσι μπορεί για μεγάλο διάστημα να θυματοποιούνται χωρίς να το αντιλαμβάνονται, ενώ η ψυχολογία τους επιδεινώνεται συνεχώς. Νιώθουν ότι εκείνοι είναι υπεύθυνοι που εκνευρίζουν τον φίλο ή σύντροφό τους και ότι η σχέση κινδυνεύει από την πλευρά τους!

Ωστόσο, αργά ή γρήγορα θα έρθει η στιγμή που θα γίνει η αφύπνιση. Όταν η κακή ψυχολογία φτάσει στο απροχώρητο, όταν το αίσθημα αδικίας θα γίνεται όλο και πιο έντονο, όταν η υπομονή θα εξαντληθεί, όταν το άτομο θα συνειδητοποιήσει ότι δεν παίρνει τίποτα άλλο πια πέραν των παρατηρήσεων, των κατηγοριών, των υποδείξεων και μιας μόνιμα άσχημης στάσης προς το πρόσωπό του, τότε θα καταλάβει ότι δεν την αξίζει όλη αυτή η συμπεριφορά! Θα πονέσει πολύ, αλλά δεν μπορεί άλλο να μένει σε μια κακοποιητική σχέση που κάποιος τον χειραγωγεί και τον κάνει να νιώθει άσχημα σχεδόν με τα πάντα. Κανείς δεν θα έπρεπε να παραμένει σε μια τέτοια σχέση, γιατί γίνεται τοξική και δεν επιτρέπει στο άτομο να είναι ο εαυτός του και να νιώσει σημαντικός και πολύτιμος, όπως αξίζει στον καθένα!