Μίκης Θεοδωράκης: «Επιτάφιος» και λαϊκό τραγούδι

Ο Μίκης Θεοδωράκης είναι ο συνθέτης που έφερε τη μουσική ,με το δικό του ιδιαίτερο τρόπο, κοντά στον άνθρωπο, κοντά στο λαό.

Ο Μίκης Θεοδωράκης είναι ο συνθέτης που έφερε τη μουσική ,με το δικό του ιδιαίτερο τρόπο, κοντά στον άνθρωπο, κοντά στο λαό. Διαβάζοντας τη βιογραφία του βλέπουμε πως από τα πρώτα «βήματα» της σταδιοδρομίας του είχε βάλει σκοπό να βρει τρόπους αυθεντικής επικοινωνίας με τους απλούς ανθρώπους, μέσα από μια νέα ποιοτική μουσική πρόταση. Έπρεπε όμως πρώτα να «αφομοιώσει» και μετά να ξεπεράσει τη στείρα μουσική μάθηση του ωδείου, αυτό το «αναγκαίο κακό», που κρατούσε «δέσμια» τη μουσική του ευφυϊα. O Μίκης Θεοδωράκης πίστευε πως ο άνθρωπος, όποιος κι αν είναι, όπου κι αν ζει, «τρέφεται με τη μουσική όπως τρέφεται με το ψωμί». Αυτή είναι η «σύντροφος» του. Ποια μουσική όμως; Η δική του. Η λαική! Αναρωτιόταν: «Μπορεί ένας καλλιτέχνης να δημιουργήσει έχοντας σαν κέντρο αναφοράς μόνο τον εαυτό του; Όχι φυσικά. Ο καλλιτέχνης βρίσκεται αντιμέτωπος και επηρεάζεται από τη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα. Επηρεάζεται από τη ζωή και τις αντιφάσεις της, από το σύστημα αισθητικών αξιών της κοινωνίας…» Η μεγάλη «ευκαιρία» για τη νέα μουσική πρόταση , αυτή που έμελλε να αλλάξει τη ροή της σύγχρονης ελληνικής μουσικής, ήρθε με τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου. Το μουσικό έργο «Επιτάφιος» δεν ήταν τίποτε άλλο από τη συνένωση της σύγχρονης ελληνικής λαϊκής μουσικής –έτσι όπως την έβλεπε ο Μίκης Θεοδωράκης- με τη σύγχρονη ελληνική ποίηση. Ως την εμφάνιση του «Επιτάφιου» , το λαϊκό μας τραγούδι, «βαθύ και ρωμαλέο στο μουσικό μέρος του», ήταν φτωχό στιχουργικά, σημειώνει ο ίδιος. Αυτή την αντίφαση ήρθε να λύσει ο συνθέτης, φέρνοντας στο προσκήνιο την περιεκτική σε ανθρωποκεντρικά μηνύματα, ελληνική ποίηση. Να την ενώσει με μια νέα μουσική πρόταση, με ένα είδος λαϊκής –ποιοτικής μουσικής που θα μπορούσε να πλησιάσει ο λαός και μέσα απ’ αυτή να γνωρίσει την ποίηση. Το μπουζούκι βγαίνει από την παρανομία και φτάνει επίσημα στις γειτονιές και στα γήπεδα. «Τραγουδά» την ποίηση… «Υπεύθυνος» γι’ αυτό; ο Μίκης Θεοδωράκης. Αυτός που «μίλησε στο λαό τη γλώσσα που αγαπούσε και καταλάβαινε. Τη δική του γλώσσα: ΤΟ ΛΑΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ». Ο Κώστας Μυλωνάς στο βιβλίο του «Ιστορία του Ελληνικού Τραγουδιού», γράφει: «Η απήχηση που είχε ο «Επιτάφιος» ήταν πραγματικά μεγάλη. Μπροστά στο καθεστώς των ελαφρών τραγουδιών ορθώθηκε σαν ένας τεράστιος τοίχος διαχωρίζοντας τη νέα από την παλιά εποχή». Μέσα από τον «Επιτάφιο», η τέχνη του Θεοδωράκη άρχισε να γίνεται κτήμα του λαού γιατί ήταν αληθινή τέχνη. Όταν το 1958 ο Μίκης Θεοδωράκης συνέθετε στο Παρίσι τα τραγούδια του κύκλου «Επιτάφιος», χρησιμοποιώντας απλά λαϊκά μουσικά «υλικά», δεν μπορούσε να φανταστεί πως με το δημιούργημα του αυτό θα άλλαζε τη «ροή» του ελληνικού τραγουδιού. «Ο «Επιτάφιος» έγινε ξαφνικά το παραθύρι που «άνοιγε» στο λαό τη θέα προς έναν άλλο μουσικό κόσμο, τον κόσμο που του έπρεπε… και ο Θεοδωράκης έγινε η φωνή του λαού. Σήμερα ποιος θα «ανοίξει» το παραθύρι στο λαό για να δει τη «θέα» που του αξίζει; Ίσως το κάνουν οι μουσικές ομάδες .Οι χορωδίες και οι «ορχήστρες» της γειτονιάς , του χωριού , της πόλης, ο απλός άνθρωπος, ο καθένας από μας δηλαδή. Πως; Ξεφεύγοντας από το κυνήγι της τελειότητας στο μουσικό αποτέλεσμα και απολαμβάνοντας τη μουσική έτσι όπως μπορεί ο απλός «εραστής της τέχνης»(ο ερασιτέχνης) να δημιουργήσει και να παρουσιάσει. Για όλους υπάρχει χώρος σε μια τέτοια μουσική τέχνη. Επειδή είναι ανθρωποκεντρική, δεν απαξιώνει κανένα. Τον δέχεται έτσι όπως είναι και μέσα στο χρόνο τον εξελίσσει, και τον καλλιεργεί. Πάνω απ’ όλα γίνεται η αιτία για περισσότερη χαρά, ψυχική ισορροπία, ευτυχία και ποιοτική επικοινωνία. * Γράφει ο μουσικοπαιδαγωγός Γιώργος Σακελλαρίδης