«Τρεις φορές πρόσφυγας»

Με ιδιαίτερη χαρά δέχτηκα από τη Χρυσάνθη ένα πρωινό, το εξαιρετικό βιβλίο του συγγραφέα Δανιήλ Σπάρταλη, ένα βιβλίο που ξεχειλίζει από νοσταλγία, μνήμες, βιώματα, αποδοχή, αγάπη, αγωνίες και μαγεία.

Με ιδιαίτερη χαρά δέχτηκα από τη Χρυσάνθη ένα πρωινό, το εξαιρετικό βιβλίο του συγγραφέα Δανιήλ Σπάρταλη, ένα βιβλίο που ξεχειλίζει από νοσταλγία, μνήμες, βιώματα, αποδοχή, αγάπη, αγωνίες και μαγεία και συνιστά ένα ύμνο τόσο στον άνθρωπο όσο και στον τόπο με τον οποίο είναι δεμένος. Με συνοδεία το αμυδρό φως του εσπερινού, ένα μενεξεδί λιγοστό φως που με συντρόφευε στο ταξίδι μου στην Πάτρα για το παιδί μου, το Θεόφιλο, διάβασα το βιβλίο χωρίς ανάσα, ίσως αυτό το σημειολογικό στοιχείο έμελλε να δώσει μεγαλύτερη αξία στο νόημα του βιβλίου, εφόσον έζησα μερικές… μετακινήσεις. Αποτελεί θεϊκή ευλογία, «δώρημα τέλειον », η ξεχωριστή ικανότητα που έχει κάθε άνθρωπος, όπως ο Δανιήλ Σπάρταλης, να σμιλεύει την πέτρα, το μάρμαρο, να δίνει ψυχή στην πένα, να συνθέτει τις νότες, να πλάθει το χρώμα προκειμένου να φέρει στην επιφάνεια λέξεις, εικόνες, βιώματα παραστάσεις από τα μύχια της ψυχής του. Το αξιοθαύμαστο βιβλίο του Δανιήλ Σπάρταλη αποτελεί κληρονομιά και παρακαταθήκη για όλους του νεότερους, εφόσον ο συγγραφέας δεν επιδιώκει την προβολή, αλλά έχει ως στόχο την «ιδιότυπη σκυτάλη» που ανέσυρε αυτός και τη μετέφερε μέσα από έναν «αέναο και κοπιαστικό δρόμο» να την παραλάβουν τα αγαπημένα του πρόσωπα να συνεχίσουν αυτό το όμορφο ταξίδι και να την παραδώσουν ακόμη πιο μακριά. Βασικοί άξονες του έργου είναι τα αγαπημένα του πρόσωπα, οι αγιασμένοι τόποι, οι σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους και στο χώρο τους και η προσφυγιά το «άδειασμα ψυχής» όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο συγγραφέας: «Το να εγκαταλείπει κάποιος ένα μέρος όπου για πρώτη φορά αντίκρισε το φως του ήλιου τη γη που, από χρόνους πολλούς η γενιά του ρίζωσε, στέριωσε και δημιούργησε …Τον τόπο όπου μορφώθηκε, ανδρώθηκε κι έγινε άξιος πολίτης …Εκεί όπου για πρώτη φορά έμαθε ν’αγαπάει, να ερωτεύεται… είναι όχι μόνο απελπιστικά λυπηρό κι ασήκωτο, αλλά είναι ένα πραγματικό άδειασμα ψυχής». Eιρήσθω εν παρόδω ότι το κοινωνικό και δυσεπίλυτο ζήτημα της προσφυγιάς απασχολεί πολύ έντονα το συγγραφέα, εφόσον βλέπουμε να επανέρχεται εκ νέου με επιφυλλίδα στο ξεκίνημα του 2011. Από μια πλευρά ίσως η ενδόμυχη ανάγκη για έκφραση να επικεντρώνεται σε αυτά που αναφέρει στο «αντί προλόγου», του βιβλίου η εξαιρετική εκπαιδευτικός και συγγραφέας κα Γιαλουράκη: «Οι δοκιμασίες ολοκληρώνουν τον άνθρωπο γιατί του επιτρέπουν να χρησιμοποιήσει τον καλύτερο εαυτό του…πώς να μη συγκινηθείς από το τεράστιο φορτίο αναμνήσεων που καταπονούν το συγγραφέα;». Το βιβλίο – πόνημα του Δανιήλ Σπάρταλη εκτείνεται σε έντεκα (11) ενότητες, οι οποίες έχουν εσωτερική συνοχή και εκτυλίσσονται ανάμεσα σε ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα με χρονολογική σειρά, ενώ σε κάθε πρόταση του έργου αναδύονται συναισθήματα, μνήμες, νοσταλγία και ατέρμονη αγάπη για τους γονείς του, την ιδιαίτερη πατρίδα του, το Χριστό, την Αγία Ελλάδα και τους συνανθρώπους του. Αποτελεί θα λέγαμε ένα είδος «εξομολόγησης». Περιγράφει τη διαδρομή της οικογένειάς του από τους μυρωδάτους ροδώνες της μικρασιατικής Σπάρτης, στο πολυαγαπημένο Καστελλόριζο, αναφέρεται στις διηγήσεις του Βαγγέλη του πατέρα του και τον παρομοιάζει ως κινητό αρχείο και ως ραψωδό. Παραθέτει ιστορικά γεγονότα που ξεχειλίζουν από αγωνία, αγανάκτηση και απόγνωση που αναφέρονται στην κατοχή του Καστελλόριζου από Τούρκους, τους Ιταλούς, τους Γάλλους, τους Γερμανούς, τον ενθουσιασμό της προετοιμασίας για την επανάσταση και τη ματαίωση, ύστερα από τις εντολές της κεντρική διοίκησης που είχε ως συνέπεια τη Γαλλική κατοχή. Κατόπιν με ευλάβεια ακολουθούμε τα χνάρια της οικογένειας στο Πόρτ Σάιντ και από εκεί, τη με τραγικό τρόπο μετακόμιση της στο Κάιρο. Η συνέχεια διαδραματίζεται στη Ρόδο και στη Αθήνα με τελική κατάληξη το «νόστιμο ήμαρ», το Καστελλόριζο. Το συγγραφικό έργο κατακλύζεται από ένα αστείρευτο πλήθος εικόνων. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο Δανιήλ Σπάρταλης στέκεται σε υψηλό επίπεδο εφόσον εμπεριέχει πολλά λογοτεχνικά στοιχεία και ιδιωματισμούς (αρναμούστο) από την τοπική διάλεκτο. Σε ορισμένες περιπτώσεις η γραφή του, αγγίζει τις παρυφές της θείας ποίησης: «η φαντασία και το όνειρο να καλπάζουν ασυγκράτητα με μεγάλες δρασκελιές πάνω στον αφρό», «η μυστική αχλή…», «…οι σκέψεις τρέχουν απελπιστικά να γαντζωθούν στα περασμένα…». Επίσης όταν γκρεμίστηκε συνθέμελα το σπίτι τους, από βομβαρδισμό το ’42, στο Πόρτ Σάιντ, βρίσκει τα ψυχικά αποθέματα και περιγράφει την τραγωδία: «Ένας εφιαλτικός σουρεαλιστικός πίνακας κάποιου, ίσως τρελού και μανιακού». Τον πατέρα του, πρωταγωνιστή του βιβλίου, σε δεύτερο επίπεδο, κατά την ταπεινή μου άποψη, τον περιγράφει με σεβασμό και βαθιά αγάπη, ως άξιο δάσκαλό, σοφό άνθρωπο και διδάχο. Τα ίδια συναισθήματα ξεχειλίζουν και για την «ηρωίδα μάνα» του, όπως και για τα λοιπά μέλη της οικογένειάς του. Το βιβλίο διαπνέεται συνάμα και από ύψιστες διαχρονικές αξίες: της αδελφοσύνης (όταν σφίγγει το χέρι, εδώ θυμίζει το Ρίτσο), της ανυπόκριτης φιλίας και της αγάπης για το συνάνθρωπό, όπως δίδαξε ο Χριστός. Ένα εξίσου σημαντικό χαρακτηριστικό του συγγραφέα είναι η αστείρευτη πηγή έμπνευσης την οποία λαμβάνει από κάθε είδους αντικείμενα με τα οποία είναι γαντζωμένες: η μνήμη, τα βιώματα και θύμισές του. Τα περιβάλει με περισσή αγάπη και τα αναδεικνύει, περιγράφοντας κάθε τους μικρολεπτομέρεια (Θυμίζει τον Ανρί Τρουαγιά). Θα τολμούσαμε να αναφέρουμε ότι αυτό συνιστά στοιχείο «ανιμισμού», καθώς προσπαθεί να αναδείξει τη ψυχή των πραγμάτων. Το βιβλίο προσφέρει σημαντικά ιστορικά, λαογραφικά και κοινωνιολογικά στοιχεία στον αναγνώστη και συνεισφέρει στα «γράμματα» του τόπου μας. Ως ένδειξη σεβασμού και εκτίμησης στο αγαπητό συγγραφέα Δανιήλ Σπάρταλη παραθέτω στίχους του Καβάφη, για τις ωραίες και συγκινητικές στιγμές τις οποίες μου πρόσφερε: «Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο πρέπει νάσαι περήφανος κ’ ευτυχισμένος. Εδώ που έφθασες λίγο δεν είναι, τόσο που έκαμες μεγάλη δόξα. Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει…». * Γράφει ο Δρ. Ναπολέων Θ. Βλάσσης Διευθυντής διοίκησης Κολλεγίου Ρόδου