Ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας υπόδειγμα αρετής δημόσιου άνδρα

Γράφει ο Κυριάκος Ι. Φίνας «... Ελπίζω, ότι όσοι εξ υμών συμμετάσχουν εις την Κυβέρνησσιν, θέλουν γνωρίσειμετ’ εμού, ότι εις τας παρούσας περιπτώσεις, δεν είναι δυνατόν να λαμβάνουν μισθούς, αναλόγως με τον βαθμό του υψηλού υπουργήματός των, αλλ’ ότι οι μισθοί ούτοι πρέπει να αναλογούν ακριβώς με τα χρηματικά μέσα, τα οποία έχει η Κυβέρνησις εις την εξουσία της... Εφόσον τα ιδιαίτερα εισοδήματά μου αρκούν για να ζήσω, αρνούμαι να εγγίσω μέχρι και τού οβολού τα δημόσια χρήματα, ενώ ευρισκόμεθα εις το μέσον ερειπίων και ανθρώπων βυθισμένων εις εσχάτην πενίαν...». (Ιωάννης Καποδίστριας) (Από το λόγο του στην Δ’ Εθνοσυνέλευση) *** Υστερα από την τετραήμερη μάχη που έγινε στην Κωμόπολη Βατερλώ του Βελγίου, και απέτυχε, περίπου, 15 χιλιόμετρα από τις Βρυξέλλες, στις 18 Ιουνίου 1815, ηττήθηκε κατά κράτος ο Ναπολέοντας Βοναπάρτης, ο οποίος επί 13 χρόνια είχε αναστατώσει με τους πολέμους του την Ευρώπη. Εντωμεταξύ, ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας, βρισκόταν, ήδη, από το 1809 στη διπλωματική Υπηρεσία του Υπουργείου Εξωτειρκών τής Ρωσίας, υπό τον Τσάρο Αλέξανδρο Α’. Τα πρώτα πέντε χρόνια του 1810 μεσολάβησαν δύο ιστορικά γεγονότα, τα οποία σημάδεψαν την ευρωπαϊκη ήπειρο. Το 1814, όταν ο Τσάρος Αλέξανδρος Α’, ανέθεσε στον Καποδίστρια να οργανώσει το σύστημα των Καντονίων, που λειτουργούν μέχρι σήμερα στην Ελβετία, καθόσον ο κίνδυνος της γαλλικής επιρροής στην πρώτη έπρεπε ν’ αντιμετωπιστεί στη γένεσή του, κατά τους ιθύνοντες το Υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας. Ο Καποδίστριας έφερε σε πέρας με πλήρη επιτυχία το έργο των Ελβετικών Καντονίων που τού ανατέθηκε, και οι Ελβετοί, σε αναγνώριση της προσφοράς του προς το Εθνος του, τον ανακήρυξαν επίτιμο συμπολίτη τους στην πόλη της Λωζάνης και στα Καντόνια του Vaul και της Γενεύης. Αργότερα, όπως αναφέρει η Καθηγήτρια του Πανεπιστήμιου Αθηνών Ελένη Κούκου στο έργο της “Ο Ιωάννης Καποδίστριας - Ο άνθρωπος, ο διπλωμάτης, 1800-1828”, μετά την ήττα στο Βατερλώ”... ο Καποδίστριας συνόδευσε τον Αυτοκράτορα Αλέξανδρο στο Παρίσι, όπου διεξάγονταν οι συζητήσεις για την τύχη της Γαλλίας, σαν αρχηγός της ρωσικής διπλωματικής αποστολής» Ένας από τους κυριότερους στόχους του Καποδίστρια ήταν και η επίλυση του θέματος των Ιονίων νήσων. Ωστόσο, στο προηγούμενο Συνέδριο της Βιέννης, ο «Καποδίστριας, διπλωματικότατα, κατόρθωσε να μη ληφθεί στη Βιέννη οριστική απόφαση, καθόσον, όπως πίστευε, και τα γεγονότα τον δικαίωσαν, ότι η πλήρης ανεξαρτησία των Ιονίων νήσων σ’ εκείνη την φάση, ήταν αδύνατη. Και προκειμένου για την Αυστρία, προτιμήθηκε η αγγλική προστασία των Επτανήσων, που ήταν για τότε η πιο προσιτή λύση. Στις 5 Νοεμβρίου το 1815 υπογράφηκαν τελικά στο Παρίσι, αντί της Βιέννης, όπως πιστευόταν αρχικά, η Συνθήκη για τα Ιόνια νησιά. Κι’ έτσι, η Επτάνησος αποτέλεσε κράτος “ελεύθερον και ανεξάρτητον”, με την Επωνυμία: “Ηνωμέναι Πολιτείαι των Ιονίων Νήσων”, υπό την προστασία της Μεγάλης Βρετανίας». (Ελένη Ε. Κούκου). Είναι, δε, ενδεικτικό ότι, όταν υπογράφηκε η Συνθήκη, θα γράψει συγκινημένος στον πατέρα του: «Είναι η πρώτη πράξη που υπέγραψα ως Πληρεξούσιος Υπουργός των Εξωτερικών της Ρωσίας και μου είναι ευχάριστο να γνωρίζω, ότι αφορά εις τα συμφέροντα της πατρίου γης». Αργότερα, το 1862, η Αγγλία παραχώρησε στην Ελλάδα τα Ιόνια νησιά, με την εκλογή τού νέου βασιλιά των Ελλήνων Γεωργίου Α’, δευτερότοκου γιού τού Βασιλιά της Δανίας, Χριστιανού Θ’. Στο συνέδριο του Παρισιού συζητήθηκε και το μέλλον της ηττηθείσας στο Βατερλώ Γαλλίας. Εκεί, ο Καποδίστριας έδωσε μια πραγματική μάχη και πέρασε μέτρα που, κατά τον ιστορικό Βασίλη Γεωργιάδη - βιβλίο: ο πρώτος Κυβερνήτης - «βοήθησαν ανυπολόγιστα τη Γαλλία» Ετσι, χάρη στον Ιωάννη Καποδίστρια τα στρατεύματα των Συμμάχων - Αγγλία, Ρωσίας και λοιπών ευρωπαϊκών χωρών - αποχώρησαν από το έδαφός της και το ποσό της αποζημίωσης που θα κατέβαλλε η Γαλλία, μειώθηκε σημαντικά». Ο Βασιλάς της Γαλλίας, ο Λουδοβίκος ΙΗ’ τού απένειμε το Μεγαλόσταυρο της Λεγεώνας της Τιμής και ένα σοβαρό χρηματικό ποσό «δια χειρός» του Υπουργού του Ρισελιέ: Ρισελιέ: Μαζί με το παράσημο παρακαλώ, Εξοχώτατε, δεχθείτε και αυτό το ποσό σαν ελάχιστη ανταμοιβή για τη σθεναρή σας στάση στο ζήτημα της Γαλλίας. Καποδίστριας: Σας γυρίζω το ποσόν. Και όταν ο γάλλος Υπουργός επέμενε, τότε ο Καποδίστριας ζήτησε να προσφέρει από ένα αντίτυπο όσων βιβλίων υπήρχαν διπλά στη βιβλιοθήκη των Παρισίων για τις βιβλιοθήκες της Ελλάδας, που σκόπευε να ιδρύσει. «Το περιττόν σας», είπε «θα γίνει κεφάλαιον της βιβλιοθήκης, την οποία επιθυμώ να συστήσω εις την πατρίδα μου· και άλλον ουδέν υπάρχει εις εμέ χαριέστερον». Εν τω μεταξύ,αργότερα, αφού παραιτήθηκε ο υπουργός, η παράκλησή του δεν εκπληρώθηκε. Και όταν αργότερα ως υπουργός των Εξωτερικών της κραταιάς Ρωσίας, που η φήμη του μεταξύ των ελλήνων της χώρας αυτής απλώθηκε γοργά, όλοι ζητούσαν να τον δουν. Από τις επαφές που είχε πληροφορήθηκε για τη Μαριανούπολη της Χερσώνας, «πως η παροικία κινδύνευε να εκρωσιστεί και έκανε πολλά: Υπέγραψε διατάγματα και παραχωρήθηκαν ιδιαίτερα προνόμια στην ευαίσθητη αυτή περιοχή της απέραντης αυτής χώρας, τέτοια που να βοηθήσουν τον ελληνισμό να μη χάσει την ταυτότητά του, τη μητρική του γλώσσα, τα ήθη και έθιμά του». Με την πάροδο του χρόνου επιτροπή από πέντε Μαριανουπολίτες τον επισκέφθηκε. - Αδέλφια! - Εξοχώτατε, κάνατε πολλά για μας. Τιμή μας. Η κοινότητά μας σας ευγνωμονεί. Μαζί με τις ευχαριστέις της, παρακαλούμε να δεχθείτε αυτό το χρηματικό ποσό, που συγκεντρώσαμε: - Αποκλείεται. - Μας προσβάλλετε εξοχώτατε. Επέμεναν τόσο πολύ, σε τέτοιο σημείο, που τον εξοργίσανε. Ωσπου, για να τους αποφύγει πήρε ξαφνικά την παρακάτω στροφή που τους ξάφνιασε: - Τα ελληνικά σας; Τί γίνεται με τη μητρική σας γλώσσα;Την ομιλείτε μεταξύ σας; την ομιλούν τα παιδιά σας; - Οχι εξοχώτατε. - Τότε, δέχομαι το δώρο, αλλά με τον όρο να καταθέσετε αυτά τα χρήματα σε μια τράπεζα και με τους τόκους να προσλάβετε στην κοινότητά σας έλληνα δάσκαλο, για να σας διδάξει τη μητρική σας γλώσσα. Γιατί είναι ντροπή όντας έλληνες στην καταγωγή και στο φρόνημα, να αγνοείτε την ευγενέστερη γλώσσα του κόσμου, που τη διδάσκονται τόσοι άλλοι αλλοεθνείς». Πρέπει, ωστόσο, να διευκρινιστεί επί του προκειμένου, ότι η “δωροδοκία” κατά τις συνήθειες της εποχής δεν ήταν παράδοξο. Δεν πρέπει να είχε, τουλάχιστο, την εποχή του Καποδίστρια, την ίδια έννοια με την τωρινή, ούτε και εκείνη της αρχαίας Ελλάδας. Ηταν σύνηθες φιανόμενο να παίρνει-να παίρνουν ως δώρο και χρήματα ή οτιδήποτε άλλο που δινόταν εκούσια για κάποια εκδούλευση. Δωροδοκία: δεκασμού μεν γραφή-ο υποσχόμενος δώρα· δώρων, δε, γραφή-ο λαμβάνων δώρα. Ετσι, ο Καλλίας, ο γιος του Ιππάρχου, καταδικάστηκε σε πρόστιμο 50 ταλάντων, διότι δέχθηκε δώρα του Αρταξέρξη του Μακρόχειρος, καίτοι διαπραγματεύθηκε μίαν των πλέον τιμητικών συνθηκών εξόσων ποτέ συνήψε η Αθηναϊκή Πολιτεία (Δημοσθ. 273-277). Σήμερα συναλλαγές επί δώρω δεν συνηθίζεται να γίνονται στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών. Αντίθετα, αποτελούν τη συνήθη πρακτική στα ξένα Χρηματιστήρια και ιδίως στην αγορά συναλλάγματος. Στις 26 Απριλίου 1977, κατά τον εορτασμό των 200 χρόνων από τη γέννηση του Καποδίστρια μίλησε στην αίθουσα τελετών του Πανεπιστημίου Αθηνών ο απόγονος του φιλέλληνα Εϋνάρδου Olivier Reverdin και ανέφερε, ότι οι μισθοί του ισοδυναμούσαν ετησίως, περισσότερα από 700.000 φράγκα εκείνης της εποχής. Ο Καποδίστριας, για όλες, όμως, τις προσωπικές του ανάγκες ξόδευε συνολικά, με βία 2.500 φράγκα. Ολα τα υπόλοιπα διατίθενταν για τους έλληνες και τον αγώνα τους. Τα χρήματά του, βρίσκονταν κατατεθειμένα σε ασφαλείς τράπεζες ή σε άλλες επενδύσεις, με τις συμβουλές ικανών τραπεζιτών και τροφοδοτούσαν τους βασικούς σκοπούς του. Με την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης τού 1821, οι σχέσεις Τσάρου-Καποδίστρια άρχισαν να κλωνίζονται· και τελικά, στις 19 Αυγούστου του 1822, ο Καποδίστριας εγκατέλειψε την Πετρούπολη με απεριόριστη άδεια. Και έμεινε μακριά από τη Ρωσία επί πενταετία περίπου. Ολο αυτό το πενταετές διάστημα κατέβαλλε μεγάλες προσπάθειες για να κινήσει το ενδιαφέρον της Ευρώπης υπέρ του ελληνικού αγώνα και ενίσχυσε ιδιαίτερα την φιλελληνική κίνηση· παρότρυνε, δε, τα φιλελληνικά κομιτάτα σε αποστολές και ενισχύσεων προς τους αγωνιστές. Και μετά την εκλογή του ως πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας, τον Ιανουάριο του 1828, έφθασε στο Ναύπλιο, ως ο αναμενόμενος αληθινός Μεσσίας. Την οδυνηρή κατάσταση εκείνης της εποχής, παρέχει και ο Γεώργιος Τερτσένης στα “Απόλογα για τον Καποδίστρια”, αποδίδοντάς την ως αφήγηση του ίδιου του Κυβερνήτη στα συναισθήματα της υποδοχής του, όταν έφθασε στην Αίγινα: «...Είδα πολλά εις την ζωήν μου, αλλά σαν το θέαμα, όταν έφθασα στην Αίγιναν, δεν είδα τι παρόμοιον ποτέ, και άλλος να μην το ιδεί... ανατρίχιαζα, μου έτρεμαν τα γόνατα, η φωνή του λαού έσχιζε την καρδιά μου, μαυροφορεμένες, γέροντες μου ζητούσαν να αναστήσω τους αποθαμένους τους, μανάδες που έδειχναν εις το βυζί τα παιδιά τους και μου έλεγαν να τα ζήσω, και ότι δεν τους απέμεναν, παρά εκείνα και εγώ...». Από τη μελέτη των προβλημάτων, που η ιστορική συγκυρία έθετε την εποχή εκείνη στον Καποδίστρια και στην προσπάθειά του να ανασυγκροτήσει το νεοσύστατο και βαριά, επιπλέον, τραυματισμένο από τις εσωτερικές έριδες κράτος, σε έξι άγονες, κατά την εκτίμησή μας, επικέντρωσε την προσοχή του: στα οικονομικά και κοινωνικά θέματα, στη διοικητική και δημοσιονομική οργάνωση του Κράτους, στην εσωτερική τάξη και ασφάλεια, σε συνδυασμό με την απομάκρυνση των υπολειφθέντων τουρκικών στρατευμάτων από πολλά μέρη της Πελποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας, στην Εκπαίδευση και την πολιτιστική αξιοποίηση της χώρας και τέλος στους επιδέξιους χειρισμούς αναγνώρισης και κατοχύρωσης ανεξαρτήτου Ελληνικού κράτους. Η έκταση και η επίδραση του έργου τού Καποδίστρια φάνηκαν εναργέστερο και από το χάος που επακολούθησε της δολοφονίας του. Ενδεικτικό είναι, ότι το όνομα “Μπαρμπαγιάννης”, όπως τον αποκαλούσαν με αγάπη και στοργή οι απλοί άνθρωποι του λαού, προφερόταν από της επόμενης της δολοφονίας του, με ευλάβεια, από τα στόματα όλων των Ελλήνων. Και το 1844, δεκατρία χρόνια από την άδικη δολοφονία του, η πρώτη Εθνική Συνέλευση του Ελεύθερου Ελληνικού Εθνους, στην οποία μετείχαν οι επιζώντες παλιοί αντίπαλοί του και αυτοί ακόμη τής οικογένειας Μαυρομιχάλη, αποφάσισαν και ανεγέρθηκε στο Ναύπλιο, με κρατική δαπάνη, ο Ανδριάντας του Ιωάννη Καποδίστρια. Οπως, δε, ανέφερε το ψήφισμα: «...ως χρέος ιερόν προς την διαιώνισιν του μεγάλου σεβασμού και της εξαιρέτου ευγνωμοσύνης, την οποίαν οι λαοί της Ελλάδος σώζουσιν εις μνήμην του αοιδίμου ανδρός, ευεργέτου της πατρίδος». «Δε ζει ο άνθρωπος· ζει το έργο του».