Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων στο Κολλέγιο της Ρόδου

Η Έκθεση για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων του Καθηγητή Ξενοφώντα Δ. Μουσά παρουσιάστηκε στο Κολλέγιο Ρόδου από 23 μέχρι 26 Μαρτίου. Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων αποτελεί έναν θαυμάσιο ελκυστή των παιδιών στη Φιλοσοφία, τις Επιστήμες, τα Μαθηματικά, την Αστρονομία και την Τεχνολογία. O Μηχανισμός των Αντικυθήρων θεωρείται παγκοσμίως ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά αντικείμενα τόσο για την Ελλάδα όσο και την ανθρωπότητα. Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι το μόνο αρχαίο επιστημονικό όργανο που επέζησε της ανακύκλωσης του χαλκού, ο οποίος ήταν πολύτιμος κατά την αρχαιότητα. Κατασκευάσθηκε από Έλληνες επιστήμονες, πιθανότατα μεταξύ 150 και 100 π.Χ.. Οι διαστάσεις του είναι περίπου 32x22x7 εκατοστά. Είναι o αρχαιότερος υπολογιστής και το αρχαιότερο Μηχανικό Σύμπαν, πιθανώς ήταν και πλανητάριο ή αστρονομικό ωρολόγιο. Με τις μελέτες μας αποδεικνύουμε ότι βασίζεται στην αντίληψη των Ελλήνων Φιλοσόφων ότι τα φυσικά φαινόμενα περιγράφονται, ερμηνεύονται και προβλέπονται με την αιτιοκρατία, τους νόμους της φυσικής και κατάλληλα μαθηματικά, που επιτρέπουν τη δημιουργία θεωρητικών προτύπων. Διατηρήθηκε επί 23 αιώνες και παρόλο που διαβρώθηκε από το θαλασσινό νερό, διασώθηκε καλυμμένος και προστατευμένος με ασβεστολιθικές επιθέσεις, κοράλλια και κοχύλια. Βρέθηκε σε ναυάγιο στα Αντικύθηρα από Συμιακούς δύτες το 1901-2. Το πλοίο ήταν γεμάτο με θησαυρούς που μεταφέρονταν από την Ελλάδα στη Ρώμη. Η έκθεση παρουσιάζει το αξιοθαύμαστο αντικείμενο που ονομάζουμε Μηχανισμό των Αντικυθήρων και περιλαμβάνει δύο αλληλεπιδραστικά μοντέλα (κατασκευασμένα από τον Καθηγητή κ. Μάνο Ρουμελιώτη και την καλλιτέχνιδα κ. Αμαλία Πορλίγκου), σύντομης ταινίας του κ. Νίκου Γιαννόπουλου και τρισδιάστατες αλληλεπιδραστικές φωτογραφίες του Μηχανισμού με την μέθοδο του κ. Tom Malzbender, της HP. Ο Μηχανισμός λειτουργεί με προσεκτικά σχεδιασμένα και κατασκευασμένα γρανάζια. Τα γρανάζια εκτελούν συγκεκριμένες μαθηματικές πράξεις, καθώς κινούνται γύρω από άξονες. Η κίνηση των γραναζιών κινεί δείκτες. Τα γρανάζια περιστρέφονται έτσι, ώστε να εκτελούνται συγκεκριμένες μαθηματικές πράξεις που περιγράφουν φυσικά φαινόμενα: τις κινήσεις των αστρονομικών αντικειμένων. Ο μηχανισμός προβλέπει τις εκλείψεις Σελήνης και Ηλίου. Προσδιορίζει πότε γίνονται οι Ολυμπιακοί αγώνες και οι άλλοι στεφανίτες αγώνες, δηλαδή τα Ολύμπια, τα Νάα, Ίσθμια, Πύθια, Νέμεα. Η λειτουργία και χρήση του Μηχανισμού μελετήθηκε με τη βοήθεια τρισδιάστατων τομογραφιών που έχουν ληφθεί με ειδικό μηχάνημα (X-Tek Systems) και που επιτρέπουν να παρατηρούμε καλά τη δομή του. Σε συνδυασμό με κείμενα αρχαίων συγγραφέων όπως και του κειμένου του εγχειριδίου του Μηχανισμού, που είναι γραμμένα στο κρατέρωμα, μπορούμε να εξαγάγουμε συμπεράσματα για τη χρήση, τη λειτουργία, τη χρησιμότητα, την προέλευση, τους προγόνους και τον κατασκευαστή, κατά πόσο προσδιόριζε τις θέσεις των πλανητών και κυρίως αν έδειχνε συνεχή κίνηση του Ηλίου, δηλαδή αν εν τέλει ίσως αποτελεί το αρχαιότερο αστρονομικό ρολόι. Έχουν πραγματοποιηθεί πολλές εκθέσεις ανά τον κόσμο. Η παλαιότερη, με τίτλο Θεοί, μύθοι και θνητοί: Ανακαλύψτε την Αρχαία Ελλάδα, στο Παιδικό Μουσείο του Μανχάταν, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ, 2007 έως 2010, είχε 600.000 επισκέπτες. Ακολούθησαν πολλές στην Ευρώπη: στα Εγκαίνια του Διεθνούς Έτους Αστρονομίας, IAU Symposium 260 και Έκθεση Τέχνης, UNESCO Headquarters, Paris, Γαλλία, 15-23/1/2009, 1.000 επισκέπτες, στο Πλανητάριο Olsztyn του Αστεροσκοπείου Olsztyn όπου παρατηρούσε ο Κοπέρνικος, στην Πολωνία, 06/5-20/9/2009, 10.000 επισκέπτες, στο 13ο Επιστημονικό Picnic της Πολωνικής Ραδιοφωνίας, και του Κέντρου Διάδοσης Επιστημών Κοπέρνικος, η μεγαλύτερη υπαίθρια εκδήλωση στην Ευρώπη για την προώθηση της επιστήμης, Βαρσοβία, Πολωνία, 30/5/2009 με 4.000 επισκέπτες στο Αστρονομικό Ινστιτούτο Σλοβακικής Ακαδημίας Επιστημών, Tatranska Lomnica, Σλοβακία 01/10-07/11/2009, στο 34ο Συνέδριο της Πολωνικής Αστρονομικής Εταιρείας στο Ινστιτούτο Φυσικής του Πανεπιστημίου Jagielonian, Κρακοβία, Πολωνία, 15/9-30/10/2009, με 350 επισκέπτες στο XXIII International Congress of History of Science and Technology, Technical University, Budapest, Hungary, August 2009, με 2.000 επισκέπτες, στο Μουσείο Gustavianum, Πανεπιστήμιο της Ουψάλα, Ουψάλα, Σουηδία, 31/1-26/4/2009 με 10.000 επισκέπτες (έκτοτε διπλασιάσθηκε ο αριθμός επισκεπτών του Μουσείου)9. στο Μουσείο Cosmocaija, Βαρκελώνη, Ιαν 2010. 1.000 επισκέπτες NASA (Kennedy Space Center, Canaveral), πολλές χιλιάδες επισκέπτες, Πορτογαλία (1000 επισκέπτες) αρκετές στην Ελλάδα: στο Συνεδριακό και Πολιτιστικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Πατρών, Πάτρα, Ελλάδα, 05-08/4/2009, 2.000 επισκέπτες στο Ιωνικό Κέντρο, Αθήνα, Δεκ 2008-Ιαν 2009, 3.000 επισκέπτες στο Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Ρεθύμνου, Ρέθυμνο, Ελλάδα 27-30/3/2009 300 επισκέπτες στο Κρανίδι Αργολίδας, Ελλάδα από 23/3/2009 με 500 επισκέπτες στο 3ο Επιστημονικό Συμπόσιο: «Επιστήμη και Τέχνη», Ένωση Ελλήνων Φυσικών και Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, 12-15/10/2009 με 2.200 επισκέπτες, στο 7ο Συνέδριο της Βαλκανικής Ένωσης Φυσικής στην Αλεξανδρούπολη, 9-13/9/2009, με 500 επισκέπτες, στο 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο για την Ερασιτεχνική Αστρονομία, Αλεξανδρούπολη, Ελλάδα 25-27/9/2009, με 400 επισκέπτες στο Συνεδριακό και Πολιτιστικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Πατρών, Πάτρα, Ελλάδα, Απρίλιος 2009 στη Σκιάθο, Κέντρο Δήμου Σκιάθου, Σεπτέμβρης 2009, Σκιάθος, Λύκειο Σκιάθου, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2010, Σχολή Ελλήνων Παιδεία, Ρόδος, Νοέμβρης 2009, Σχολείο Χίου, ΕΚΦΕ Χίου, Δεκέμβρης 2009, Σχολείο Καλλιθέας, Δεκέμβρης 2009, Θέογνις, Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Μεγάρων, Φεβρουάριος 2010, Μουσείο Επιστημών και Τεχνολογίας Πανεπιστημίου Πατρών, Πάτρα, 2010 (μόνιμη έκθεση), στο Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, Δελφοί, 27-31 Ιουλίου 2010, 300 επισκέπτες, στα Κύθηρα, Ιούνιος 2010 (μόνιμη έκθεση), στη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων στον Πειραιά με 150 επισκέπτες, στο θαυμάσιο Ναυτικό Μουσείο Κρήτης στα Χανιά με 1000 επισκέπτες, στο Ηράκλειο (5250 επισκέπτες), στην Ελευσίνα (500 επισκέπτες), Λευκάδα (950 επισκέπτες). Στην Αφρική στη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας εγκαινιάσθηκε την 30/11/2008 και εξακολουθεί με περισσότερους από 10.000 επισκέπτες, στο 7éme Salon d'Astronomie στην πόλη της Αλγερίας Κωνσταντίνη, Έκθεση στην πόλη Κωνσταντίνη, Αλγερία 30/10-1/11/2008, 6.000 επισκέπτες, έκθεση στο CRAAG, Centre de Recherche en Astronomie et Astrophysique, Géophysique, Αστεροσκοπείο Αλγερίου, Αλγερία εγκαίνια 2/11/2008, 50 επισκέπτες, στη φημισμένη Αμπέτειο Ελληνική Σχολή στο Κάιρο, Αίγυπτο, Μόνιμη έκθεση εγκαινιάστηκε στις 29/11/2008, 300 επισκέπτες, στο φημισμένο Αβερώφειο, την Ελληνική Σχολή στην Αλεξάνδρεια, Αίγυπτο, σε μόνιμη έκθεση εγκαινιάστηκε στις 29/11/2008, 300 επισκέπτες. Ο Ξενοφών Διονυσίου Μουσάς είναι Αστρονόμος, Διευθυντής του Εργαστηρίου Αστροφυσικής, Καθηγητής Φυσικής Διαστήματος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Εργάστηκε επί πολλά έτη στο Imperial College (Πανεπιστήμιο Λονδίνου) ως senior visiting research fellow, συμμετέχει σε διαστημικά πειράματα της NASA, μελετά τον αρχαιότερο υπολογιστή, τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, διδάσκει αστρονομία, αστροφυσική και διαστημική στο Πανεπιστήμιο. Επέβλεψε 13 διδακτορικές διατριβές, πολλές διατριβές μεταπτυχιακών και 200 πτυχιακές εργασίες. Έχει δημοσιεύσει δεκάδες επιστημονικά άρθρα σε διεθνή περιοδικά και βιβλία Διαστημικής (Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο), και έχει συντάξει πολλά λήμματα στην Εγκυκλοπαίδεια Εκδοτικής Αθηνών. Βιβλία: 1) Διαστημική Φυσική, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα, 2003, 2) Μηχανισμός Αντικυθήρων, Ένωση Ελλήνων Φυσικών, Αθήνα, 2011. Έχει λάβει τιμητική διάκριση από την Αμερικανική Ένωση Γεωφυσικών (2001) και Βραβείο της NASA (2009) για συμμετοχή στη διαστημική αποστολή «Οδυσσέας».