… Η ΠΟΝΕΜΕΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΤΙΝΓΚ – ΣΚΑΦΗ ΑΝΑΨΥΧΗΣ

Προβληματισμοί στην τουριστική ανάπτυξη

Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΠΕΤΡΕΑ Οικονομολόγου – Εμπειρογνώμονα – Συμβούλου τουριστικής και περιφερειακής ανάπτυξης Πρώην Επιστημονικού Συνεργάτη Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού Πρώην Καθηγητού τουριστικού σχεδιασμού και ανάπτυξης Ο πλούτος και η ποικιλία των ελληνικών θαλασσών, το ήπιο κλίμα, τα υψηλά ποσοστά ηλιοφάνειας και το ενδιαφέρον και εναλλασσόμενο τοπίο της, καθιστούν την Ελλάδα ιδανικό προορισμό για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων θαλάσσιου τουρισμού. Όμως, η Ελλάδα, η χώρα με την μεγαλύτερη ακτογραμμή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τα περισσότερα νησιά και την μεγαλύτερη ναυτική παράδοση, παραμένει ουραγός στην εκμετάλλευση των δυνατοτήτων προσέλκυσης τουρισμού υψηλών εισοδημάτων, με συνεχιζόμενη μείωση της δραστηριότητας των τουριστικών σκαφών αναψυχής. Το 2005, μετά του Ολυμπιακούς Αγώνες, σε Μελέτη από το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ταξιδιών & Τουρισμού (WTTC) για την συνεισφορά του τουρισμού στην απασχόληση και στην οικονομία, σχετικά με το γιώτινγκ, αναφερόταν: «Υπάρχουν περισσότεροι από 100 ναυλομεσίτες που νοικιάζουν περίπου 4.000 επαγγελματικά σκάφη ετησίως. Αυτά περιλαμβάνουν μηχανοκίνητα γιοτ, ιστιοφόρα, σκάφη χωρίς πλήρωμα (ιστιοφόρα) και σκάφη αναψυχής. Τα σκάφη μπορούν να αγκυροβολήσουν στις 15.000 περίπου θέσεις που προσφέρονται σε 51 μαρίνες. Επίσης υπάρχουν σχέδια για την αύξηση του αριθμού αυτού. Όσον αφορά τον ανταγωνισμό, η Κυανή Ακτή και η Ιταλία δεν διαθέτουν άλλες θέσεις για σκάφη και η Κροατία ψήφισε πρόσφατα έναν νέο νόμο που περιορίζει τα ξένα σκάφη. Η Τουρκία αναπτύσσεται αλλά είναι μια νέα, ακόμα, βιομηχανία.» Σήμερα, οι ανταγωνίστριες χώρες είναι πολύ μπροστά από μας, και σε αριθμό σκαφών, και σε θέσεις ελλιμενισμού, αλλά και σε φιλικό νομοθετικό και φορολογικό πλαίσιο. Οι προοπτικές δεν πραγματοποιήθηκαν, και η κρίση των τελευταίων ετών επηρέασε και αυτή τον κλάδο του γιώτινγκ, όπου τουριστικές επιχειρήσεις έκλεισαν, τράπεζες κατάσχεσαν σκάφη, και μεγάλος αριθμός θέσεων εργασίας απωλέσθηκε. Στη Μελέτη του Πανεπιστημίου Πειραιώς (2012) που εκπονήθηκε για το Ναυτικό Επιμελητήριο Ελλάδος - ΝΕΕ, όπως ανέφερε στην παρουσίαση ο Πρόεδρος του ΝΕΕ, κ. Γιώργος Γράτσος, επισημάνθηκε ότι με διαφορετική φορολογική προσέγγιση, η Ελλάδα είναι τελευταία μεταξύ των Ευρωπαϊκών χωρών, στο σύνολο των σκαφών αναψυχής (επαγγελματικών και ιδιωτικών), όπως φαίνεται στον επόμενο Πίνακα. ΠΛΗΘΟΣ ΣΚΑΦΩΝ ΑΝΑΨΥΧΗΣ ΑΝΑ ΧΩΡΑ ΧΩΡΑ ΣΚΑΦΗ ΑΝΑΨΥΧΗΣ Σουηδία 753.000 Γαλλία 752.000 Φινλανδία 731.000 Νορβηγία 692.000 Βρετανία 463.019 Γερμανία 441.530 Ιταλία 400.000 Κροατία 105.000 Πορτογαλία 55.000 Πολωνία 51.170 Ιρλανδία 25.067 Ελλάδα 17.700 Σε πρόσφατη συνέντευξή του ο Πρόεδρος του ΣΙΤΕΣΑΠ (Σύνδεσμος Ιδιοκτητών Τουριστικών Επαγγελματικών Σκαφών ʼνευ [Μονίμου] Πληρώματος) κ. Πάρις Λουτριώτης, επισημαίνει τα κύρια πρακτικά προβλήματα, που είναι η ασυνέχεια της κυβερνητικής πολιτικής στο γιώτινγκ και σε όλη τη δραστηριότητα των σκαφών αναψυχής, επαγγελματικών και ιδιωτικών και η συνεχιζόμενη έλλειψη αναπτυξιακής πολιτικής για το γιώτινγκ, παρά τις επανειλημμένες επισημάνσεις για τις δυνατότητες και παρά τα ζωντανά παραδείγματα των γειτονικών ανταγωνιστριών μας χωρών. Ειδικότερα, σε ομιλία του σε πρόσφατο Συνέδριο στην Σαντορίνη ανέφερε ότι ενώ το 2007 λειτουργούσαν περίπου 3.500 επαγγελματικά τουριστικά σκάφη, σήμερα λειτουργούν μόνο 2.500 περίπου σκάφη (και μέρος από αυτά είναι δεεμένα), αλλά η Ελλάδα έχει προοπτικές για περισσότερα από 7.000 επαγγελματικά τουριστικά σκάφη, που θα μπορούσαν να αποφέρουν περισσότερο από 1 Δις Ευρώ ετησίως, και εκτιμάται ότι μπορούν να καλύπτουν 42.000 θέσεις εργασίας (έναντι περίπου 7.500 χιλιάδων σημερινών και 14.000 το 2007), όχι μόνο την καλοκαιρινή περίοδο αλλά καθόλο το έτος. Σε άρθρο του, πέρυσι το καλοκαίρι, ο Πρόεδρος της ΕΠΕΣΤ (Ένωση Πλοιοκτητών Ελληνικών Σκαφών Τουρισμού), κ. Αντώνης Στελλιάτος, είχε αναφέρει ότι το 2008 το γιώτινγκ συνεισέφερε το 18% στον Ελληνικό τουρισμό, ενώ έκτοτε, περισσότερα από τα 30% των Ελληνικών τουριστικών σκαφών αναψυχής βρήκαν άλλες βάσεις εκτός της χώρας, λόγω καλύτερων όρων φορολογίας, λειτουργίας και υποδομών. Στο πρόσφατο 2ο Posidonia Sea Tourism Forum, (που έλαβε χώρα στην Αθήνα τον Μάϊο 2013), αναφέρθηκε ότι σύμφωνα με έρευνα του London School of Economics, στην Ελληνική οικονομία οι δραστηριότητες του τομέα σκαφών αναψυχής είναι της τάξεως των 600 εκ. ευρώ το χρόνο, η Ισπανία, η Ιταλία και η Γαλλία λαμβάνουν ετησίως περίπου 4,5 Δις ευρώ, και μόνο από δραστηριότητες μεγάλων σκαφών άνω των 25 μέτρων (από την κατηγορία αυτή η Ελλάδα έχει έσοδα μόνο 160 εκ. ευρώ). Τα στοιχεία δείχνουν δυσανάλογα μικρό όφελος, σε σχέση με τις ανταγωνίστριες χώρες. Το Υπουργείο Τουρισμού έχει δηλώσει ότι αναγνωρίζει τη σημασία του γιώτινγκ στην ευρύτερη δραστηριότητα του θαλάσσιου τουρισμού, και την ένταξη του στους στρατηγικούς σχεδιασμούς, αλλά αναμένεται ακόμα η υλοποίηση δράσεων για την υποστήριξη του. Η ανάπτυξη του γιώτινγκ χρειάζεται: • νομοθετικό και φορολογικό πλαίσιο με ανταγωνιστικές διατάξεις • περισσότερες και καλύτερες υποδομές ελλιμενισμού • πληρώματα καταρτισμένα και κατάλληλα εκπαιδευμένα • συγκροτημένη στρατηγική προβολής και προώθησης του γιώτινγκ Βεβαίως υπεισέρχεται και ο παράγοντας «branding», γιατί πρέπει να προβληθεί όχι μόνο το τρίπτυχο «παραλία – ήλιος - θάλασσα» που σήμερα είναι κυρίαρχο (βλέπε Ρόδος – Κως) αλλά και οι δυνατότητες της Ελλάδας ως προορισμού γιώτινγκ, σε διεθνές επίπεδο. Στο πλαίσιο της εκπόνησης της «Στρατηγικής Τουριστικής Προβολής για την περίοδο 2003-2006 της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου» (Έργο για την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου στο οποίο Επιστημονικός Συντονιστής και Κύριος Μελετητής ήταν ο υπογράφων) είχε περιληφθεί ειδικός άξονας-πρόταση για την ανάδειξη της περιοχής ως κατ’ εξοχήν προορισμού γιώτινγκ αναψυχής, και μεταξύ των ενεργειών ήταν η εκπόνηση ειδικού χάρτη που να συνδυάζει ιστιοπλοϊκές θεματικές διαδρομές ανάμεσα στα νησιά, παρέχοντας και πληροφορίες για τις δυνατότητες ελλιμενισμού. Επίσης, όπως έχουν αναφέρει συχνά και οι εκπρόσωποι των επαγγελματιών των τουριστικών σκαφών αναψυχής, είναι σοβαρή η ανάγκη αναμόρφωσης του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου. Ο μέχρι πρότινος - προηγούμενος Υπουργός Ναυτιλίας και Αιγαίου, κ. Μουσουρούλης, (καταγωγής από το Αιγαίο - Χίο), είχε αναφερθεί στη σημασία του θαλάσσιου τουρισμού και του γιώτινγκ ειδικότερα και ενώ είχε υποσχεθεί, δεν πρόλαβε να προχωρήσει, το σχετικό νομοσχέδιο που … λιμνάζει, ενώ το έχουν επεξεργασθεί περισσότερα από 7 υπουργικά γραφεία, στα τελευταία 3 χρόνια, και έχουν συνεργαστεί στη διαμόρφωσή του επανειλημμένα οι σχετικοί επαγγελματικοί φορείς. Πρέπει να ελπίζουμε ότι ο σημερινός υπουργός θα επιτύχει να το ολοκληρώσει. Ποιο το όφελος της Ρόδου; Είναι προφανές ότι τα Δωδεκάνησα και το Αιγαίο γενικότερα προσφέρουν τέσσερα χαρακτηριστικά - πλεονεκτήματα στον τουρίστα-λάτρη του γιώτινγκ, που ήδη ενεργοποιούνται, αλλά όχι στον βαθμό που μπορούν: (α) Δυνατότητα να βρίσκεται σε άλλο νησί κάθε βράδυ, σε κοντινή απόσταση για άνετη ημερήσια πλεύση (β) Πολλές εναλλαγές δρομολογίων και τοπικών αξιοθεάτων (γ) Εύκολη αρχική πρόσβαση «πελατών» λόγω ανεπτυγμένων μεταφορικών συνδέσεων σε αρκετά νησιά και με απ’ ευθείας πτήσεις με το εξωτερικό (δ) η περιοχή προσφέρεται για διοργανώσεις αθλητικών ιστιοπλοϊκών συναντήσεων – αγώνων που προσελκύουν και συμμετέχοντες και συνοδούς, αλλά και θεατές Η Ρόδος και η Κως, που και οι δύο διαθέτουν καλές μαρίνες, και δυνατότητες να αναπτυχθούν και άλλοι χώροι ελλιμενισμού ώστε να αυξηθούν οι θέσεις, θα μπορούσαν να αποτελέσουν και την «βάση ελλιμενισμού» και ξένων σκαφών και σε ετήσια βάση, που θα δημιουργούσε θέσεις εργασίας για ναυπηγο-επισκευαστικό κλάδο, για τροφοδοσία, και για συντήρηση σκαφών. Σε συνδυασμό με τις μαρίνες Χίου και Λέσβου, μπορούν άνετα να αποτελέσουν μία περιοχή δραστηριοποίησης σκαφών αναψυχής και όχι μόνο για την καλοκαιρινή περίοδο. Τα οικονομικά οφέλη στα νησιά που προσεγγίζουν τα σκάφη είναι επίσης σημαντικά, όχι μόνο για τα τέλη ελλιμενισμού, τροφοδοσίας, τυχόν επισκευών και συντήρησης, αλλά και από την διατροφή των επιβαινόντων (γιατί κοιμούνται στο σκάφος), τις επισκέψεις στα αξιοθέατα, και τις δαπάνες διασκέδασης, αγορών, που πληρώνονται μετρητοίς σε κάθε προορισμό. Κύριο θέμα που πρέπει να προβληματίζει και την Πολιτεία, είναι η πρόσφατη δραστηριοποίηση τούρκων επιχειρηματιών στον τομέα της εκμετάλλευσης μαρινών στην Ελλάδα, και η συμμετοχή τους, με διάφορα σχήματα, στους διαγωνισμούς που προκηρύσσει το ΤΑΙΠΕΔ. Είναι γνωστό ότι τουρκικά συμφέροντα ήδη έχουν επενδύσεις σε μαρίνες στην Κροατία, συμμετέχουν ήδη σε εταιρείες διαχείρισης Ελληνικών μαρινών, και με το δεδομένου ότι ελέγχουν αρκετές μαρίνες των γειτονικών παραλίων, θα μπορούσε να δημιουργηθεί «μονοπωλιακός έλεγχος» της δραστηριότητας. Ο θαλάσσιος τουρισμός με την ευρεία του έννοια περιέχει πολλές ειδικές μορφές τουριστικής δραστηριότητας και τα σκάφη αναψυχής είναι από τις σημαντικότερες, ενώ είναι σαφή τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που έχει η χώρα μας, έναντι των ανταγωνιστών της. Δεν πρέπει να αφήνουμε να εκμεταλλεύονται άλλοι, καλύτερα από μας, δικά μας πλεονεκτήματα. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΓΙΩΤΙΝΓΚ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΡΙΕΣ ΧΩΡΕΣ ΧΩΡΑ ΑΚΤΟ- ΘΕΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΗ ΜΑΡΙΝΕΣ* ΕΛΛΙΜΕΝΙΣΜΟΥ χλμ Τουρκία 8.000 60 25.000 Κροατία 1.777 ~100 13.200 Ιταλία 8.000 267 >200.000 Γαλλία 620 >260 (84 Κυανή Ακτή >140 Μεσόγειος) >220.000 Ισπανία 1.670 >230 (Βαλεαρίδες >70) >100.000 Κύπρος 648 1 +(1 **) ? Μαυροβούνιο 300 3 1612 Σλοβενία 47 1 700 ΕΛΛΑΔΑ 16.500 Περίπου 55 ~ 12.000***