Τουρισμός: Προβλήματα και λύσεις

Toυ Δημήτρη Προκοπίου

Ο τουρισμός ως φαινόμενο έχει αρνητικές επιπτώσεις. Η αντιμετώπιση τους προϋποθέτει πολιτική κρατική αλλά και δράσεις του ιδιωτικού τομέα.

ΟΙ ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
1. Καταστροφή του περιβάλλοντος
• Καταστροφή των βιοτόπων
• Υποβάθμιση παρακτίου περιβάλλοντος σε οικιστικό επίπεδο

• Εκφυλισμός αρχιτεκτονικού χαρακτήρα
• Προβλήματα στη διαχείριση λυμάτων και απορριμμάτων
Τα προβλήματα αυτά αντιμετωπίζονται με: Μελέτες αποτίμησης περιβαλλοντικής κατάστασης, εφαρμογή νόμων προστασίας ιστορικών οικισμών,

2. Ως αποτέλεσμα της μεγιστοποίησης της τουριστικής ζήτησης σε επίπεδα κορεσμού αλλοιώνονται οι κοινωνικές δομές και συμπεριφορές των κάτοικων

3. Προβλήματα στους φυσικούς πόρους, νερό, έδαφος αέρας και ειδικότερα στην διαχείριση υδάτων και στις χρήσεις γης

4. Απουσία κοινωνιών από άλλους παραγωγικούς τομείς την οικονομίας (πρωτογενείς και δευτερογενείς) και μεγάλη εξάρτηση της κοινωνίας από την μονοκαλλιέργεια του τουρισμού

5. Πλημμελής σύνδεση του τουρισμού με τοπικές βιομηχανίες και βιοτεχνίες εξαιτίας κατανάλωσης μη τοπικών και εισαγόμενων προϊόντων από το εξωτερικό

6. Διαρροή εισοδημάτων από τον τουρισμό, από τις τοπικές κοινωνίες στο εξωτερικό

ΟΙ ΛΥΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΕΙΝΑΙ:
1. Αλλαγή πρότυπου ανάπτυξης
Η διαφοροποίηση του προτύπου ανάπτυξης που επιλέχθηκε στις πρώτες δεκαετίες της μεταπολεμικής περιόδου και συνδέεται αποκλειστικά με τον οργανωμένο μαζικό τουρισμό διακοπών αποτελεί μια πρώτη προϋπόθεση.

Το πρότυπο αυτό ταυτίζεται με τη μικρή τουριστική περίοδο και τα συνακόλουθα προβλήματά της, τη μονοσήμαντη και συχνά εξαρτησιακή σύνδεση με συγκεκριμένες ευρωπαϊκές αγορές, τη «μονοκαλλιέργεια» του τουρισμού σε βάρος άλλων κλάδων της τοπικής οικονομίας. Η μαζική ζήτηση για τις υπηρεσίες και υποδομές αυτού του προτύπου οδήγησε σταδιακά στην υποβάθμιση της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού τουριστικού προϊόντος.

2. Ο εμπλουτισμός του ελληνικού τουριστικού προϊόντος με υποδομές, προϊόντα και εναλλακτικές μορφές τουρισμού Οι εναλλακτικές μορφές μετατρέπουν τον προϊόν σε ποιοτικότερο, απευθύνονται σε καλύτερης ποιότητας επισκέπτες αλλά αναβαθμίζουν το χρόνο ποιοτικά το χρόνο παραμονής στον προορισμό. Προσπάθειες προς αυτήν την κατεύθυνση έχουν γίνει τα τελευταία κυρίως 20 χρόνια (ΕΟΤ, ιδιώτες, ΟΤΑ) αλλά χαρακτηρίζονται από έλλειψη συντονισμού και ανεπαρκές μάρκετινγκ.

Σε μερικές περιπτώσεις οι αντίστοιχες ενώσεις επαγγελματιών κάνουν πολύ χρήσιμη δουλειά προβολής. Οι περισσότεροι ανταγωνιστές μας διαθέτουν αντίστοιχα παρόμοια προϊόντα ήδη από τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, γεγονός που τους επέτρεψε τόσο την ποιοτική διαφοροποίηση του προϊόντος τους, όσο και την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου.

3. Η ανάπτυξη του τουρισμού σε νέες περιοχές και η μετατροπή της γεωγραφικής διασποράς. Υπάρχει χωρική υπερσυγκέντρωση σε έναν σχετικά μικρό αριθμό νησιωτικών και παράκτιων περιοχών με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος .

Στις περιοχές αυτές που η αναπτυξη είναι οξυμένη, τα περιβαλλοντικά προβλήματα, το υψηλό κόστος υποδομών, η υποβάθμιση του τοπικού προϊόντος, ο υπερεπαγγελματισμός και τα συνακόλουθα χαμηλά εισοδήματα αποτελούν ορισμένες βασικές επιπτώσεις αυτής στης κατάστασης. γεωγραφική διαστρωμάτωση των καταλυμάτων στη χώρα πρέπει να αλλάξει με επενδύσεις σε περιοχές που είναι δυνατό.

Εκεί που υπάρχουν υποδομές αλλά συγχρόνως δεν έχουν χτισθεί πολλά καταλύματα. Να γίνουν καταλύματα εκεί που που οι τόποι έχουν στερηθεί λόγω αυτής της υπερσυγκέντρωσης τα οφέλη δεκαετιών τουριστικής ανάπτυξης.

4. Η έλλειψη συνέπειας και συνέχειας στο θεσμικό πλαίσιο του στρατηγικού σχεδιασμού και τους φορείς εκπροσώπησης του τουρισμού. Το οξύμωρο είναι ότι ενώ όλοι όσοι ασκούν πολιτική τονίζουν την οικονομική και αναπτυξιακή σημασία του τουρισμού, αυτός έχει στερηθεί το ειδικό του πεδίο αναφοράς στην πολιτική, τη νομοθεσία και την ανάπτυξη. Ακόμη και οι λίγες προσπάθειες που αναμφίβολα έγιναν, ήταν αποσπασματικές και μικρής χρονικής διάρκειας, με αποτελέσματα αντιφατικά.

Την ίδια περίοδο άλλοι κλάδοι όπως η βιομηχανία, η γεωργία και η ναυτιλία με μικρότερη συμβολή στο εισόδημα, το ΑΕΠ ή την απασχόληση και κυρίως λιγότερα ανταγωνιστικά προϊόντα, διαθέτουν τον δικό τους φορέα (υπουργείο) και θεσμικό πλαίσιο που ο τουρισμός επί δεκαετίες -για μικροπολιτικούς λόγους- δεν διαθέτει. Η πρόσφατη ίδρυση υπουργείου Τουρισμού είναι σαφώς μια θετική εξέλιξη που όμως σε σχέση με τους περισσότερους ανταγωνιστές μας στον διεθνή χώρο έχει υπερβολικά καθυστερήσει και της οποίας τη σημασία μένει να δούμε στην πράξη.

5. Η αναβάθμιση της προσφοράς σε ποιοτικότερα επίπεδα. Καταλύματα και υποδομές που αναπτύχτηκαν παλαιότερα παρουσιάζουν πρόβλημα ποιότητας μια και πολλά δεν έχουν ανακαινισθεί αλλά και ανεπάρκειας στην εξυπηρέτηση της τουριστικής ζήτησης.

Τα καταλύματα πρέπει όλα να ανακαινιστούν σε επίπεδο ανώτερο και όλοι οι επιχειρηματίες να βοηθηθούν με προγράμματα (ΕΣΠΑ). Ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος με άλλες χώρες και πρέπει να μπορούμε να ανταπεξέλθουμε στις νέες ανάγκες. Σχετικά με τις υποδομές, αεροδρόμια και λιμάνια πρέπει όπου υπάρχει ανάγκη να γίνουν τα απαραίτητα έργα αναβάθμισης.

6.Αναβάθμιση ποιότητας υπηρεσιών μέσω εκπαίδευσης των εργαζόμενων και των επιχειρηματιών στον τουρισμό.Τα στελέχη πουν εργάζονται στον τουρισμό πρέπει να αναβαθμίσουν τις γνώσεις του.

Η αναβάθμιση και διαφοροποίηση της προσφοράς (υπηρεσίες, δραστηριότητες, ανθρώπινο δυναμικό) του ελληνικού τουρισμού απαιτείται επίσης άμεσα αν θέλουμε να ανταγωνιστούμε τα στελέχη που εργάζονται σε άλλες χώρες υποδοχής μαζικού τουρισμού. Εδώ πρέπει να γίνει ποιοτική αναβάθμιση των στελεχών με δωρεά σεμινάρια. σχετίζεται με κακής ποιότητας ή παράνομες επιχειρηματικές δραστηριότητες.

7. Η επανατοποθέτηση των προτεραιοτήτων της ζήτησης και εξειδίκευση του τουριστικού μάρκετινγκ, με σκοπό την αναβάθμιση και δυναμική προβολή της «εικόνας» της χώρας. Υπάρχουν ασταθείς αγορές περισσότερο και άλλες λιγότερο. Από την άλλη πλευρά πρέπει να γεμίσουν οι περιοχές με πολλά καταλύματα. Οι αγορές εκτός Ευρώπης είναι πρόκληση όπως και οι μη ευρωπαϊκές χώρες της Μεσογείου Θάλασσας.

8. Η εφαρμογή της βιώσιμης ανάπτυξης ως πολιτική. Στην Ελλάδα, σε όλη σχεδόν τη μεταπολεμική περίοδο, ο σχεδιασμός παρέμενε υπόθεση του κεντρικού κράτους και λιγότερο των ΟΤΑ. Δεν μπορεσαν ουτε αυτοί να λύσουν ζητήματα περιβαλλοντικών υποδομών. Πολλές φορές οι περιβαλλοντικές υποδομές αυτές είναι ανύπαρκτες.

Τα λύματα να καταλήγουν στη θάλασσα ή στον υδροφόρο ορίζονται και τα σκουπίδια να καταλήγουν παντού. Γίνονται προσπάθειες για τη λύση των προβλημάτων αλλά ακόμα υπάρχουν μκρές πολλές και νησιά χωρίς τις ανωτέρω υποδομές. Η «τοπικότητα» ως βασική πλέον διάσταση της ανάπτυξης του βιώσιμου τουρισμού, αλλά και η μετάβαση από τον εμπειρικό στον επιστημονικό σχεδιασμό του βιώσιμου τουρισμού, απαιτούν ουσιώδεις αλλαγές

9. Σύνδεση του τουρισμού με την τοπική οικονομία μέσω ανάπτυξης βιοτεχνίας αγαθών καιν προώθησης των τοπικών προϊόντων. Το ελληνικό πρωινό αποτελεί σημαντική κίνηση σε αυτόν τον τομέα αλλά αυτό δεν αρκεί. Η εστίαση πολλές φορές γίνεται τόσο μαζικά βασιζόμενη σε πρώτες ύλες εισαγωγής αμφιλεγόμενης προέλευσης συχνά.