Ιωάννης Ζίγδης: 21 Ιουλίου 1913-21 Οκτωβρίου 1997

Rodiaki NewsRoom

Του
Αντώνη Αγγελή
Δ/ντή της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Ρόδου

Σαν σήμερα πριν από 21 χρόνια πέθανε στην Αθήνα ο Ιωάννης Ζίγδης, στη μνήμη του είναι αφιερωμένες οι γραμμές που ακολουθούν, γραμμές που θα έπρεπε να γεμίσουν τις σελίδες ενός πολυσέλιδου αφιερώματος, αντάξιο του ανδρός, και οι οποίες πάλι, δεν θα ήταν αρκετές.

Άλλωστε η προσφορά του αείμνηστου πολιτικού είναι ανεκτίμητη για τη χώρα, -να μην ξεχνάμε, ότι ο Ζίγδης πρωταγωνιστούσε για χρόνια στην κεντρική πολιτική σκηνή- και ακόμα περισσότερο για τη Δωδεκάνησο και ιδιαίτερα για την αγαπημένη του Ρόδο.

Επιγραμματικά και επιλεκτικά θα αναφερθούμε στη ζωή και τη δράση του, γνωρίζοντας το «αυθαίρετο» της προσπάθειας. Είμαστε βέβαιοι, ότι πολλοί από τους αναγνώστες διαβάζοντας αυτές τις γραμμές, θα θυμηθούν πτυχές του πολύπλευρου έργου του. Δυστυχώς δεν μπορούν να περιληφθούν όλες, μια αναφορά γίνεται – καθαρά υποκειμενική- που σκοπό έχει να τιμήσει το μεγάλο μας πατριώτη και πολιτικό κυρίως όμως να θυμίσει, να προβληματίσει όλους εμάς και ενδεχομένως να μας βοηθήσει να αποφασίζουμε και να επιλέγουμε, κάτι που θα κληθούμε να κάνουμε ξανά σε λίγο καιρό. Ας μη ξεχνάμε, ότι όταν για πρώτη στις εκλογές του Μαρτίου του 1950 οι Δωδεκανήσιοι κλήθηκαν να εκλέξουν τους πρώτους τους βουλευτές μετά την απελευθέρωση το Στέλιο Κωτιάδη, τον Ιωάννη Ζίγδη, το Γεώργιο Ιωαννίδη και τον Γεώργιο Χατζησταυρή, επέλεξαν, δηλαδή ό,τι καλύτερο διέθετε ο τόπος, μάλιστα τα βιογραφικά των δύο πρώτων σπανίζουν ακόμα και σήμερα.

Ο Ιωάννης Ζίγδης γεννήθηκε στη Λίνδο στις 21 Ιουλίου του 1913, γιός του δασκάλου Γεώργιου Παπαϊωάννου-Ζίγδη Δντή της Αμαραντείου Σχολής, Δημογέροντα και αγωνιστή. Αποφοίτησε με άριστα 10 το 1930 από το Ιστορικό Βενετόκλειο. Στη συνέχεια ανακηρύχθηκε πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ με άριστα, διαβάζουμε στη Ροδιακή της 22ας Ιουλίου 1935 αφ: 1574: Τιμητικόν Βραβείον «Εις τον αριστούχον απόφοιτον της Ανωτάτης Εμπορικής Σχολής Αθηνών ημέτερον συμπολίτην κ. Ιωάννην Γ. Ζίγδην ή Παπαϊωάννου, η Ακαδημία Αθηνών, αριστείας ένεκεν, απένειμεν ως τιμητικόν βραβείον τα «χρυσά έπη» του Αδαμαντίου Κοραή εις πολυτελεστάτην έκδοσιν. Συγχαίροντες των νεαρώ και φερέλπιδι συμπολίτη ευχόμεθα αυτώ ομοίως δάφνας και εις το πρακτικόν στάδιον».

Πνεύμα ανήσυχο και δημιουργικό συνέχισε και ολοκλήρωσε τις σπουδές του στις Οικονομικές και Πολιτικές Επιστήμες σε Γενεύη, Λωζάννη και Λονδίνο, όπου το 1939 ανακηρύχθηκε διδάκτωρ της Φιλοσοφίας του κλάδου της Οικονομικής από το London School of economics and political science,με θέμα της διατριβής του «Πόλεμος και Οικονομία».

Ο Ζίγδης εκτός από άριστος επιστήμονας ήταν και φλογερός πατριώτης, αυτό του δίδαξαν η οικογένειά του και το σχολείο. Με την κήρυξη λοιπόν του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου γύρισε στην Ελλάδα και πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Συντάγματος Δωδεκανησίων Εθελοντών, όπου και κατατάχθηκε. Υπηρέτησε στο Μακεδονικό μέτωπο και στην Κρήτη, ενώ στη συνέχεια διέφυγε στην Αίγυπτο, όπου κατατάχθηκε για δεύτερη φορά εθελοντής στις ελληνικές δυνάμεις.

Το Φεβρουάριο του 1944 μετακλήθηκε από τον καθηγητή Βαρβαρέσσο, Υπουργό Συντονισμού της εξόριστης κυβέρνησης, στο Λονδίνο, για να βοηθήσει στο έργο της επίλυσης των οικονομικών προβλημάτων της χώρας μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Από το 1944 έως και το 1947 εργάσθηκε στην UNRRA [Οργανισμός Περιθάλψεως και Αποκαταστάσεως των Ηνωμένων Εθνών], από τη θέση αυτή κατάρτισε και πρότεινε το πρώτο πρόγραμμα για τον εξηλεκτρισμό και εκβιομηχάνιση της Ελλάδας, το πρόγραμμα αυτό αποτέλεσε την αφετηρία της ίδρυσης της ΔΕΗ. Το 1948 ορίσθηκε από την ελληνική κυβέρνηση διευθύνων Σύμβουλος του Ανωτάτου Συμβουλίου Ανασυγκροτήσεως. Στη συνέχεια ταξίδεψε στην Αφρική για να μελετήσει την οικονομική κατάσταση στην Αιθιοπία και στην Κένυα.

Το 1950 στις πρώτες εκλογές μετά την Ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων εκλέχθηκε βουλευτής με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Εκλέχθηκε πολλές φορές και διετέλεσε Υπουργός Βιομηχανίας 1951-1952, ενώ στη δεύτερη υπουργική του θητεία το 1963-1965 επέτυχε να ψηφισθούν νόμοι για τη βιομηχανική έρευνα, την τυποποίηση, την καθιέρωση βιομηχανικών περιοχών, περί έρευνας και ορυκτού πλούτου, ίδρυσε την ΕΤΒΑ, ενώ η ΔΕΗ έγινε πραγματικός Δημόσιος Οργανισμός, αφού ο Ζίγδης με επιμονή πρόβαλε τη θέση της ύπαρξης πλουσίων κοιτασμάτων λιγνίτη στη χώρα, με βασική πηγή τα λιγνιτωρυχεία της Πτολεμαϊδας και άλλα πολλά.

Ο Ιωάννης Ζίγδης ήταν από τους εμπνευστές του οικονομικού θαύματος της Δωδεκανήσου, προτείνοντας μια καλά μελετημένη πολιτική για την ανάπτυξη του τόπου, που βασίστηκε στο τοπικό δασμολόγιο, στο ειδικό φορολογικό και πιστωτικό καθεστώς, καθιστώντας σε σύντομο χρονικό διάστημα τη Δωδεκάνησο από τους πρώτους τουριστικούς προορισμούς στη Μεσόγειο. Εκκαθάρισε τα δυσμενή αποτελέσματα της μακρόχρονης ιταλικής κατοχής, με την αποκατάσταση των ακτημόνων γεωργών, την επιστροφή σε αυτούς των γαιών που τους είχαν αφαιρεθεί και με άλλα πολλά. Συνέστησε τον Οργανισμό διαχειρίσεως της ακινήτου περιουσίας του Δημοσίου στη Δωδεκάνησο, στον οποίον περιήλθε, από την Ιταλική στην Ελληνική κυβέρνηση, η κυριότητα όλης της ακίνητης περιουσίας με τη Συνθήκη της Ειρήνης.

Τον Οργανισμό αυτό κατάργησε η Δικτατορία και δυστυχώς δεν επαναλειτούργησαν οι μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις, στερώντας από τη Δωδεκάνησο ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία για την ανάπτυξή τους.
Ο Ζίγδης ήταν από τους πρώτους που υποστήριξαν, ότι η Ελλάδα πρέπει να ενταχθεί στην τότε Ε.Ο.Κ.
Η δράση του εναντίον της Δικτατορίας είναι από τις σημαντικότερες πλευρές της μακρόχρονης πολιτικής του παρουσίας. Εκτοπίστηκε στη Φολέγανδρο, με κορυφαία στιγμή την καταδίκη του την 1η Απριλίου του 1970 από το Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών σε 4, 5 χρόνια φυλάκιση, ποινή 300 χιλ μεταλλικών δραχμών και κατάσχεση του σπιτιού του στην Πολιτεία. Αιτία η συνέντευξή του στις 24 Μαρτίου του 1970 στην Εφημ. «Το Έθνος» με την οποία ζητούσε το σχηματισμό Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητος και επιστροφή στη Δημοκρατική Τάξη. Παρέμεινε φυλακισμένος στον Κορυδαλλό μέχρι τον Ιανουάριο του 1973, λόγω ανηκέστου βλάβης της υγείας, αρνούμενος να υποβάλλει αίτηση αναθεώρησης της απόφασης του δικαστηρίου, γιατί δεν ήθελε να αναγνωρίσει έστω και τυπικά το καθεστώς της 21ης Απριλίου 1967.
Στα γεγονότα του Πολυτεχνείου παρέμεινε υπό κράτηση σε δωμάτιο του Νοσοκομείου Ευαγγελισμός.

Θα μας επιτραπεί να σταματήσουμε εδώ, γιατί τα μετέπειτα είναι χρονικά εγγύτερα και άρα υπάρχουν σε πολλούς μνήμες, αναφορές και γνώση των γεγονότων και της συνεχούς προσφοράς του στην Πατρίδα και στη γενέτειρά του Λίνδο, με κορυφαία την ίδρυση το 1991, του Πολιτιστικού Ιδρύματος Δωδεκανήσου «Κλεόβουλος ο Λίνδιος» Θα ολοκληρώσουμε, αυτή μας την αναφορά στον αείμνηστο Ιωάννη Ζίγδη παραθέτοντας τις σελίδες από το ημερολόγιο του Προέδρου των ΗΠΑ απεσταλμένου στην Ελλάδα Paul A. Porter:

«Ζητείται ένα θαύμα για την Ελλάδα. Ημερολόγιο ενός προεδρικού απεσταλμένου 20 Ιανουαρίου 1947 – 27 Φεβρουαρίου 1947» [Αθήνα-2010- Εφημ. Το Βήμα]. Την παρουσίαση-εισαγωγή του Ημερολογίου έχει κάνει ο Μιχάλης Ψαλιδόπουλος Καθηγητής Ιστορίας Οικονομικών Θεωριών στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ας σημειωθεί ότι ο Paul A. Porter δεν έχει καμία σχέση με τον Paul R. Porter, αρχηγό της αμερικανικής αποστολής στην Ελλάδα το 1949.

Γράφει λοιπόν, ο καθηγητής Ψαλιδόπουλος για την Αποστολή Porter στην Ελλάδα :
«Η κρισιμότητα των προβλημάτων, έτσι όπως αυτά δέσποζαν την αμέσως μεταπολεμική περίοδο, συσπείρωσε απομονωτιστές που ζητούσαν την επικέντρωση των ΗΠΑ στα δικά της προβλήματα και την απεμπλοκή της από τις διεθνείς δεσμεύσεις της, όπως αυτές είχαν προκύψει μετά το Pearl Harbor. Ο πρόεδρος Τρούμαν ωστόσο, παρότι πολιτικός χωρίς πανεπιστημιακή μόρφωση, άρα στερούμενος συστηματικής εκπαίδευσης σε θέματα διεθνών σχέσεων, είχε διαμορφώσει άλλη άποψη για τον παγκόσμιο ρόλο των ΗΠΑ μεταπολεμικώς. Η συμμαχία με την ΕΣΣΔ κατά του φασισμού είχε, κατ’ αυτόν, περιστασιακό χαρακτήρα, και η συντριβή του χιτλερισμού αναδείκνυε ξανά την αντιπαλότητα μεταξύ καπιταλισμού και κομμουνισμού σε παγκόσμια κλίμακα, απαιτούσε τη συστηματική ενίσχυση του καπιταλιστικού στρατοπέδου από τις ΗΠΑ, και ο Τρούμαν, πιστός σε αυτή τη στρατηγική, επεδίωξε συμμαχίες στο εσωτερικό των ΗΠΑ, οι οποίες τον ενίσχυσαν στην απόφασή του να δώσει εξίσου σημαντικό βάρος στις εσωτερικές οικονομικές εξελίξεις και στα διεθνή πολιτικά συμφέροντα της χώρας του, όπως τα όριζε ο ίδιος. Αυτά απαιτούσαν, στην ειδική περίπτωση της Ελλάδας, την αποδοχή της κληρονομιάς των Βρετανών, που έλεγχαν ως τότε την επέκταση της ρωσικής/σοβιετικής επιρροής στα βόρεια σύνορα της χώρας.

Αποτέλεσμα αυτών των εξελίξεων ήταν η αποστολή Porter στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο του 1947, προκειμένου ο Αμερικανός πρόεδρος να έχει μια άποψη προσωπικού του απεσταλμένου για την οικονομική κατάσταση της Ελλάδας, πριν προβεί στη σημαντική, όπως εκ των υστέρων προέκυψε εξαγγελία του Δόγματος που συνδέθηκε με το όνομά του, τον Μάρτιο του 1947.»
***

Ο Porter συνάντησε κατά την παραμονή του στη Ελλάδα το σύνολο της πολιτικής, οικονομικής και πνευματικής ηγεσίας, για την οποίαν σχημάτισε αρνητική εικόνα, με λίγες εξαιρέσεις, μια από αυτές είναι και ο Ιωάννης Ζίγδης.
Γράφει στο ημερολόγιό του για τη συνάντηση με τον Ιωάννη Ζίγδη:

Πέμπτη
27 Φεβρουαρίου 1947
…..
Το απόγευμα ο Ζίγδης, της UNRA, ήρθε για συζήτηση διάρκειας μιάμισης ώρας περίπου με τα μέλη της Αποστολής. Η από πλευράς του ανάλυση του ελληνικού οικονομικού διλήμματος ήταν εξαιρετικά εύστοχη. Αναφέρθηκε στους προφανείς παράγοντες στους οποίους οφείλεται το πρόβλημα του χαμηλού εθνικού εισοδήματος, στην αναποτελεσματική αξιοποίηση του εργατικού δυναμικού και στο έλλειμμα στις διεθνείς πληρωμές, εξαιτίας του οποίου η Ελλάδα καθίσταται πολύ ευαίσθητη σε μεταβολές των διεθνών εμπορικών συνθηκών. Επισήμανε ότι το δίλημμα δεν ήταν «Ελτοράντο ή αενάως φτώχεια» και, αφού διατύπωσε τη δική του ανάλυση της γεωργίας, της ναυτιλίας και της βιομηχανίας, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο ορυκτός πλούτος ήταν η πραγματική ελπίδα για το μέλλον της Ελλάδας. Μας είπε για το υπό έκδοση βιβλίο του με θέμα τον ορυκτό πλούτο και εξέφρασε την ελπίδα πως ο σχεδιασμός με τον οποίο ασχολούνταν θα συνεχιζόταν κατά κάποιον τρόπο ακόμη και μετά τη διάλυση της UNRA.

Είχα την εντύπωση πως επρόκειτο για έναν τίμιο και ικανό μηχανικό, που έδινε μηχανική λύση στο πρόβλημα του χαμηλού βιοτικού επιπέδου σε μια- κατά κύριο λόγο- αγροτική περιοχή. Παρά ταύτα, όταν οδηγούνταν στις πολιτικές πτυχές του θέματος, γινόταν λιγότερο επιστημονικός και περισσότερο [κενό]. Ήταν πιο ειλικρινής όσον αφορά την από πλευράς του αξιολόγηση της κυβέρνησης από οποιονδήποτε άλλον Έλληνα με τον οποίον έχω συνομιλήσει. Χωρίς να αναφέρεται συγκεκριμένα σε πρόσωπα, επέμενε ότι η πλειονότητα της παρούσας κυβέρνησης αποτελούνταν από συνεργάτες των Γερμανών και άτομα με φασιστικές πεποιθήσεις, των οποίων το κυριότερο μέλημα δεν ήταν το καλό του ελληνικού λαού ή της οικονομίας, αλλά απλώς η διατήρηση της χαοτικής κατάστασης, χάρη στην οποίαν οι ίδιοι παρέμεναν στην εξουσία. Επέμενε ότι στον Πειραιά υπήρχαν καράβια σε αναμονή της ημέρας κατά την οποίαν θα ξεσπούσε η αναταραχή και ότι η πλειονότητα της άρχουσας τάξης είχε ασφαλίσει τα κέρδη της σε χρυσές λίρες, έτοιμη για τη φυγή στο Κάιρο ή αλλού. Όμως ένα πράγμα το οποίο φαίνεται να μην καταλαβαίνει ο Ζίγδης είναι ότι τα μακροπρόθεσμα σχέδια τα οποία οραματίζεται δεν θα καρποφορήσουν ποτέ, αν δεν λυθούν οι άμεσες πολιτικές και οικονομικές κρίσεις.

Αν η Ρωσία απέσυρε την πίεσή της από την περιοχή και σχηματιζόταν φιλελεύθερη κυβέρνηση, τα όνειρα τέτοιων ανθρώπων θα είχαν ελπίδες να γίνουν πραγματικότητα, αλλά είναι εμφανές πως στο έδαφος της πολιτικής ίντριγκας, της διαφθοράς και της εκμετάλλευσης δεν μπορούν να ευδοκιμήσουν η ανοικοδόμηση και η ανάπτυξη. Είναι σκληρή αυτή η γενικολογία, αλλά συνάμα αποτελεί συγκρατημένη εκτίμηση όσον αφορά τα δεινά της Ελλάδας. Το κατά πόσον αυτή η χώρα έχει τις δυνατότητες να απολαύσει τους καρπούς μιας αληθινής δημοκρατίας είναι το μέγα ερώτημα.
Δεν έχω δει καμία ηγεσία- ούτε δεξιά, ούτε αριστερή, ούτε κεντρώα- που να δίνει ελπίδες για ορθή αξιοποίηση των πόρων και της εργασίας αυτού του λαού, ώστε να βελτιωθεί έστω ελάχιστα το ριζικό του.»
Σε άλλα μέρη του ημερολογίου του Porter διαβάζουμε:

Δευτέρα 20 Ιανουαρίου 1947
Για να συνοψίσουμε, η πρώτη ημέρα εργασίας στην Αθήνα επιβεβαιώνει τις εντυπώσεις που αποκομίζει κανείς διαβάζοντας τις αναφορές και τα έγγραφα στην Ουάσινγκτον:
Έχουμε έναν φτωχό λαό με μια ανίκανη κυβέρνηση και ένα πολιτικό σύστημα το οποίο απαιτεί από τους υπουργούς να έχουν ως κύριο μέλημα τους την παραμονή στο αξίωμα, παραμελώντας τα προβλήματα της ανοικοδόμησης και την επαναδραστηριοποίηση του εμπορίου και των συναλλαγών. Ένα από τα κυριότερα καθήκοντά μας θα είναι να καθορίσουμε το αν θα υπάρξει στήριξη της μεσαίας τάξης, για μια σειρά κυβερνητικές πολιτικές που θα επιτρέψουν τη χρήση των εθνικών πόρων προς όφελος του συνόλου της χώρας και όχι μόνο προς όφελος επιλεγμένων ομάδων ιδιωτών.

Ο λαός
Οι Έλληνες είχαν στη διάθεσή τους ελάχιστες ειρηνικές περιόδους, προκειμένου να οργανώσουν τη χώρα τους και τον τρόπο της ζωής τους. Έχουν, όμως, διατηρήσει μια βαθιά ριζωμένη αίσθηση της αξίας της ελευθερίας και μια έντονη επιθυμία να καταστήσουν τη χώρα τους ασφαλή, ευημερούσα και αξιοσέβαστη στα μάτια του κόσμου.
(..)Οι Έλληνες διαθέτουν ιδιαίτερα έντονη αίσθηση της αξιοπρέπειας κάθε ανθρώπινου πλάσματος.
Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους η ελευθερία τους είναι τόσο πολύτιμη. Τρέφουν, επίσης, βαθύτατο σεβασμό για τις θεμελιώδεις παραδόσεις της ζωής τους.
Θα κλείσουμε με την παράθεση του «Βιογραφικού Σημειώματος» που κυκλοφόρησε ο Ιωάννης Ζίγδης, όταν ήταν για πρώτη φορά υποψήφιος βουλευτής με το Κόμμα των Φιλελευθέρων, στις εκλογές του Μαρτίου του 1950, τότε που η ελεύθερη πια Δωδεκάνησος, κλήθηκε να εκλέξει για πρώτη φορά τους αντιπροσώπους της στην Εθνική Αντιπροσωπεία.

Πηγές:
• Paul A. Porter: «Ζητείται ένα θαύμα για την Ελλάδα. Ημερολόγιο ενός προεδρικού απεσταλμένου 20 Ιανουαρίου 1947 – 27 Φεβρουαρίου 1947» [Αθήνα-2010- Εφημ. Το Βήμα]. Παρουσίαση : Μ. Ψαλιδόπουλος
• Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ρόδου. Ψηφιακό Αρχείο τοπικών εφημερίδων.
• Ιωάννης Ζίγδης λήμμα σε wikipedia