Ο Προφήτης Ηλίας εκπέμπει SOS

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο:
Ιωάννης Σχοινέζος
www.ioannis.schinezos.it

Ο Προφήτης Ηλίας, η τρίτη ψηλότερη κορυφή του νησιού μας, θεωρείται ένας από τους βοτανικούς παράδεισους της Ελλάδας και είναι πασίγνωστο βουνό στους ερευνητές που ασχολούνται με τη μελέτη των μεσογειακών φυτών. Εδώ κυριαρχούν ωραιότατα δάση τραχείας πεύκης και οριζοντιόκλαδων κυπαρισσιών, ενώ σε μικρότερα τμήματα με βόρειο προσανατολισμό υπάρχει μεσογειακή μακία. Στον υπόροφο του δάσους, στα ξέφωτα και στα λιβαδάκια, κατά τους ανοιξιάτικους μήνες τα ανθισμένα αγριολούλουδα δημιουργούν σπάνια σε ομορφιά τοπία.

Κάτω από τα αιωνόβια δέντρα συναντάμε το ροδίτικο κυκλάμινο με τα άσπρα άνθη, τη σπάνια, ενδημική ροδίτικη παιώνια –η γνωστή μας πηγουνιά– με τα εντυπωσιακά άσπρα λουλούδια καθώς και την επίσης ενδημική ροδίτικη φριτιλάρια. Εδώ βρίσκουμε και το κολχικό Colchicum macrophyllum, βολβώδες φυτό με μεγάλα, πλατιά φύλλα και μοβ-πορφυρά άνθη που βγαίνουν το φθινόπωρο.

Tα ξέφωτα των δασών και τα λιβαδάκια γεμίζουν την άνοιξη από ασφόδελους, ανεμώνες και σπάνια ορχεοειδή, μεταξύ των οποίων και αυτό που φέρει το όνομα του νησιού μας: Ophrys rhodia. Πολύ νωρίς την άνοιξη ανοίγει τα άσπρα λουλούδια του με ελαφρές μοβ γραμμώσεις ο κρόκος Crocus biflorus, ενδημικό είδος της Ρόδου, άλλων νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και της Δυτικής Τουρκίας.

Στα απότομα βράχια του βουνού βρίσκουμε το Centaurea lactucifolia, ένα κενταύριο με μεγάλα στρογγυλά ασπροκίτρινα άνθη, αρχαίο ενδημικό είδος του τροπικού κλίματος του Τεταρτογενούς, καθώς και το Asyneuma giganteum, άλλο σπάνιο ενδημικό φυτό του ΝΑ Αιγαίου με μοβ λουλούδια και μακρύ βλαστό που ανθίζει από τον Μάιο μέχρι τον Ιούλιο. Στις ίδιες πετρώδεις θέσεις, φύονται και η ωραία καμπανούλα Campanula hagielia και το Erysinum rhodium, άλλο ενδημικό φυτό της Ρόδου.

Σχετικά αδιατάρακτο μέχρι την δεκαετία του '70, το φυσικό περιβάλλον του Προφήτη Ηλία έχει υποβαθμιστεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια κυρίως από την υπερβόσκηση. Τα ανεξέλεγκτης βοσκής αιγοπρόβατα έχουν κυριολεκτικά μεταβάλει τη βλάστηση του βουνού και το έδαφος με τη συνεχή καταπάτηση και υπόσκαψη.

Φυτά που μέχρι την τελευταία εικοσαετία ήταν σχετικά κοινά (η ίδια η πηγουνιά, για παράδειγμα) έχουν γίνει σπάνια, αλλά και η ίσως οριστική εξαφάνηση από το βουνό του σπανιότατου ορχεοειδούς Himantoglossum comperianum είναι μάλλον σχετισμένη με τη μεγάλη πίεση που δέχεται η ποώδης βλάστηση από τα ζώα. Επιπλέον, ο συνδυασμός της υπερβόσκησης και της ξηρασίας των τελευταίων χρόνων είναι ιδιαίτερα εξαντλητικός για τα φυτά.

Η υποβάθμιση της βλάστησης είναι πια αισθητή και αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα οι συνέπειες για όλο το βουνό θα είναι καταστρεπτικές. Το φυσικό περιβάλλον του Προφήτη Ηλία έχει βοσκοïκανότητα πολύ χαμηλότερη από το φόρτο βόσκησης που δέχεται τις τελευταίες δεκαετίες.

Το φαινόμενο αυτό, που απέχει κάθε λογικής, έχει φτάσει σε οριακό σημείο και είναι πραγματικά ανεξήγητη η απουσία μιας κάποιας επέμβασης καθότι η απαγόρευση –ή τουλάχιστον ο περιορισμός– της ανεξέλεγτης (παράνομης;) βόσκησης θα είχε μηδαμινό κοινωνικό αντίκτυπο.

Πόσα άτομα ζούν μόνο και αποκλειστικά από την κτηνοτροφία στην περιοχή προκαλώντας ολοκληρωτικές καταστροφές στο βουνό; Θα θέλαμε να υπενθυμήσουμε ότι ο Προφήτης Ηλίας συμπεριλαμβάνεται στους βιότοπους του Ευρωπαικού προγράμματος Corine (Α00040079), στο δίκτυο NATURA2000 (GR 4210029) και είναι τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους (ΤΙΦΚ).

Στο τεράστιο για τον Προφήτη Ηλία πρόβλημα της υπερβόσκησης προστέθηκε τα τελευταία χρόνια ένα δεύτερο, εξίσου σοβαρό, που φέρει το όνομα Μαρχαλίνα η ελληνική (Marchalina hellenica). Πρόκειτα γιά ένα μικρό έντομο διαδεδομένο στις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου γνωστό σαν "βαμβακίνα" λόγω των ορατών εκκρίσεων, σαν βαμβάκι, που αφήνει στα κλαδιά των πεύκων.

Σε συνθήκες ισορροπίας το έντομο συμβιώνει με το πεύκο αλλά σε περίπτωση υπερπληθυσμού –καθότι φλοιομυζητικό– το εξασθενεί σταδιακά μέχρι που να το οδηγήσει σε ξήρανση.

Με τον όρο "συνθήκες ισορροπίας" εννοούμε δέντρα εύρωστα, την απαραίτητη παρουσία των φυσικών θηρευτών του εντόμου (πουλιά, άλλα έντομα) και κανονικές περιβαλλοντικές συνθήκες (βροχόπτωση).

Αν ακολουθήσετε τον κύριο δρόμο που ανηφορίζει από τη Σάλακο προς το βουνό και παρατηρήσετε την πλαγιά αριστερά σας, ανάμεσα στα πράσινα υγιή πεύκα θα δείτε πολλούς σκελετούς με διαφορετικό, σχεδόν καφέ καμένο χρώμα. Είναι τα νεκρά δέντρα που έχουν προσβληθεί ολοκληρωτικά από το έντομο. Ανεβαίνοντας στο βουνό, αν αφήσετε τον κύριο δρόμο και περπατήσετε για λίγο στο δάσος, θα βρείτε δεκάδες από αυτά, όρθια ή πεσμένα. Τα δέντρα που έχουν προσβληθεί αλλά παραμένουν ακόμη όρθια, φαίνονται σαν καμένα, δίχως βελόνες.

Αφού φτάσετε στο ξενοδοχείο Έλαφος και κατηφορίσετε μετά προς το Φουντουκλί, θα συναντήσετε και εδώ ένα μεγάλο αριθμό νεκρών πεύκων, κυρίως στην αριστερή μεριά του δρόμου.

Το φαινόμενο της βαμβακίνας δεν περιορίζεται στον Προφήτη Ηλία αλλά αφορά χιλιάδες πεύκα σε όλα σχεδόν τα δάση του νησιού. Δυστυχώς, χρόνο με τον χρόνο, η κατάσταση χειροτερεύει με μεγάλη ταχύτητα.

Οι λύσεις; Υπάρχουν, αυτό που δυστυχώς δεν φαίνεται στον ορίζοντα είναι το ενδιαφέρον και ο σεβασμός για τη φυσική κληρονομιά του νησιού. Μακριά από τα τουριστικά συμφέροντα και τα άμεσο κέρδος, ο Προφήτης Ηλίας με τα ωραιότατα τοπία του και τα σπάνια ενδημικά φυτά αναμένει τη βοήθειά μας.

Τώρα, πριν να είναι πολύ αργά!