Βυζαντινό Πάσχα στην Όλυμπο της Καρπάθου

Rodiaki NewsRoom

Φωτογραφία/Κείμενο: George Tatakis στο elculture.gr

Το pculiar είναι μια εφαρμογή που ανήκει και διευθύνεται από τους Reflex Photographers, μια ομάδα ταλαντούχων φωτογράφων και συγγραφέων που ειδικεύονται στη φωτογραφία κοινωνικής τεκμηρίωσης και ταξιδιού.

Ως φωτογράφος που ενδιαφέρεται για την ελληνική κουλτούρα και παραδόσεις, με ενδιέφερε ιδιαίτερα να φωτογραφίσω το Πάσχα στην Όλυμπο. Είναι ένα μάλλον απομονωμένο μέρος στην Κάρπαθο, όπου οι παραδόσεις χάνονται με πολύ αργούς ρυθμούς. Οι κάτοικοι πιστεύουν ότι κατάγονται από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και είναι από τα λίγα μέρη στον κόσμο όπου ένας επισκέπτης μπορεί να βιώσει βυζαντινές παραδόσεις.

Ήθελα να βιώσω σε βάθος τα ήθη και έθιμα της Ολύμπου και να γνωρίσω τους ανθρώπους που ζουν εκεί. Γι’ αυτό τον λόγο ταξίδεψα στο νησί νωρίς, όταν ήταν ακόμα άδειο. Χρειάστηκε να βρω ένα μέρος να μείνω στο χωριό Διαφάνι. Είναι ένα κοντινό χωριό, όπου βρίσκεται και το λιμάνι. Τον παλιό καιρό, οι κάτοικοι του Ολύμπου που ασχολούνταν με τη θάλασσα έμεναν εκεί και, μετά από λίγο καιρό, άρχισαν να χτίζουν σπίτια και σταδιακά δημιουργήθηκε ένα χωριό. Σήμερα, το Διαφάνι είναι το δεύτερο μεγαλύτερο λιμάνι στο νησί.

Η Όλυμπος είναι ίσως το πιο όμορφο μέρος του νησιού. Έχει πανέμορφη αρχιτεκτονική και είναι χτισμένη στην κορυφή ενός λόφου, ανάμεσα σε δύο βουνά. Μπορείτε εύκολα να χαθείτε στα σοκάκια και να απολαύσετε ένα ταξίδι πίσω στο παρελθόν.

Οι πρώτες μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας είναι αφιερωμένες στις προετοιμασίες για το Πάσχα, οι οποίες περιλαμβάνουν κυρίως ψήσιμο. Γύρω από την Όλυμπο υπάρχουν πολλοί φούρνοι που χτίστηκαν από την κοινότητα. Αυτοί οι φούρνοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν από οποιονδήποτε, εφόσον χρησιμοποιεί τα δικά του ξύλα και κρατά το μέρος καθαρό και τακτοποιημένο. Υπάρχουν παραδοσιακές συνταγές για το ψωμί και τα γλυκά που μαγειρεύονται αυτές τις μέρες.

Οι εορταστικές εκδηλώσεις για το Πάσχα ξεκινούν τη Μεγάλη Τετάρτη, μετά το Τροπάριο της Κασσιανής που ψάλλεται το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης. Τη Μεγάλη Τετάρτη, ο παπάς ευλογεί όλους όσοι επισκέπτονται την εκκλησία, έτσι ώστε να είναι έτοιμοι για να λάβουν τη Θεία Κοινωνία την επόμενη μέρα. Παρόλα αυτά, είναι μια ήσυχη μέρα για την εκκλησία, καθώς δεν είναι πολλοί αυτοί που έρχονται για την ευλογία, αφού μπορούν να τη λάβουν και την επόμενη μέρα, λίγο πριν τη Θεία Κοινωνία.

Πέρασα πολύ ωραία στο χωριό και όλοι οι άνθρωποι που γνώρισα ήταν πολύ φιλόξενοι. Έμαθα πολλά για την κοινότητα συζητώντας με τους περισσότερους κατοίκους και έκανα καλούς φίλους. Η κυρα-Καλλιόπη, που έχει τον τοπικό φούρνο και φτιάχνει καταπληκτικές χωριάτικες πίτες και ψωμί στον ξυλόφουρνό της, με κέρασε καφέ πολλές φορές όσο έμεινα εκεί και μάλιστα επισκέφτηκα το σπίτι της που διατηρεί την παραδοσιακή τεχνοτροπία της Ολύμπου.

Την Πέμπτη, μετά τη Θεία Κοινωνία ακολουθεί η λιτανεία του Εσταυρωμένου.

Η εκκλησία αρχίζει να γεμίζει τις επόμενες μέρες, μέχρι την Τρίτη του Πάσχα που συγκεντρώνει τον περισσότερο κόσμο. Ο παπάς της εκκλησίας είναι ο παπα-Γιάννης. Είναι ένας πολύ ευγενικός άνθρωπος με ωραίο παράστημα και ύφος. Είναι πολύ αστείος. Τα περισσότερα απογεύματα θα τον βρείτε καθισμένο σε μια καρέκλα στην κεντρική πλατεία να κουβεντιάζει με τους κατοίκους του χωριού και να διηγείται πονηρά ανέκδοτα!

Η επόμενη μέρα είναι η Μεγάλη Παρασκευή όπου γίνεται η περιφορά του Επιταφίου. Ο Επιτάφιος είναι ένας ξύλινο κουβούκλιο, στολισμένος με λουλούδια που μάζεψαν οι γυναίκες του χωριού το ίδιο πρωί. Οι περισσότερες απ’ αυτές φορούν τις παραδοσιακές φορεσιές του τόπου τους. Οι γυναίκες που ζουν στο χωριό δεν έχουν άλλα ρούχα και χαρακτηρίζουν τα δικά μας ρούχα «ευρωπαϊκά».

Μια μεγάλη διαφορά στον Επιτάφιο της Ολύμπου σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ελλάδα είναι ότι ντόπιοι τοποθετούν στον Επιτάφιο φωτογραφίες των συγγενών τους που πέθαναν πρόσφατα και τους θρηνούν στη διάρκεια του προσκυνήματος που ακολουθεί. Το βράδυ γίνεται η Περιφορά του Επιταφίου στους δρόμους της Ολύμπου. Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση, καθώς τα σοκάκια του χωριού είναι πανέμορφα, και οι ντόπιοι ακολουθούν τον Επιτάφιο κρατώντας αναμμένα κεριά και ψάλλοντας όμορφους ύμνους της Μεγάλης Παρασκευής.

Το Μεγάλο Σάββατο είναι μέρα προετοιμασίας για το κατσικάκι του Πάσχα. Το πρωί οι γυναίκες του χωριού σφάζουν το κατσίκι και το ετοιμάζουν. Γεμίζουν το κατσικάκι με ρύζι και το τοποθετούν στους ξυλόφουρνους. Εκεί, θα σιγοψηθεί όλη νύχτα. Θα βγει από τον φούρνο την Κυριακή, λίγο πριν το πασχαλινό γεύμα. Το βράδυ του Σαββάτου, όλοι θα πάνε στην εκκλησία για τη λειτουργία της Ανάστασης.

Τα μεσάνυχτα, ο παπα-Γιάννης θα πει το «Χριστός Ανέστη». Αυτό το κομμάτι επίσης διαφέρει από άλλα μέρη, γιατί η ανακοίνωση γίνεται στο κλίτος των γυναικών μέσα στην εκκλησία και όχι στο προαύλιο του ναού. Οι γυναίκες κάθονται σε διαφορετικό κλίτος από τους άνδρες. Μπαίνουν στην εκκλησία επίσης από διαφορετική πλαϊνή είσοδο.

Την Κυριακή είναι το Πάσχα. Το μεσημέρι τελείται η Δεύτερη Ανάσταση, η οποία επίσης διαφέρει σε σχέση με άλλα μέρη. Για τους κατοίκους της Ολύμπου, αυτή η Δεύτερη Ανάσταση είναι η πιο σημαντική. Τα κορίτσια του χωριού φορούν τις παραδοσιακές φορεσιές τους και στέκονται σε σχηματισμό έξω από την εκκλησία. Φορούν παραδοσιακά χρυσαφικά με φλουριά.

Μετά τη λειτουργία, όλοι στέκονται στην ουρά για να πάρουν ένα κομμάτι χριστόψωμο και λουκουμάδες με μέλι και κανέλα. Προσφέρεται επίσης ούζο με γλυκάνισο (το οποίο θυμίζει την ιταλική σαμπούκα). Όλο αυτό συνοδεύεται με ακόμα περισσότερα πυροτεχνήματα!

Το πασχαλινό τραπέζι ετοιμάζεται και το κατσικάκι βγαίνει από τον φούρνο! Και του χρόνου...