Ο Καρπάθιος συνιδρυτής του Εργατικού Κέντρου Αθηνών

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Μανώλης Δημελάς στο karpathianrevolution.gr

Ο Αντώνης Σκορδαράς γεννήθηκε προς το τέλος του 19ου αιώνα (1870-1880) στις Μενετές Καρπάθου και από τις αρχές του 20ου τον συναντάμε στην Αθήνα.

Ένας από τους πολλούς Δωδεκανησίους, που ξεσπιτώθηκαν στην αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής. Μετανάστες με τσαγανό κι ελπίδα, τόσο για τους εαυτούς τους και για τους ανθρώπους που παρέμειναν στο νησί, όσο και για τους απογόνους τους.

Ο Σκορδαράς διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο και είχε ενεργή συμμετοχή σε σημαντικές στιγμές της ιστορίας. Σε κάποιες μάλιστα από αυτές, συναντάμε την υπογραφή του, ενώ σε κάποιες άλλες δεν διστάζει να δώσει ακόμη και το αίμα του.

Αντώνης Κ. Σκορδαράς. Πρόκειται για τον πρώτο Πρόεδρο κι έναν από τους ιδρυτές του σωματείου Μενεταρκασίων “Η ΠΡΟΟΔΟΣ”, των Καρπαθίων εργατών στα λατομεία Διονύσου το 1906.

Η υπογραφή του, μια από τις τέσσερις, βρίσκεται επίσης στη διακήρυξη ιδρύσεως του Εργατικού Κέντρου Αθήνας.

Στις 26 Φλεβάρη 1910, στην Αθήνα τέσσερις πρόεδροι εργατικών σωματείων ιδρύουν το Εργατικό Κέντρο Αθηνών.

Πρόκειται τον Γ. Μετοχαράκη πρ. εργατών ραπτών, ο Καρπάκης πρ. μαρμαρογλυπτών, ο Αθηναίος πρ. αδελφότητος τυπογράφων και ο Καρπάθιος Αντ. Κ. Σκορδαράς πρόεδρος των λατόμων.

Στην πρώτη τους συνεδρίαση ψηφίζουν 12 άρθρα. Σκοπός της ιδρύσεως, όπως αναφέρει ακριβώς το 1ο άρθρο, στην πρώτη παράγραφο:

“Τον συνασπισμόν των εργατικών ομάδων και την ανάπτυξη αλληλεγύης μεταξύ αυτών, προς επιδίωξη των εργατικών δικαίων και ενιαίαν εκπροσώπηση των εργατικών τάξεων”.

Ο Σκορδαράς δεν ήταν εργάτης, αντίθετα, αναφέρεται ως εργολάβος μαρμάρων. Όμως δεν είναι ο μοναδικός πρωτεργάτης του σωματείου λατόμων, που δεν ήταν εργάτης! Ακόμη και ο πρώτος αντιπρόεδρος του συλλόγου, ήταν ο γνωστός μεγαλοεπιχειρηματίας (και εργολάβος) Ανδρέας Γεωργίου Γιαβάσης.

Κύριως σκοπός της ιδρύσεως του σωματείου ήταν η προστασία του επαγγέλματος και των συντεχνιακών συμφερόντων των μελών του.

Στην αρχή του 20ου αιώνα η κατάσταση στα μετόχια της Αθήνας και στη περιοχή των μαρμάρων μοιάζει ανεξέλεκτη, αποτρόπαιες δολοφονίες και εγκλήματα τιμής, γράφονται στον τύπο, αποκορύφωμα η πενταπλή σφαγή στο Καλέτζη από δύο περιφερόμενους περιστασιακούς λατόμους εργάτες, που ξεκινά από πολιτικές διαφωνίες και μια φιλονικία! Μέσα στην όλη κατάντια οι εργάτες με αφορμή οικονομικά ζητήματα αποφασίζουν να ξεσηκωθούν.

Η επιθεώρηση των μεταλείων του κράτος, για το 1909, δείχνει να λειτουργούν 44 μεταλλεία μεταλουργεία και λατομεία σε όλη την Ελλάδα. Απασχολούνται 11.274 εργάτες, στα υπόγεια είναι 5040 και στην ύπαιθρο 5301 και από αυτούς 309 γυναίκες. Δεν υπάρχει καμμία υγιεινή και οι εργάτες κινδυνεύουν ανα πάσα στιγμή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Αγγλική εταιρία του Διονύσου, που παρότι παρακρατεί 2% επί του ημερομησθίου ως ασφάλιστρα περιθάλψως, δεν έχει νοσοκομείο ούτε παρέχει φάρμακα! Επίσης δεν υπάρχει μηχανικός για την επίβλεψη και τη λειτουργία των μηχανημάτων και δεν είχε, μέχρι τότε, γίνει καμμιά επιθεώρηση.

Η στατιστική των θυμάτων για το 1909 είναι η εξής:

Νεκροί 14, τραυματίες 174. Αναλογία δυστυχημάτων ανά 1000 εργάτες ημερησίως: Θάνατος: 1,490 και τραυματισμός: 3,764!

Με δεκάωρη συνήθως απασχόληση και ημερομίσθιο από 1 έως 3,60 για τους μιναδόρους. Πληρωμή από 40 έως 2 μήνες, μη προκαταβαλλόμενου ελαχίστου ποσού. Τα γύρω παντοπολεία πουλούσαν επί πιστώση και με προσαύξηση που έφτανε το 50%.

Οι εργολάβοι παρακρατούσαν αυθαιρέτως της όποιες ζημιές. Η Αγγλική εταιρία ΜΑΡΜΟΡ ΛΙΜΙΤΕΝΤ που νοικιάζει από το 1900 τμήμα των λατομείων, εισέπρατε ακόμη και από το παντοπωλείο 8% επί της καταναλώσεως των εργατών”!

Τακτικό θέμα στις εφημερίδες της εποχής ένας ταλαίπωρος εργάτης καταπλακωμένος από πέτρες, νεκρός ή βαριά τραυματίας, από τα λατομεία της Πεντέλης, του Πειραιά, ακόμη και του Γραμματικού.

Τα λατομεία ακολουθούν ένα βολικό προς στους εργοδότες σύστημα προσλήψεων. Στη περίπτωση του Διονύσου, είναι προτιμότεροι οι ειδικευμένοι και μαθημένοι στη πέτρα, οι μετανάστες Καρπάθιοι και οι συγγενείς τους, που “έχουν αυτή τη τέχνη στο αίμα τους” και καταφθάνουν από το νησί, ενώ σε πολλές περιπτώσεις ήταν ανήλικοι.

Έτσι σχηματίζεται μια ισχυρή κοινότητα λατόμων με καταγωγή από τη Κάρπαθο, που δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι εκείνη τη περίοδο περνά από τον Τουρκικό ζυγό σε Ιταλικά χέρια (1912). Κύριο μέλημα των εργατών-μεταναστών από τη Κάρπαθο φαίνεται να ήταν η ένωση με την Ελλάδα.

Ο Γ. Α. Γεωργιάδης, στο βιβλίο του «Η πάλη των τάξεων εν Ελλάδι»(εκδ. ΣΕΚΕ 1921), περιγράφει χαρακτηριστικά τις πρώτες ενώσεις εργαζομένων:

«Πριν το 1914, τα υπάρχοντα σωματεία ήσαν ένα όργανον επαγγελματικής επικρατήσεως εις τας χείρας των εργοδοτών, οι οποίοι κατελάμβανον την διοίκησιν, και αφ’ ετέρου πολιτικής αναδείξεως εις τας χείρας επιτηδείων μικροπολιτικών.

Η εκκαθάρισις της μικράς αυτής επαγγελματικής ενώσεως εις οργάνωσιν εργατικήν εγένετο εκ των άνωθεν δια της επεμβάσεως του Κράτους, ψηφίσαντος τον Νόμον 281 δια του οποίου απαγορεύεται η ύπαρξις μικτών σωματείων, δηλαδή εργατών και εργοδοτών μαζί».

Όσο αφορά τη δράση μέσα στα όργανα του νεοσύστατου ΕΚΑ, τα προβλήματα με την παρουσία του εργολάβου Αντ. Κ. Σκορδαρά άρχισαν σχετικά νωρίς. Όπως γράφεται στα πρακτικά συνεδριάσεων του ΕΚΑ, στις 3 Ιουλίου 1912, ξέσπασε σφοδρή διαμάχη ανάμεσα σε Σκορδαρά και τον Μάστορη (πρόεδρος μαρμαρογλυπτών). Αιτία ο εύλογος προβληματισμός του Μάστορη, κατά πόσο επιτρέπεται να υπάρχουν και εργοδότες και εργαζόμενοι μέσα στο ίδιο σωματείο! “Τελικά ο Σκορδαράς είναι εργάτης ή εργοδότης;” ρώτησε ο Μάστορης.

Η κόντρα στο ζήτημα τελικά μάλλον ωφέλησε τα νηπιακά βήματα του εργατικού κινήματος, αφού λίγο αργότερα κατατέθηκαν ακόμη και ονομαστικοί κατάλογοι εργατών και αποκλείσθηκαν οι εγγραφές εργοδοτών. Ωστόσο ο Σκορδαράς παρέμεινε στη θέση του! Μάλιστα οι Καρπάθιοι εργάτες του σωματείου “η Πρόοδος”, διαμαρτυρήθηκαν έντονα για την “άδικη” όπως χαρακτήρισαν επίθεση που δέχθηκε ο πρόεδρος τους. Ο σπουδαίος Ισραηλίτης σοσιαλιστής του εργατικού κέντρου Θεσσαλονίκης, Μπεναρόγιας, επισκέφθηκε το ΕΚΑ ένα χρόνο μετά την ίδρυση του και μας περιγράφει με τον καλύτερο τρόπο τα πρώτα βήματα του. “Αντί της εικόνας του Μαρξ αντίκρυσε την εικόνα του Χριστού και αντί συντροφικού και φιλόξενου ενδιαφέροντος συνάντησε ψυχρότητα και αδιαφορία”.

Μόλις δυο χρόνια μετά από την ίδρυση του ΕΚΑ, και ενώ έχει σταθερή συμμετοχή και δράση (όπως ήδη περιγράψαμε, πολύ μακριά από όποιες ταξικές συνδικαλιστικές αρχές), στα πρώτα βήματα ιδρύσεως του ΕΚΑ, το φθινόπωρο του 1912, συναντάμε τον εργολάβο Αντώνιο Σκορδαρά, εθελοντή στο σώμα ερυθροχιτώνων, των Γαριβαλδινών, μάλιστα πολεμά με αυτοθυσία και τραυματίζεται στην περίφημη νικηφόρα μάχη για την κατάληψη του υψώματος Δρίσκου.

Οι Καρπάθιοι, όπως όλοι οι εθελοντές Γαριβαλδίνοι, πριν τη τελική επίθεση, είχαν πάρει μέρος στις μάχες του Ισβόλου, της Σιατίστης και στο γεφύρι του Πασά.

Στη δραματική επίθεση του Δρίσκου, ο υπολοχαγός Σκορδαράς είχε πάρει εντολές από τον λοχαγό και διοικητή του Ε΄λόχου, τον φίλο του Καρπάθιο γιατρό, Βάσο Βέργη, να επιτεθεί με μια μικρή ομάδα έφιππων από την δεξιά πλευρά του υψώματος. Αυτός ήταν ο λόχος των Αετών, και θα έπρεπε να επιβεβαιώσει τη σπουδαία φήμη του.

Η μάχη φαίνεται πως ήταν τρομερή, σώμα με σώμα. Τα σπαθιά των Γαριβαλδινών αντιμετώπιζαν τους 1500 Τούρκους και τα δύο μεγάλα κανόνια τους, που ξέρναγαν φωτιά. Οι εθελοντές κατάφεραν μετά από μια παθιασμένη επίθεση να τους απομακρύνουν και να κατακτήσουν το στρατηγικής σημασίας ύψωμα. Τραυματίστηκε ο Βέργης, ο Σκορδαράς και ο στρατηγός Ρώμας. Ενώ μεγάλη απώλεια ήταν ο θανάσιμος τραυματισμός του γνωστού επτανήσιου λογοτέχνη Λορέτζου Μαβίλη.

Το 1916 και 1917, στις εφημ. Εμπρός και Σκρίπ, ο Αντώνης Σκορδαράς, αναφέρεται ως αξιωματικός του Στρατού και μάρτυρας σε ένα σοβαρό στρατοδικείο.

Τον Νοέμβρη του 1923 αρθρογραφεί στην Δωδεκ. Αυγή, με αφορμή το θέμα της ακτοπλοϊκής συγκοινωνίας Καρπάθου, κάνει τις παρατηρήσεις του και εκφράζει την άποψη του για την συμμετοχή όλων των Καρπάθιων στην αγορά πλοίου και υπογράφει ως “Αντώνιος Σκορδαράς, υπολοχαγός, Φρουραρείο Αθηνών”.

Όμως και το 1930, ξανασυναντάμε τον Αντ. Σκορδαρά, καθηγητή στη Σιβιτανίδειο Σχολή Τεχνών και Επαγγελμάτων, να διδάσκει πρακτικά μαθήματα γύρω από οικοδομικά θέματα. Ενώ σε άρθρο της Δωδεκανησιακής Αυγής τον Νοέμβρη του 1937, αναφέρεται ως επίτιμος πρόεδρος των Λατόμων Πεντέλης.

Ο “σατανικός και ραδιούργος”,όπως μας τον περιγράφει η κα Μαριγούλα Μαυρόγιαννη, τον Καρπάθιο αξιωματικό Αντώνη Σκορδαρά και τα θρυλικά κατορθώματα του, εξακολουθεί να “ζει” ανάμεσα μας.

Ωστόσο παραμένει ένας αθόρυβος κι άγνωστος μύθος.

Λεβέντης, θεόρατος όχι για το πραγματικό ύψος του, μια επαφή, μια κουβέντα μαζί του, όπως λένε οι παράξενες ιστορίες που ακολουθούν τα χνάρια του, έφτανε για να του αναγνωρίσεις το αγέρωχο ανάστημα και το τετραπέρατο μυαλό του.