Ελευθερία Κυπριώτη-Σπάρταλη: Η Ροδίτισσα που... ανέλυσε επιστημονικά το μελεκούνι της Ρόδου
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΚΕ 4635 ΦΟΡΕΣ
Εντυπωσιακά είναι τα στοιχεία της πτυχιακής έρευνας που έκανε για το μελεκούνι της Ρόδου, η συμπολίτισσά μας διατροφολόγος – διαιτολόγος, Ελευθερία Κυπριώτη – Σπάρταλη και η οποία βαθμολογήθηκε με άριστα από το Τμήμα Επιστημών Διατροφής και Διαιτολογίας του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου.
Η επιστημονική αυτή μελέτη, η έκταση της οποίας ξεπερνά τις 200 σελίδες(!) αξίζει σε κάθε περίπτωση και να εκδοθεί σε σχετικό βιβλίο και να μελετηθεί από όλους τους διατροφολόγους, διαιτολόγους και άλλους επιστήμονες, αφού όπως προκύπτει από τις αναλύσεις αυτές, το μελεκούνι της Ρόδου όχι απλώς έχει ευεργετικές ιδιότητες ως τροφή, αλλά μπορεί να ενταχθεί ως κορυφαίο προϊόν στην πιο ισορροπημένη δίαιτα – υγιεινή διατροφή, συγκριτικά με οποιοδήποτε άλλο σνακ ή μπάρα τροφής.
Η μελέτη αυτή, η οποία είναι μοναδική από κάθε άποψη, αποτελεί χρήσιμο εργαλείο με λίγα λόγια, στα χέρια των ειδικών και όχι μόνο, ενώ ανοίγει νέους εμπορικούς και επιχειρηματικούς ορίζοντες για το μοναδικό αυτό παραδοσιακό γλυκό της Ρόδου, που τα τελευταία χρόνια έχει γίνει ξακουστό σε ολόκληρη σχεδόν τη χώρα μας αλλά και σε δεκάδες χιλιάδες τουρίστες – επισκέπτες που έρχονται στο νησί μας, το δοκιμάζουν και... ξετρελαίνονται με τη γεύση του.
Η μελέτη
«Είμαι πολύ χαρούμενη αλλά ταυτόχρονα και πολύ περήφανη που κατάφερα να ολοκληρώσω την έρευνα αυτή, από την οποία έμαθα τόσα πολλά για τη διατροφική αξία του μελεκουνιού της Ρόδου» δήλωσε μιλώντας στη ΡΟΔΙΑΚΗ η Ροδίτισσα διαιτολόγος – διατροφολόγος. Η ίδια ευχαρίστησε την επιβλέπουσα καθηγήτριά της κα Αντωνέλλα Ψαρουδάκη και το ίδιο το Πανεπιστήμιο, που της έδωσαν την ευκαιρία να ολοκληρώσει με επιτυχία τη συγκεκριμένη μελέτη – έρευνα.
Η ιστορία του μελεκουνιού
Το μελεκούνι είναι το παραδοσιακό υγιεινό γλύκισμα της Ρόδου. Τα βασικά του συστατικά , μυρωδάτο θυμαρίσιο μέλι που παράγεται από τα νησιά της Δωδεκανήσου, φυσικό σουσάμι, ολόκληρα αμύγδαλα, ξύσμα πορτοκαλιού και κανέλα, του προσδίδουν μοναδική γεύση και υψηλή διατροφική αξία. Η ιστορία του, ξεκινάει από την αρχαιότητα. Tο μέλι όσο και το σουσάμι ήταν συστατικά της διατροφής των αρχαίων Ελλήνων, οι οποίοι είχαν επινοήσει διάφορα εδέσματα για να τα αξιοποιήσουν.
Το όνομα "μελεκούνι" προέρχεται από τις λέξεις μέλι και κουνί (-κούνα), όπως λέγεται ο σπόρος (σουσάμι) στη Ρόδο και προέρχεται από τα Αρχαία Ελληνικά κόκκων( του κόκκωνος). Είναι διαφορετικό από το κοινό παστέλι και αυτό οφείλεται στα συστατικά του και στον τρόπο παρασκευής του.
Οι ευεργετικές του ιδιότητες
Μελέτες έχουν δείξει ότι το μελεκούνι έχει ευεργετικές ιδιότητες για την υγεία και συμβάλλει στην ευζωία και στη μακροζωία λόγω των συστατικών του. Χαρακτηρίζεται από αντιοξειδωτική, αντιγηραντική, αντιμικροβιακή, αντιβακτηριακή, αντιυπερτασική, αντιθρομβωτική και υποχοληστεριναιμική δράση. Έχει οστεοπροστατευτικές ιδιότητες. Προλαμβάνει την αθηροσκλήρωση, τον καρκίνο, τις εκφυλιστικές νόσους (ρευματοειδής αρθρίτιδα, σκλήρυνση κατά πλάκας, οστεοαρθρίτιδα, νόσος Alzheimer,νόσος Πάρκινσον) και τις παθήσεις του πεπτικού συστήματος.
Ρυθμίζει το σάκχαρο του αίματος, συμβάλλει σε ένα ισορροπημένο ενεργειακό ισοζύγιο (ΣΒ, ΔΜΣ) και σε μια ιδανική σύσταση σώματος (BF%). Βελτιώνει τη μνήμη, την ψυχική διάθεση, την γνωστική λειτουργία και τη διαύγεια του εγκεφάλου. Αποτελεί θρεπτικό σνακ για παιδιά και εγκύους λόγω της φυσικής του προέλευσης αλλά κ ενεργειακό σνακ για αθλητές καθώς βελτιώνει την αθλητική απόδοση αυξάνοντας την αερόβια ικανότητα μειώνοντας την μυϊκή βλάβη.
Το πιο υγιεινό σνακ
Τα τελευταία χρόνια, η παχυσαρκία στην Ελλάδα και ιδιαίτερα η παιδική παχυσαρκία, βρίσκεται στις κορυφαίες θέσεις παγκοσμίως. Πολλές έρευνες έχουν αποδείξει ότι οι διατροφικές συνήθειες παίζουν μείζονα ρόλο στην εμφάνισή της. Η μη λήψη πρωινού, η μη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, η κατανάλωση «νόστιμων σνακ» όπως τσιπς, μπισκότα, σοκολάτα, σφολιατοειδή, χυμοί, αναψυκτικά, μπάρες δημητριακών, καθώς και η μεγάλη συχνότητα διατροφής σε ταχυφαγεία είναι λανθασμένες διατροφικές συνήθειες που δύναται να οδηγήσουν σε αύξηση των δεικτών.
Το μελεκούνι αποτελεί την υγιεινότερη επιλογή σνακ καθώς είναι 100% φυσικής προέλευσης, όλες οι πρώτες ύλες προέρχονται απευθείας από τη φύση χαρίζοντας έτσι στο μελεκούνι όλα τα πολύτιμα πρωτογενή χαρακτηριστικά τους. Έχει την καλύτερη σχέση διατροφικής αξίας ανά θερμίδα, σε σύγκριση με τα τρόφιμα τύπου snack (με ίσες θερμίδες) όπως σοκολάτες, μπισκότα, μπάρες και κρουασάν. Ενώ παράλληλα ενισχύει και την τοπική οικονομία του νησιού.
Η σύσταση του μελεκουνιού
Το μελεκούνι αποτελείται από τα παρακάτω βασικά συστατικά: θυμαρίσιο μέλι, αναποφλοίωτο ψημένο σουσάμι, ξηρούς καρπούς (ψημένα αμύγδαλα), ξύσμα ή /και χυμό εσπεριδοειδών ( κυρίως πορτοκάλι) και διαφορα μπαχαρικά ανάλογα με την περιοχή (κυρίως κανέλα). Η Δωδεκάνησος έχει υπέροχο κλίμα με μεγάλη ηλιοφάνεια και ανθοφορία όλο το χρόνο.
Στα νησιά της παράγεται εξαιρετικής ποιότητας μέλι σε διαφορετικές ποικιλίες όπως το μέλι «ανθέων, πεύκο, κωνοφόρων, θυμάρι κ.α». Το θυμαρίσιο μέλι ξεχωρίζει χάρη στην εξαιρετική ποιότητα, το υπέροχο άρωμα και τη μοναδική του γεύση και είναι αυτό που επιλέγεται για την παρασκευή του μελεκουνιού. Ο συνδυασμός με τα υπόλοιπα συστατικά χαρίζουν στο μελεκούνι ιδιαίτερη γεύση , ευχάριστη οσμή και πληθώρα θρεπτικών και ευεργετικών συστατικών.
Ιστορική & διατροφική αξία μελεκουνιού
Το μελεκούνι είναι ένα υγιεινό γλύκισμα της Ρόδου που ξεχωρίζει για την υπέροχη γεύση και την υψηλή διατροφική του αξία. Σύμφωνα με την παράδοση, στο νησί της Ρόδου, κερνάνε στους γάμους και στα βαφτίσια μελεκούνι. Οι γυναίκες του χωριού από το οποίο κατάγεται το ζευγάρι, μαζεύονται όλες μαζί και σε γιορτινή ατμόσφαιρα με τραγούδι και χαρές φτιάχνουν τα μελεκούνια τα οποία τα προσφέρουν στα καλέσματα και στην εκκλησία.
Η φήμη του προϊόντος «μελεκούνι» τεκμηριώνεται σε πλήθος αναφορών από την αρχαιότητα, σε καταγραφές, δημοσιεύματα, οδηγούς γαστρονομίας, άρθρα, σε καταχωρήσεις στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, καθώς και σε πλειάδα εκδηλώσεων προβολής τοπικών παραδοσιακών προϊόντων. Αποτελεί το κατ’ εξοχήν κέρασμα του ροδίτικου γάμου από πολύ παλιά έως σήμερα και παράγεται με παραδοσιακό τρόπο σε τοπικά εργαστήρια ή σπίτια.
Χαρακτηριστικός ήταν ο τρόπος που κερνούσαν σε ορισμένα χωριά το μελεκούνι στους γάμους μετά τη στέψη. Το τοποθετούσαν σε ένα ταψί, το έκοβαν σε κομμάτια με κουτάλι και το πρόσφεραν στους καλεσμένους. Η παραγωγή του μελεκουνιού συνδέθηκε κατά το παρελθόν με τη συγκεκριμένη περιοχή λόγω της παραγωγής μελιού και σουσαμιού σε τοπικό επίπεδο. Σήμερα, η τοπική παραγωγή μελιού επαρκεί κατά ένα μέρος για να καλύψει τις παραγόμενες ποσότητες μελεκουνιού, ενώ η προμήθεια σουσαμιού, ξηρών καρπών και μπαχαρικών πραγματοποιείται από περιοχές εκτός Ρόδου, ενώ αξιοποιούνται κυρίως τα τοπικά παραγόμενα εσπεριδοειδή.
Η ονομασία «μελεκούνι» προέρχεται από τη ροδίτικη διάλεκτο, δεδομένου ότι ο όρος «κουννί» (από την αρχαία λέξη κόκκος-κουννί) χρησιμοποιείται στην περιοχή για να αποδώσει το σπόρο (στη συγκεκριμένη περίπτωση σουσαμιού), το ελάχιστο σπυρί του καρπού του φυτού «σήσαμον» και τη λέξη «μέλι».
Για λόγους απλούστευσης καθιερώθηκε το «μελεκούνι», αντί του «μελεκούννι». Η ονομασία «μελεκούνι» χρησιμοποιείται ευρέως στο εμπόριο και την καθομιλουμένη. Δύο σημαντικοί λαογράφοι της Ρόδου, ο Θεόδωρος Κωνσταντινίδης και ο Χριστόδουλος Παπαχριστοδούλου το αναφέρουν στα συγγράμματά τους. Στο «Λεξιλόγιον της δημωδούς Ροδιακής διαλέκτου» αναφέρεται χαρακτηριστικά ως «Γλύκισμα μελίπηκτον μετά σησάμου πεφρυγμένης είναι το επίσημον γλύκισμα των χωρικών εις τους γάμους και τας εορτάς αποστελλόμενον και ως αγγελτήριον των γάμων εις τους απουσιάζοντας φίλους και συγγενείς, καθάπερ εν ταις πόλεσι τα σακχαρόπηκτα κουφέτα» (Κωνσταντινίδης .2002).
Στο βιβλίο «Παραδοσιακή Μελισσοκομία Αιγαίου» (Χόνδρος .2016), το οποίο εκδόθηκε από το Μελισσοκομικό Σύλλογο Ρόδου «Η ΚΥΨΕΛΗ», αναφέρεται ότι η Ρόδος έχει αναδείξει αρκετά γλυκά που έχουν ως βάση τους το μέλι, μεταξύ των οποίων και το μελεκούνι. Τα γλυκά αυτά έχουν τη ρίζα τους στους αρχαίους ελληνικούς χρόνους και είναι γνωστά από τα ομηρικά χρόνια.
Ο Ηρόδοτος (484-426 π.Χ.) αναφέρει ένα είδος όμοιο με το μελεκούνι. Επίσης, στο βιβλίο «Παραδοσιακή Μελισσοκομία Αιγαίου» γίνεται εκτεταμένη αναφορά στο μελεκούνι και μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι ανάμεσα στα τελετουργικά του γάμου (στο νησί της Ρόδου) είναι και τα έθιμα που συνδέονται με το μελεκούνι.
Συγκεκριμένα, στην περιοχή Μαριτσά, το βράδυ της Παρασκευής – πριν από το γάμο - οι γονείς της νύφης και του γαμπρού γύριζαν στα σπίτια και καλούσαν τους συγγενείς να συμμετάσχουν στην παρασκευή των μελεκουνιών λέγοντας «κοπιάστε στα μελεκούνια». Ειδικότερα, οι καλεσμένοι έπαιρναν τα συστατικά (σουσάμι, μέλι) και αφού πραγματοποιούσαν τις κατάλληλες προετοιμασίες (καρβούρδισμα, ανάμειξη) με τη βοήθεια έμπειρου ατόμου (μαστόρισσα) τα έψηναν.
Μέρος της παραγόμενης ποσότητας καταναλώνονταν από τους παρευρισκόμενους και η υπόλοιπη φυλάσσονταν για το γάμο. Το έθιμο αυτό ακολουθούσαν και σε άλλα χωριά (Δαματριά, Κρεμαστή, Κοσκινού κ.ά.). Στο βιβλίο «Σεργιάνι στο χθες των νησιών μας (Στα χρόνια της ιταλοκρατίας και στις πρώτες μετά την απελευθέρωση δεκαετίες)» αναφέρεται ότι: «…Πέμπτη βράδυ που έγιναν τα «μελεκούνια» και τα ζυμάρια για τα ψωμιά του γάμου.
Το Σάββατο βράδυ με τους οργανοπαίχτες επί κεφαλής αντρικής πομπής άρχισε το κάλεσμα όλων των κατοίκων του χωριού στους γάμους των παιδιών του Γιώργη,….Ενώ οι μουσικοί έπαιζαν περπατώντας τη μουσική των παραδοσιακών τραγουδιών του γάμου, δυο-τρεις άντρες έμπαιναν μέσα σε κάθε σπίτι, άφηναν ένα «μελεκούνι»,….» (Καραγιάννη-Μαρμαροκόπου 2007). Αναφορά στο μελεκούνι γίνεται και σε Θεατροποιημένο παραδοσιακό γάμο «Της Ρόδου ο μελεκουννάς» από τα μέλη του Πολιτιστικού Συλλόγου Σορωνής (Ρόδου) «Το Αμπερνάλλι».
Επιπλέον, το μελεκούνι περιλαμβάνεται στο Ελληνικό Πρωινό της Ρόδου. Το Ελληνικό Πρωινό είναι μια πρωτοποριακή πρωτοβουλία του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος (Ξ.Ε.Ε.), που συνδέει και αξιοποιεί τον πολιτισμικό - γαστρονομικό πλούτο της χώρας με τα ελληνικά ξενοδοχεία.
Η σύνδεση του γλυκίσματος «μελεκούνι» με το νησί της Ρόδου, καταδεικνύεται και από το γεγονός ότι «μελεκούνι» έχει ονομαστεί το ανταλλακτικό νόμισμα (μονάδα ανταλλαγής) της Ρόδου, το οποίο δίνει τη δυνατότητα στα μέλη ενός δικτύου ανθρώπων από τη Ρόδο να ανταλλάζουν προϊόντα και υπηρεσίες χωρίς τη μεσολάβηση χρήματος.
Η σημαντικότερη επίσημη αναγνώριση του προϊόντος πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο ειδικής εκδήλωσης στη Ρόδο (26/9/2010), για την παρασκευή του μεγαλύτερου μελεκουνιού στον κόσμο το οποίο καταχωρήθηκε στο Guiness World Records ως «The longest melekouni, traditional Rhodian dessert...», γεγονός που συνέβαλε στην περαιτέρω προβολή του προϊόντος σε διεθνές επίπεδο.
Στις 19 Δεκεμβρίου του 2017 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την αίτηση καταχώρισης του «μελεκούνι» στο μητρώο των προστατευόμενων γεωγραφικών ενδείξεων (ΠΓΕ) στον τύπο, «Κλάση 2.3. Προϊόντα αρτοποιίας, ζαχαροπλαστικής, ζαχαρώδη παρασκευάσµατα ή προϊόντα µπισκοτοποιίας» σύμφωνα με τον Κανονισµό (ΕΕ) αριθ. 1151/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου.
Το μυστικό της συνταγής είναι η αγάπη και η χαρά των στιγμών που συνοδεύει το μελεκούνι και ο παραδοσιακός τρόπος παραγωγής του που είναι ιδιαίτερος καθότι το μέλι είναι δύσκολο υλικό στη μαγειρική. Κόβεται σε σχήμα ρόμβου, είναι μαλακό και ελευθερώνει όλα τα αρώματά του τη στιγμή που το γεύεται κανείς. Οπτικά μοιάζει με παστέλι, αλλά δοκιμάζοντας το, καταλαβαίνει κανείς ότι είναι διαφορετικό από τα κοινά παστέλια και αυτό οφείλεται στα συστατικά του και στον τρόπο παρασκευής του.
Ακολουθήστε τη Ροδιακή στο Google News
