Η πρόσβαση στην εκπαίδευση των παιδιών προσφύγων

Φίλιππος Ζάχαρης

Τα παιδιά προσφύγων και μεταναστών αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα αναφορικά με την πρόσβασή τους στην εκπαίδευση.

Στο πλαίσιο αυτό καταβάλλεται με τον καιρό - κυρίως από οργανώσεις και Οργανισμούς - κάθε δυνατότητα για την ενσωμάτωση των παιδιών αυτών στα εκπαιδευτικά συστήματα των ευρωπαϊκών κρατών, με δεδομένο πια τον μεγάλο αριθμό τους αλλά και το δικαίωμα της εκπαίδευσης για όλους.

Στην Ελλάδα σημειώθηκε, όπως θα δούμε και παρακάτω, σημαντική πρόοδος το 2018 λόγω των προσπαθειών του υπουργείου Παιδείας. Αυτές οι προσπάθειες όμως πρέπει να συνεχιστούν -γιατί υπάρχουν ακόμη πολλά εμπόδια - και από την τωρινή ηγεσία του υπουργείου, αν θέλουμε να έχουμε προς τα έξω μια καλή εικόνα.

Στο πλαίσιο αυτό, τρεις οργανισμοί του ΟΗΕ καλούν τώρα τα ευρωπαϊκά κράτη να ενισχύσουν τους πόρους και την πρακτική υποστήριξη του εκπαιδευτικού τους συστήματος, ώστε να διασφαλίσουν ότι όλα τα παιδιά πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και μετανάστες μπορούν να έχουν πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση.

Οι τρεις οργανισμοί παροτρύνουν επίσης τα κράτη να αυξήσουν τις προσπάθειές τους, τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, για τη συλλογή ποιοτικών δεδομένων με συστηματοποιημένο και εναρμονισμένο τρόπο σχετικά με τα παιδιά πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και μετανάστες. Έτσι, η ανάπτυξη σχετικών πολιτικών και η κατανομή των πόρων θα μπορεί να γίνεται με ενημερωμένο τρόπο.

Εμπόδια κατά την πρόσβαση στην εκπαίδευση
Στην ενημερωτική έκθεση που δημοσίευσαν την Τετάρτη 11/9 η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.), το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά (UNICEF) και ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ), αναλύονται τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα παιδιά και οι έφηβοι που γεννιούνται εκτός Ευρώπης κατά την πρόσβασή τους στην εκπαίδευση σε ευρωπαϊκά κράτη.

Σήμερα, ο αριθμός των παιδιών και των εφήβων που έχουν γεννηθεί εκτός Ευρώπης (συμπεριλαμβανομένων των πρόσφατα αφιχθέντων παιδιών προσφύγων και μεταναστών), που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο, είναι σχεδόν διπλάσιος σε σύγκριση με τον αριθμό των ημεδαπών παιδιών. Τα παιδιά αυτά έχουν επίσης χαμηλότερα μαθησιακά αποτελέσματα όταν δεν τους παρέχεται επαρκής υποστήριξη.

Για παράδειγμα, 3 στους 4 ημεδαπούς μαθητές κατακτούν μαθησιακή επάρκεια στις φυσικές επιστήμες, την ανάγνωση και τα μαθηματικά, αλλά μόνο 3 στους 5 μαθητές, που έχουν μεταναστευτικό υπόβαθρο, σημειώνουν τα αντίστοιχα αποτελέσματα.

Προκλήσεις και εμπόδια που επισημαίνει η έκθεση
Μεταξύ των βασικών προκλήσεων που επισημαίνονται στην έκθεση είναι:
- οι ανεπαρκείς οικονομικοί πόροι,
- η ανεπάρκεια σε σχολικούς χώρους ή σε εκπαιδευτικούς με κατάρτιση στην εκπαίδευση παιδιών προσφύγων και μεταναστών,
- τα γλωσσικά εμπόδια,
- η έλλειψη ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και τάξεων προετοιμασίας για την ένταξη στο σχολείο. Οι τελευταίες έχουν κρίσιμο ρόλο για τα παιδιά που έχουν μείνει για πολύ καιρό εκτός σχολείου ή που προέρχονται από διαφορετικά εκπαιδευτικά συστήματα.

Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας (3 έως 5 ετών) και οι έφηβοι (15 ετών και άνω) είναι ακόμα πιο πιθανό να μείνουν εκτός σχολείου, δεδομένου ότι συχνά βρίσκονται εκτός του πεδίου εφαρμογής της εθνικής νομοθεσίας για την υποχρεωτική εκπαίδευση.

Προκειμένου να βοηθήσει τα κράτη να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις και καθώς υπάρχουν διαφοροποιήσεις στον τρόπο συλλογής δεδομένων σε αυτό το θέμα, η έκθεση επικεντρώνεται σε παραδείγματα καλών και ελπιδοφόρων πρακτικών στην εκπαίδευση σε ολόκληρη την Ευρώπη και προβαίνει σε μια σειρά από συστάσεις.

Ελλάδα: Αύξηση εγγραφών στο σχολείο παιδιών προσφύγων το 2018
Ανάμεσα στα ευρήματα της έκθεσης για την Ελλάδα επισημαίνεται ότι οι εγγραφές των παιδιών προσφύγων και μεταναστών στο σχολείο αυξήθηκαν κατά 44% από τον Ιούνιο μέχρι τον Δεκέμβριο του 2018 χάρη στις προσπάθειες του υπουργείου Παιδείας να διασφαλίσει την πρόσβαση στην τυπική εκπαίδευση μέσα από μέτρα όπως η δημιουργία τάξεων υποδοχής.

Επιπλέον αύξηση σημειώθηκε από το τέλος του Δεκεμβρίου του 2018 όπου υπήρχαν 11.500 εγγραφές, σε 12.867 εγγραφές μέχρι το τέλος του σχολικού έτους 2018-2019, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Παιδείας.

Η έκθεση καλεί τα κράτη να ενισχύσουν τους δεσμούς μεταξύ των σχολείων και άλλων - κρίσιμης σημασίας - δημόσιων υπηρεσιών, όπως η υγεία και η προστασία των παιδιών, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τόσο τα εμπόδια στην εγγραφή στο σχολείο, όσο και οι παράγοντες που συμβάλλουν στην πρόωρη εγκατάλειψή του.

Η έκθεση συστήνει επίσης να δοθεί έμφαση στην πρόσβαση στην προσχολική εκπαίδευση και να προωθηθεί η ένταξη των νέων σε προγράμματα ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και κατάρτισης.